* Του Τάσου Πουλτσάκη
Παρά τα τραύματα που προκάλεσε ο τριακονταετής πόλεμος (1618-1648) στις χώρες που συμμετείχαν σ` αυτόν (η Γερμανία διαμελίστηκε σε 350 κρατίδια ενώ η Γαλλία σε πολύ λιγότερα), οι ιδέες της Αναγέννησης (1300-1600) και ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός (1600-1750), αξιοποιώντας την πλούσια κληρονομιά της Αρχαίας Ελληνικής παράδοσης, φώτισαν το σκοτάδι και διέλυσαν την πυκνή ομίχλη της άγνοιας και των προκαταλήψεων.
Η ανάπτυξη των Επιστημών και των Τεχνών και οι εφευρέσεις - ανακαλύψεις, βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων στην πόλη και στην ύπαιθρο. Εφευρίσκεται το τηλεσκόπιο, το βαρόμετρο, η αεραντλία, το εκκρεμές· ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ, ο Νεύτων διατυπώνουν τις θεωρίες τους και συγκρούονται με την Καθολική εκκλησία· ο Μολιέρος γράφει και παίζει τα μεγάλα έργα του· το 1652 ο Λόϊντ ανοίγει στο Λονδίνο το πρώτο καφέ, όπου συναντώνται οι πλοιοκτήτες και ασφαλίζουν τα καράβια τους…
Μία ομάδα Γάλλων διανοουμένων και αριστοκρατών έχοντας «παραλήρημα μεγαλείου», λησμονούν τις αιώνιες αξίες που εκπέμπουν τα αθάνατα έργα των Ελλήνων κλασικών και με ηγέτη τον Περώ, οι «Μοντέρνοι», αμφισβητούν και επιτίθενται σε ό,τι εκπροσωπούσε και επέτυχε το ελληνικό πνεύμα.
Δηλώνουν απερίφραστα πως στηρίζονται αποκλειστικώς στις δικές τους πνευματικές δυνάμεις και στον ορθό λόγο… και αρχίζουν να ξιφουλκούν…
Με αφετηρία αυτόν τον ιδιόμορφο πολιτιστικό εθνικισμό, δημιουργείται το κίνημα των «Μοντέρνων», το οποίο αντιμάχεται την αυθεντία των Αρχαίων. Η διαμάχη αυτή ξέσπασε το 1687, με την ευκαιρία της εκλογής του Περώ ως μέλους της νεοϊδρυθείσης Γαλλικής Ακαδημίας. Στην ομιλία του (ποίημα), με τίτλο «Siècle de Luis le Grand» (Ο αιώνας του μεγάλου Λουδοβίκου), αφού εξύμνησε τη Μοναρχία και αμφισβήτησε την αισθητική των Ομηρικών επών, ανέφερε Γάλλους δημιουργούς που είχαν την ίδια αξία και φήμη με τους Έλληνες κλασικούς… Έτσι, με τον τρόπο αυτό, βγήκαν στην επιφάνεια οι αρχές, από τις οποίες διαπνέονταν οι Μοντερνιστές…
1. Ενώ οι ίδιοι είναι Χριστιανοί, οι Αρχαίοι πίστευαν στους 12 θεούς, δηλαδή πολυθεϊστές ειδωλολάτρες και τα δημιουργήματά τους (ποιήματα κ.ά.), διαπνέονται από ευγενή αισθήματα, σε σχέση με των Αρχαίων…
2. Επειδή ο άνθρωπος και το ανθρώπινο πνεύμα παρουσιάζει διαρκή εξέλιξη, οι σημερινοί άνθρωποι είναι εξυπνότεροι, άρα και σοφότεροι…
3. Επειδή – κατά τον Περώ – η φύση και η ανθρωπότητα δεν αλλάζουν και δεν μεταβάλλονται (σε αντίθεση με το προηγούμενο), με το πέρασμα των αιώνων, τα ανθρώπινα έργα είναι, εάν όχι της ίδια αξίας, ίσης και καλύτερα…
4. Τα έργα των Αρχαίων Κλασικών είναι προχειρογραμμένα και κακότεχνα και παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερο παραλογισμό…
Τελικά, προκειμένου να στηριχθεί, και περισσότερο, να συντηρηθεί και να επεκταθεί η «κοσμοθεωρία» των Μοντερνιστών, έφθασαν στο σημείο να κατηγορούν τον Όμηρο για «κακόγουστες και μακροσκελείς παρομοιώσεις», ενώ, ο λόρδος Τσέστερφιλντ (Chesterfield), προχώρησε παρακάτω, λέγοντας πως «η γλώσσα των ομηρικών ηρώων, αρμόζει μόνο για αχθοφόρους»…
Πολύ νωρίτερα, το 12ο αιώνα, ο φιλόσοφος Βερνάρδος, Αρχιεπίσκοπος της Σάρτρ, αν και φανατικός αντίπαλος του Αριστοτελικού φιλόσοφου Αβελάρδου, αναγνωρίζει τη μεγάλη αξία των Ελλήνων Κλασικών και καταλήγει: (…) Είμαστε νάνοι, ανεβασμένοι στους ώμους γιγάντων (…)
Ο Σαρλ Περώ (Charls Perrault, Παρίσι, 1628-1703), ποιητής, πεζογράφος, λαογράφος, νομικός, ξεκίνησε να γράφει ερωτικά ποιήματα, ενώ παράλληλα συγκέντρωνε λαϊκά παραμύθια που έφθασαν από το Μεσαίωνα, μισοξεχασμένα ή και αγνοημένα. Τότε, που οι γονείς, στις κρύες νύχτες του Χειμώνα, για να κοιμίσουν τα παιδιά τους, διηγούνταν χαριτωμένες ιστορίες, δημιουργήματα των θρύλων και της απλοϊκής, αλλά πλούσιας φαντασίας των ανθρώπων.
Τα 8 παραμύθια που έγραψε ο Περώ (Ο παπουτσωμένος γάτος, η Κοκκινοσκουφίτσα, Κοιμωμένη του δάσους, Σταχτοπούτα, Κοντορεβιθούλης, Κυανοπώγων, Νεράιδες, Ρικέτος και η τούφα), ενώθηκαν σε ένα τόμο και με τίτλο «Ιστορίες της μητέρας μου της χήνας», κυκλοφόρησαν το 1697. Η ευτυχής συνάντηση των απλών αυτών ιστοριών με τη λογοτεχνική πένα του Περώ, ο οποίος πρόσθεσε στο τέλος το ηθικό δίδαγμα, όπως έκανε ο Αίσωπος, εξασφάλισαν την αθανασία τους.
Οι αδελφοί Γκριμ (Grimm) Γιάκομπ (1785-1863) και Βίλχελμ (1786-1859), Γερμανοί γλωσσολόγοι και Καθηγητές Πανεπιστημίων, λαογράφοι και συλλέκτες θρύλων και λαϊκών παραμυθιών, από το 1812-1857, συγκέντρωναν και κατέγραφαν παραμύθια της πατρίδας τους.
Στο δίτομο έργο τους «Παραμύθια για παιδιά και την οικιακή χρήση», περιλαμβάνονται και παραμύθια που, πριν 200 χρόνια, είχε γράψει ο Περώ. Στη β` έκδοση του βιβλίου τους, οι αδελφοί Γκριμ γράφουν στον πρόλογό τους (…) Η επική βάση των λαϊκών παραμυθιών, μοιάζει με το διάχυτο σε ολόκληρη τη φύση Πράσινο, που χορταίνει και πραΰνει, δίχως ποτέ να κουράζει (…)
Ο Σαρλ Περώ πέθανε το 1703 σε ηλικία 75 ετών και οι Γάλλοι, το 1908, τιμώντας τη μνήμη του, έστησαν μαρμάρινο μνημείο, στον κήπο του Κεραμικού, στο Παρίσι, όπου οι ήρωες- γλυπτά των παραμυθιών του, πλαισιώνουν στη βάση του μνημείου το άγαλμα του πατέρα τους…
Βοηθήματα
GILBERT HIGHET. Η κλασική παράδοση Μ.Ι.Ε.Τ. 1988
Μεγάλη Ιστ. Εγκυκλ. τ. 6οςΜοντέρνοι Καιροί
Π Κανελλόπουλου: Ιστ. Ευρ. Πνεύματος τ. IX
Εγκ. Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα τ. 49
Εγκ. Δομή τ.13
ΣιλβαίνΓκουγκενέμ. Ο Αριστοτέλης στο Μον-Σαιν-Μισέλ. Οι Έλλην. Ρίζες της Χριστ. Ευρώπης, Ολκός 2008 σελ.79
* O Τάσος Πουλτσάκης είναι Νευρολόγος - Ψυχίατρος
