Ο ιός Zika απομονώθηκε για πρώτη φορά, το έτος 1947, σε πίθηκο Rhesus, στο δάσος Zika της Ουγκάντα. Έκτοτε, είχε παραμείνει κυρίως στην Αφρική, με μικρές και σποραδικές εκρήξεις του ιού στην Ασία. Το 2007, μία μείζων επιδημική έκρηξη συνέβηκε στο νησί Yap (Μικρονησία), όπου σχεδόν 75 % του πληθυσμού μολύνθηκε.
Στις 3 Μαρτίου του 2014 τεκμηριώθηκε ένα κρούσμα λοίμωξης από τον ιό Zika στη Χιλή, όπου συνεχίστηκε η ανίχνευση του ιού μέχρι τον Ιούνιο του ιδίου έτους.
Τον Μάϊο του 2015, οι Δημόσιες υπηρεσίες Υγείας της Βραζιλίας ανακοίνωσαν τη μετάδοση του ιού Zika στο Βόρειο- Ανατολικό τμήμα της χώρας, όπου ενάμισυ εκατομμύριο άνθρωποι έχουν μολυνθεί μέχρι στιγμής. Από τον Οκτώβριο του 2015, άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής ανέφεραν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας την παρουσία του ιού.
Ο ιός Zika έφτασε ήδη και στην Ευρώπη. Το πρώτο κρούσμα εντοπίστηκε σε Νοσοκομείο της Δανίας. Πρόκειται για Δανό που είχε ταξιδεύσει εκτός Ευρώπης.
Μετάδοση του ιού: Όπως προαναφέρθηκε, ο ιός Zika μεταδίδεται στους ανθρώπους με τα τσιμπήματα των μολυσμένων κουνουπιών του γένους Aedes aegypti , που συχνά ζουν γύρω από τα κτίρια σε αστικές περιοχές και δραστηριοποιούνται συνήθως κατά τη διάρκεια των ωρών της ημέρας ( κυρίως νωρίς το πρωϊ και αργά το απόγευμα ).
Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι ο ιός Zika μπορεί επίσης να μεταδοθεί στον άνθρωπο μέσω της μετάγγισης αίματος, της περιγεννητικής μετάδοσης και της σεξουαλικής επαφής. Ωστόσο, αυτοί οι τρόποι μετάδοσης είναι πολύ σπάνιοι.
Κλινικά «σημεία» και συμπτώματα: Η έναρξη των συμπτωμάτων αρχίζει 2-7 ημέρες μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού. Η λοίμωξη εκδηλώνεται σε ένα στους τέσσερις μολυσμένους ανθρώπους και χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλό πυρετό ( λιγότερο από 38.5 βαθμούς Κελσίου ), ο οποίος συνήθως συνοδεύεται από κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα. Άλλα κοινά συμπτώματα είναι: μυαλγίες, αρθραλγίες με πιθανή διόγκωση των αρθρώσεων ( ιδίως των μικρών αρθρώσεων των χεριών και των ποδιών ),κακουχία, αδυναμία, κεφαλαλγία, οφθαλμαλγία και επιπεφυκίτιδα.
Λόγω του γεγονότος ότι τα συμπτώματα είναι ήπια, η λοίμωξη μπορεί να μην αναγνωρίζεται ή να γίνεται λάθος διάγνωση ( π.χ. ως Δάγγειος πυρετός, λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου ή ως γριπώδης συνδρομή ). Οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν πλήρως χωρίς σοβαρές επιπλοκές, τα δε ποσοστά νοσηλείας είναι χαμηλά. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν αναφερθεί θάνατοι , που να σχετίζονται με τον ιό Zika.
Διάγνωση: Στους περισσότερους ασθενείς, η διάγνωση βασίζεται στα κλινικά συμπτώματα και στα επιδημιολογικά στοιχεία ( όπως π. χ. επιδημικές εξάρσεις της λοίμωξης από τον συγκεκριμένο ιό, ιστορικό πρόσφατου ταξιδιού του ασθενή σε χώρες, όπου κυκλοφορεί ο ιός κτλ ).
Ειδικές αιματολογικές εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στην τεκμηρίωση της διάγνωσης. Η μέθοδος ανίχνευσης ιϊκού νουκλεϊνικού οξέος, με αλυσιδωτή αντίδραση αντίστροφης μεταγραφάσης – πολυμεράσης (PCR ), αποτελεί τη κύρια ειδική εξέταση για τη διάγνωση. Το σάλιο ή δείγματα ούρων, που συλλέγονται 3 έως 5 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων ή ορός που συλλέγεται τις πρώτες 3 ημέρες της νόσου, είναι κατάλληλα για την ανίχνευση του ιού. Ορολογικές δοκιμασίες , όπως η δοκιμασία ανοσοφθορισμού και η ενζυμική ανοσοπροσροφητική δοκιμασία, δυνατόν να ανιχνεύσουν την παρουσία αντι- Zika ιού IgM και IgG αντισωμάτων.
Επιπλοκές : Βιβλιογραφικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα νεογνά μητέρων, που υπέστησαν λοίμωξη από τον ιό Zika, κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της κύησης, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να γεννηθούν με μικροκεφαλία. Τον Δεκέμβριο του 2015, το Υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας εμπέδωσε τη βάσιμη υπόνοια ότι η διαπλακούντια λοίμωξη του εμβρύου από τον εν λόγω ιό μπορεί να οδηγήσει σε μικροκεφαλία και σε βλάβες του εγκεφάλου. Ήδη, οι υγειονομικές αρχές της χώρας αυτής ανακοίνωσαν ότι ερευνούν 3.500 παιδιά με μικροκεφαλία.
Σε μία επιδημία λοίμωξης από τον ιό Zika στη Γαλλική Πολυνησία, 73 περιπτώσεις συν δρόμου Guillain – Barre παρατηρήθηκαν σε ένα πληθυσμό 270.000 κατοίκων, οι οποίες περιπτώσεις ενδεχομένως να οφείλονται στη λοίμωξη από τον ιό Zika.
Θεραπευτική αντιμετώπιση: Δεν υπάρχει εμβόλιο ή ειδική φαρμακευτική αγωγή για τη λοίμωξη από τον ιό Zika. Η αντιμετώπιση της λοίμωξης είναι συμπτωματική και αποβλέπει στην άμλυνση των συμπτωμάτων με τη χρήση αντιπυρετικών και αναλγητικών, καθώς και στην επαρκή ενυδάτωση των ασθενών.
Πρόληψη: Τα κουνούπια και τόποι αναπαραγωγής τους συνιστούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για τη λοίμωξη από τον ιό Zika. Η πρόληψη και ο έλεγχος της εν λόγω λοίμωξης στηρίζεται στη μείωση των κουνουπιών μέσω της μείωσης των πηγών αναπαραγωγής τους, καθώς και στη μείωση της επαφής των κουνουπιών με τους ανθρώπους.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση: εντομοαπωθητικών, ρούχων ανοιχτόχρωμων, φυσικών εμποδίων (οθόνες, κλειστές θύρες και παράθυρα), καθώς και κουνουπιέρων. Σημαντικό είναι επίσης το άδειασμα δοχείων (κουβάδες, γλάστρες, ελαστικά), όπου φυλάσσεται νερό, καθώς και ο καθαρισμός των καλυμμάτων των δοχείων αυτών.
Ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα πρέπει να δίδεται σε όσους δεν είναι σε θέση να προστατεύσουν τον εαυτό τους επαρκώς (μικρά παιδιά, άρρωστοι και ηλικιωμένοι ).
Κατά τη διάρκεια επιδημιών, οι υγειονομικές αρχές πρέπει να μεριμνούν για την πραγματοποίηση ψεκασμών με εντομοκτόνα σε περιοχές με λιμνάζοντα ύδατα ή σε χώρους όπου αναπτύσσονται τα κουνούπια. Τα εντομοκτόνα, που χρησιμοποιούνται, καθορίζονται από το σύστημα αξιολόγησης, ώστε να είναι κατάλληλα για την εξολόθρευση των νυμφών των κουνουπιών.
Οι ταξιδιώτες, που επισκέπτονται χώρες, όπου κυκλοφορεί ο ιός Zika, πρέπει να λαμβάνουν τα παραπάνω αναφερθέντα βασικά προληπτικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύονται από τα τσιμπήματα των κουνουπιών.
* Ο Δρ Αργύρης Β. Ντόβας είναι τ. Διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας & Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
