Του Κώστα Γιαννούλα
Οι σκέψεις, που ακολουθούν, οφείλονται σ’ ένα σύνθημα, που φιγουράρει το τελευταίο διάστημα σε γέφυρα επί της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης- Αθηνών, στο ύψος περίπου του πρώην εργοστασίου ζαχάρεως, το προωθεί το ΑΚΕΠ και με το οποίο ζητείται «σεισάχθεια εδώ και τώρα».
Για τους μη γνωρίζοντες, σεισάχθεια σημαίνει απόσειση βάρους (σείω+ άχθος) και ειδικότερα νομοθετική κατάργηση χρεών. Την εισηγήθηκε και την εφάρμοσε πρώτος ο Σόλων, ο ένας απ’ τους επτά σοφούς και νομοθέτης της Αρχαίας Αθήνας, όταν η πατρίδα του το 593-594 π.Χ. τον εξέλεξε άρχοντα και ζήτησε απ’ αυτόν να καταθέσει δέσμη νομοθετικών μέτρων, προκειμένου ν’ αντιμετωπισθεί η κρίση, που υπέσκαψε την αθηναϊκή κοινωνία στα χρόνια ανάμεσα σ’ αυτόν και τον Νομοθέτη Δράκοντα.
Πιο συγκεκριμένα, εκείνη την περίοδο στην Αθήνα, εκτός των άλλων, τα αγροτικά χρέη και η επιδείνωση των όρων δανεισμού, είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των δικαιωμάτων των χρεωφειλετών ως προς τη διάθεση και τη χρήση του κτήματος, με παράλληλη υποχρέωση παροχής στο δανειστή ενός μέρους απ’ την παραγωγή, καθώς και υπηρεσιών όλων των μελών της οικογενείας σε βαθμό, που η θέση τους να πλησιάζει τη θέση δουλοπαροίκων.
Είχαν, όμως, και ένα άλλο αποτέλεσμα• την πώληση των οφειλετών ως δούλων ακόμη και έξω απ’ τα όρια της Αττικής, αφού υπήρχε σχετικός νόμος, που επέτρεπε κάτι τέτοιο. Επιπλέον, οι δυνατοί της εποχής με τις παρεμβάσεις τους κατάφερναν την έκδοση και πολλών παράνομων δικαστικών αποφάσεων σε βάρος των μικρών ιδιοκτητών γης, που αναγκάζονταν να δανείζονται και αδυνατούσαν να επιστρέψουν τα οφειλόμενα.
Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια την αύξηση τους αριθμού των οφειλετών, των δουλοπαροίκων και των δούλων, καθώς και τη συγκέντρωση του μεγαλύτερου μέρους της γης στα χέρια ολίγων. Αυτή την κατάσταση κλήθηκε ν’ αντιμετωπίσει με τους νόμους του ο Σόλωνας και ένα απ’ τα μέτρα του ήταν η σεισάχθεια, η κατάργηση δηλ. των αγροτικών χρεών.
Το μέτρο αυτό, εκ πρώτης όψεως ιδιαίτερα φιλολαϊκό, το εφάρμοσε εν μέρει και η χούντα του Παπαδόπουλου καταργώντας τα αγροτικά χρέη αυτών, που χρωστούσαν στην Αγροτική Τράπεζα, αλλά και η κυβέρνηση Σημίτη χαρίζοντας χρέη προς το Δημόσιο του εμπορικού και επιχειρηματικού κόσμου. Σήμερα, που και πάλι η κρίση τσακίζει κόκκαλα, και νοικοκυριά και επιχειρήσεις φτωχαίνουν και χρεωκοπούν, δεν είναι λίγοι, όπως το ΑΚΕΠ, που προτείνουν εφαρμογή και πάλι της σεισάχθειας σε ευρύτερη κλίμακα και όχι μόνο στους αγρότες, ή κάποιοι άλλοι, που προτείνουν και άλλου είδους κουρέματα για την αντιμετώπιση του εξωτερικού χρέους της χώρας.
Εν τούτοις, όταν το δημόσιο χαρίζει χρέη πολιτών ή επιχειρήσεων και διαθέτει περίσσευμα δικών του χρημάτων, για να σηκώσει το βάρος τέτοιων χρεών, εν μέρει έχει καλώς. Αν, όμως, δανείζεται, για να έχει, ή τα παίρνει στανικώς από άλλους με κούρεμα ομολόγων, καταθέσεων ή μ’ οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τότε η σεισάχθεια δημιουργεί στην εφαρμογή της προβλήματα και παρενέργειες, εν πολλοίς μάλιστα άδικες.
Και αυτό γιατί δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, ότι, συνήθως, χρέη σε βάρος άλλων, είτε δημόσιο λέγεται αυτό είτε ιδιώτες, δημιουργούν εκείνοι, που με περισσή ευκολία ξανοίγονται στηριγμένοι όχι στις δικές τους δυνάμεις και οικονομίες αλλά σε δάνεια και πλάτες άλλων• κάτι τέτοιο, όμως, δύσκολα το κάνουν οι νοικοκυραίοι και νομοταγείς πολίτες, που πάντα προσπαθούν να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους και ξανοίγονται μέχρι εκεί, που τους παίρνει. Κι αν ακόμη κάποιοι απ’ αυτούς πέσουν έξω στον προγραμματισμό τους από αστάθμητους παράγοντες, όπως το μνημόνιο, που προέκυψε ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση ανατρέποντας οικογενειακούς προϋπολογισμούς, η πρώτη τους έγνοια είναι να τακτοποιούν τις εκκρεμότητές τους και να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
Γι’ αυτό και όταν επιχειρείται εφαρμογή της σεισάχθειας, ευνοούνται περισσότερο οι μπαταχτσήδες και ανοικοκύρευτοι, είτε κράτη λέγονται είτε πολίτες. Δε θα ξεχάσω π.χ. το παράπονο και την δυσαρέσκεια του μακαρίτη του πατέρα μου, βιοπαλαιστή και μικροαγρότη, όταν επί χούντας και μια μέρα πριν την κατάργηση των αγροτικών χρεών πήγε και πλήρωσε ένα μηδαμινό ποσό, που χρωστούσε στην αγροτική τράπεζα, ενώ την άλλη μέρα ανακοινώθηκε το μέτρο. Αντέδρασε, δε, αρνητικά, γιατί κάποιοι άλλοι στο χωριό και αλλού βρέθηκαν να έχουν ανέξοδα απ’ τη μια στιγμή στην άλλη δικά τους τρακτέρ και άλλα αγροτικά παρελκόμενα, ενώ ο ίδιος συνέχισε χειρωνακτικά να καλλιεργεί τη γη του, γι αρκετά χρόνια ακόμη, μια που δεν του περίσσευαν χρήματα, για ν’ αγοράσει μηχανήματα, και δεν πήρε δάνειο, που δεν μπορούσε να το ξοφλήσει.
Συμπερασματικά, λοιπόν, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η σεισάχθεια και κάθε άλλο μέτρο που μοιάζει μ’ αυτή, ενώ έχει καταγραφεί στη συνείδηση του κόσμου ως μέτρο φιλολαϊκό, κατά βάση ευνοεί ως επί το πλείστον ασυνεπείς και μπαταχτσήδες, πολίτες και κράτη. Ως εκ τούτου θα πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ και συνοδευόμενη, ει δυνατόν από ρυθμίσεις που ικανοποιούν και τους νοικοκυραίους. Διαφορετικά, γιατί να είναι κανείς συνεπής στις υποχρεώσεις του, και να πασχίζει για νοικοκυρεμένη ζωή και ν’ αντιμετωπίζεται ως κορόιδο;
