ΛΕΖΑΝΤΑ
Μέρος της βόρειας πλευράς της πλατείας Ταχυδρομείου. Μια παρέα φίλων χαριεντίζεται με τον φακό στο κέντρο της πλατείας. Φωτογραφία από το προσωπικό αρχείο του Τάκη Γιαταγάνα. Αρχές δεκαετίας του 1950.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου\
nikapap@hotmail.com
Στο σημερινό δημοσίευμα ολοκληρώνεται η περιγραφή των κτιρίων της βόρειας πλευράς της Πλατείας Ταχυδρομείου.
Στο σημείωμα της περασμένης Τετάρτης μείναμε στη Μουσική Σχολή του Αχιλλέα Χατζηψαθά. Ακριβώς δίπλα υπήρχε στις αρχές του 20ου αιώνα ευρύχωρη αυλή με ένα μικρό σπιτάκι. Το 1931 στη θέση αυτή ο οδοντίατρος Νικόλαος Παρίσης[1] έκτισε μια όμορφη διώροφη οικοδομή. Στις 19 Φεβρουαρίου 1933 ο Παρίσης νυμφεύθηκε την Αλίκη Κρίκη, αδελφή του φαρμακοποιού Οδυσσέα Κρίκη[2]. Ο γάμος έγινε στην Αγιά και το χαρακτηριστικό είναι ότι καθώς το νεόνυμφο ζευγάρι μετά τον γάμο ερχόταν στη Λάρισα, συνοδευόταν από άνδρες της Χωροφυλακής, επειδή την περίοδο εκείνη ομάδες ληστών λυμαίνονταν τη θεσσαλική ύπαιθρο και ο φόβος επιδρομής ήταν μεγάλος. Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στον επάνω όροφο του αρχοντικού που είχε κτίσει ο Νικόλαος Παρίσης, ενώ στους ευρύχωρους χώρους του ισογείου στεγάσθηκε το οδοντιατρείο του. Απέκτησαν δύο τέκνα, τον Πάρι ο οποίος σπούδασε οδοντιατρική και διαδέχθηκε στο επάγγελμα τον πατέρα του και την Δανάη.
Το 1941εχθρική βόμβα έπεσε στο σπίτι τους και κατέστρεψε ολοκληρωτικά τον επάνω όροφο. Έτσι ο ιδιοκτήτης αναγκάσθηκε να διατηρήσει το ισόγειο, όπως διακρίνεται χαρακτηριστικά και στη δημοσιευόμενη φωτογραφία, στο οποίο βολεύτηκε προσωρινά το ιατρείο και η οικογένεια. Μετά τον πόλεμο και συγκεκριμένα το 1952 ο Νικόλαος Παρίσης πρόσθεσε εκ νέου τον επάνω όροφο που είχε καταστραφεί, συντήρησε ολόκληρη την οικοδομή και το κτίριο επανήλθε οικοδομικά στην αρχική του κατάσταση.
Μεταξύ του σπιτιού τους και του διπλανού αρχοντικού του Πουλιάδη μεσολαβούσε αυλή η οποία επεκτεινόταν προς τα πίσω και γειτόνευε με τις εγκαταστάσεις του κινηματοθεάτρου «Πάλλας». Ο Πάρις Παρίσης με τον Τάκη Γιαταγάνα θυμούνται ότι με την παρέα τους πηδούσαν τον φράχτη που χώριζε την αυλή από το «Πάλλας» και έφθαναν στους χώρους υγιεινής του κινηματογράφου, απ’ όπου περνούσαν στην αίθουσα απαρατήρητοι και έβλεπαν τα έργα χωρίς εισιτήριο. Ώσπου κάποια στιγμή ο πανέξυπνος Μιχάλης Τζεζαϊρλίδης, ιδιοκτήτης του κινηματογράφου, τους εντόπισε και για να τους αποτρέψει έλαβε τα απαραίτητα μέτρα, ενισχύοντας το τοιχίο που παραβίαζαν οι ανήσυχοι νεαροί της εποχής. Το 1975 το αρχοντικό του Παρίση ακολουθώντας τον συρμό της εποχής, κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κατασκευάσθηκε η πολυώροφη οικοδομή που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Ακολουθούσε το αρχοντικό του Δημητρίου Πουλιάδη. Μεταξύ των δύο σπιτιών μεσολαβούσαν δύο σιδερένιες εξώπορτες οι οποίες οδηγούσαν στις αντίστοιχες αυλές. Αρχιτεκτονικά το σπίτι του Πουλιάδη διέθετε πολλά νεοκλασικά στοιχεία, ήταν διώροφο, είχε δύο όψεις, την μία στην οδό Παπακυριαζή και την άλλη στην οδό Ασκληπιού και ερείδονταν σε ένα αρκετά υπερυψωμένο υπόγειο. Ως χρονολογία κατασκευής αναφέρεται το 1910.Χαρακτηριστική ήταν μια κατακόρυφη προεξοχή του σπιτιού σε ένα μέρος της ανατολικής όψης, η οποία ψηλά κατέληγε σε μια πυργοειδή κατασκευή, στοιχείο που το προσδιόριζε και δεν το συναντούμε σε κανένα άλλο αρχοντικό της Λάρισας. Ο Πουλιάδης ήταν εμπειροτεχνίτης και εργολήπτης και πολλά από τα παλαιά κτίσματα της Λάρισας έγιναν με δικά του σχέδια. Ένα από τα λίγα που σώζονται είναι το τριώροφο μέγαρο Αλεξάνδρου που βρίσκεται επί της οδού Βενιζέλου, απέναντι από το αρχαίο θέατρο. Το σπίτι του Πουλιάδη έγινε με μεγάλη επιμέλεια από τον ιδιοκτήτη του και ήταν ένα από τα πιο κομψά της παλιάς Λάρισας. Μετά τον θάνατό του περιήλθε στην κυριότητα του ανεψιού του Αθανασίου Γουνιτσιώτη, ο οποίος διατηρούσε κατάστημα ψιλικών επί της οδού Ακροπόλεως (Παπαναστασίου σήμερα). Απ’ αυτόν το αγόρασε στις 17 Σεπτεμβρίου 1952 ο ιατρός Γεώργιος Κατσίγρας, με την προοπτική να το χρησιμοποιήσει για να στεγάσει την οικογένειά του και μάλιστα έκανε εσωτερικώς πολλές βελτιώσεις. Δεν πρόφθασε όμως να το χρησιμοποιήσει γιατί έπειτα από την σεισμική δόνηση του 1953 το κτίριο, κτυπημένο προφανώς και από τους προηγούμενους σεισμούς, παρουσίασε μεγάλες ρωγμές και θεωρήθηκε επικίνδυνο. Έμεινε για πολλά χρόνια ακατοίκητο και το 1978 ο ιδιοκτήτης το κατεδάφισε και οικοδομήθηκε, σε επαφή με την προηγούμενη πολυκατοικία, ένα νέο πολυώροφο κτίριο με κατασκευαστή τον Απόστολο Σταθακόπουλο.
Στη συνέχεια μεσολαβούσε η οδός Ασκληπιού και απέναντι ακριβώς βρισκόταν προπολεμικά μια περιτοιχισμένη μάντρα και πλάϊ απ’ αυτήν ένα μικρό σπίτι, τα οποία ήταν ιδιοκτησία του στρατηγού Ιωάννη Άρτη. Μέσα σ’ αυτόν τον ακάλυπτο χώρο στέγνωνε συνήθως τα ρούχα των πελατών του ο Θανάσης Βέργος, ο οποίος διατηρούσε καθαριστήριο και βαφείο που είχε πρόσοψη από την πλευρά της οδού Κούμα. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στη θέση αυτή είχαν αναπτυχθεί οι παράγκες που στέγαζαν τις φιλάνθρωπες υπηρεσίες του ΠΙΚΠΑ. Ο Παναγιώτης Παπαθανασίου θυμάται ότι στις εγκαταστάσεις αυτές τα πρωινά μοίραζαν μουρουνέλαιο για την πρόληψη αβιταμινώσεων των μαθητών, γάλα από σκόνη και σταφιδόψωμο.
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι από τα πρώτα χρόνια μετά την κατοχή, επειδή τα κτίρια των δικαστηρίων στην κεντρική πλατεία είχαν σχεδόν ισοπεδωθεί, ο περιτοιχισμένος χώρος μαζί με το γωνιακό με την οδό Ρούσβελτ οικοδόμημα, είχανπροταθεί για την κατασκευή στο σημείο αυτό του νέου Δικαστικού Μεγάρου που τόσο είχε ανάγκη η Λάρισα[3]. Η πρωτοβουλία όμως αυτή δεν ευοδώθηκε και το οικόπεδο το αγόρασε ο ιατρός Γεώργιος Κατσίγρας, ο οποίος σε σύντομο χρονικό διάστημα έκτισε την τεράστια κλινική του, η οποία εγκαινιάσθηκε και λειτούργησε το 1954. Το 1990 αγοράσθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, προστέθηκε ένας ακόμη όροφος και στεγάσθηκαν σ’ αυτό τα πρώτα γραφεία και εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρεκκλήσιο της κλινικής, το οποίο ο Γεώργιος Κατσίγρας το αφιέρωσε στον πατέρα του Ιωάννη, γι’ αυτό και τιμάται στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Το εκκλησάκι αυτό αποτελεί ένα μικρό μνημειακό σύνολο γιατί έχει αγιογραφηθεί και διακοσμηθεί από τον γνωστό ζωγράφο της Λάρισας Ζήση Τσαπράζη.
Στο αμέσως επόμενο οικόπεδο που καλύπτει τη γωνία Παπακυριαζή και Ρούσβελτ υπήρχε το κατάστημα οικοδομικών υλικών του Κλεάνθη Μπακαλούδη. Σήμερα στη θέση του είναι κτισμένο ένα τριώροφο κτίριο ιδιοκτησίας των αδελφών Μάρκου.
Η σημερινή φωτογραφία είναι ιδιωτική, χρονολογείται στις αρχές του 1950 και είναι άκρως διαφωτιστική. Από αριστερά διακρίνεται η περιτοιχισμένη μάνδρα όπου αργότερα κατασκευάσθηκε η κλινική του Κατσίγρα. Τα πίσω από την μάντρα κτίρια δεν υπάρχουν σήμερα και στη θέση τους κτίσθηκε το ξενοδοχείο «Αστέρας». Μεσολαβεί η οδός Ασκληπιού (Ιωάννου Μεταξά τότε), αμέσως μετά προβάλλει το νεοκλασικό αρχοντικό του Δημητρίου Πουλιάδη και στη συνέχεια το κτίριο του οδοντιάτρου Νικολάου Παρίση στην κατοχική ισόγεια μορφή του, όταν λόγω των βομβαρδισμών είχε κατεδαφισθεί ο επάνω όροφος[4].
Όπως θα προσέξατε, στο προηγούμενο και στο σημερινό σημείωμα χρησιμοποιήθηκαν ιδιωτικές φωτογραφίες, οι οποίες μπορεί μεν να τραβήχτηκαν για να απεικονίσουν μια συγκέντρωση φίλων, όμως η ευρύτητα της λήψεως συμπεριέλαβε και την κτιριακή δομή μιας συγκεκριμένης περιοχής σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Από την άποψη αυτή οι φωτογραφίες αυτές θεωρούνται ιστορικές. Πιστεύω ότι στα φωτογραφικά αρχεία πολλών Λαρισαίων θα υπάρχουν τέτοιου είδους φωτογραφίες. Κάνω έκκληση σ’ όλους αυτούς να έλθουν σε προσωπική επαφή μαζί μου (τηλ. 2410-287450 και 6951-004232).
[1]. Ο Νικόλαος Παρίσης ήταν ένας από τους πρώτους οδοντιάτρους της Λάρισας. Γεννήθηκε το 1899 στην Κουκουράβα Αγιάς και τον Νοέμβριο του 1923, με την λήψη του πτυχίου του εγκαταστάθηκε στη Λάρισα όπου ξεκίνησε την επιτυχημένη επαγγελματική του καριέρα.
[2]. Ο Οδυσσέας Κρίκης εκτός από το φαρμακείο διατηρούσε κατάστημα ανταλλακτικών αυτοκινήτων και την αντιπροσωπεία των τρακτέρ JohnDeer Caterpillar. Το κατάστημα αυτό βρισκόταν στην αρχή της οδού Ρούσβελτ, κοντά στην σημερινή οδό Κύπρου.
[3]. Στα μεγαλεπήβολα μετακατοχικά σχέδια ήταν και πρόταση πολλών Λαρισαίων ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αχιλλίου να εγκαταλείψει τον προαιώνιο χώρο του στον λόφο της Ακροπόλεως και να κτισθεί στην ευρύχωρη πλατεία Ταχυδρομείου. Ευτυχώς όμως υπήρξαν και ώριμες φωνές μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο και η πρόταση αυτή δεν υλοποιήθηκε.
[4]. Το σημερινό σημείωμα δεν θα ήταν άρτιο χωρίς την συνδρομή των φίλων Πάρι Παρίση, Τάκη Γιαταγάνα, Παναγιώτη Παπαθανασίου, της εγγονής του Γιώργου Κατσίγρα Βικτωρίας και του Ευρυπίδη Λύτρα.
