Ο σημερινός περιπατητής της κοίτης του Πηνειού, της λεωφόρου «Υγείας» ή του κεντρικού δρόμου του Αλκαζάρ και ο θεατής των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Κηποθεάτρου, ίσως να μην γνωρίζει ότι στους χώρους αυτούς λειτούργησαν κάποτε εξοχικά κέντρα που άφησαν τη σφραγίδα τους στην πόλη. Ήταν τόποι αναψυχής, ξεκούρασης και διασκέδασης τις ημέρες της σχόλης για τους Λαρισαίους του μεσοπολέμου, μικρούς και μεγάλος, ενώ τα καλοκαιρινά βράδια μπορούσαν να θαυμάσουν τους σπουδαίους τραγουδιστές και μουσικούς που έρχονταν από την Αθήνα και να απολαύσουν διάφορες ατραξιόν.
Η σημερινή εικόνα προέρχεται από επιστολικό δελτάριο της ΔΕΛΤΑ, μια εκδοτική εταιρία η οποία δραστηριοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του 1930. Πριν προχωρήσουμε όμως στην περιγραφή της φωτογραφίας, θα πούμε λίγα λόγια για το όνομα «Αλκαζάρ» που είχαν τα εξοχικά κέντρα στον χώρο αυτό για πολλά χρόνια και κατ’ επέκταση και ολόκληρη η περιοχή.Σήμερα ο όρος αυτός έχει υιοθετεί από την πλειονότητα των κατοίκων της Λάρισας για την περιοχή, εις βάρος βέβαια άλλων επίσημων ονομασιών που δόθηκαν κατά καιρούς (παλαιότερα Πεδίον του Άρεως και μέχρι σήμερα Άλσος των Νυμφών). Από την περίοδο του μεσοπολέμου ακόμα έχει δημιουργηθεί στην πόλη ένας μύθος ότι τον όρο Αλκαζάρ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το 1915 ο Ρωμύλος Αυδής, ένας Λαρισαίος επιχειρηματίας, ο οποίος έκτισε το πρώτο εξοχικό κέντρο στην περιοχή αυτή, με την ονομασία «Αλκαζάρ». Την πληροφορία αυτή αναπαρήγαγαν έγκριτοι δημοσιογράφοι της παλιάς Λάρισας και από τότε η άποψη αυτή επικράτησε πανελλήνια. Όμως ανατρέχοντας σε παλιές εφημερίδες του τέλους του 19ου αιώνα εντοπίζουμε ότι ο χώρος αυτός είχε από τότε καφενείο με την ονομασία Αλκαζάρ[1].
Στα ερωτήματα γιατί και πότε ονομάσθηκε η περιοχή αυτή της πόλεώς μας Αλκαζάρ, η απάντηση είναι δύσκολη. Το ότι οι όροι Αλκαζάρ και Λάρισα είναι ταυτόσημοι, μπορεί κάτι να υποκρύπτει[2], γιατί και οι δύο σημαίνουν φρούριο, πύργος.
Το 1915 ο Λαρισαίος επιχειρηματίας Ρωμύλος Αυδής κατασκεύασε ένα μικρό κομψό αναψυκτήριο στην περιοχή του σημερινού Κηποθέατρου, το οποίο ονόμασε «Αλκαζάρ». Το 1925 πυρκαγιά από άγνωστη αιτία κατέστρεψε το κτίριο και ο επιχειρηματίας το εγκατέλειψε. Πολύ σύντομα όμως, στις 15 Απριλίου 1926[3],το καφενεδάκι του Αλκαζάρ λειτούργησε πάλι. Ανοικοδομήθηκε από την αρχή με νέα αρχιτεκτονική μορφή από τον Νέστορα Αναστασίου. Όπως φαίνεται και στη φωτογραφία που δημοσιεύεται, ήταν ένα μεγάλο και ευρύχωρο τετράγωνο κτίριο, υπερυψωμένο, είχε τετράριχτη σκεπή με κεραμίδια και διέθετε τεράστια ανοίγματα και μεγάλες βεράντες στις τρεις από τις τέσσερες πλευρές του. Περιβαλλόταν από μια πλούσια βλάστηση και πολλά ψηλά δένδρα και μόνο στη δυτική πλευρά υπήρχε ένας ευρύτατος ανοικτός χώρος για την τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων κατά τις ηλιόλουστες ημέρες και την κατασκευή χορευτικής πίστας για τις βραδινές διασκεδάσεις. Το κέντρο αυτό στην αρχή λειτούργησε σαν εξοχικό καφενεδάκι από τον Ζαχαρό. Αργότερα οι Αποστόλης Καραγιάννης και Τηλέμαχος Τρυφωνίδης[4] το μετέτρεψαν σε κοσμικό κέντρο με μουσικά συγκροτήματα και διάφορα θεάματα. Μέχρι το 1940 το κέντρο αυτό έσφυζε από ζωή όλο τον χρόνο, ιδίως όμως τα καλοκαιρινά βράδια.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής, σε μια περίοδο στερήσεων και υποταγής στον κατακτητή, ολόκληρη η περιοχή του Αλκαζάρ ερήμωσε στην κυριολεξία. Μια ιταλική μονάδα στρατού στεγάσθηκε στο κέντρο και τον χειμώνα του 1941-42 για να τροφοδοτούν τις θερμάστρες του κέντρου με ξύλα, πριόνιζαν τα γύρω δένδρα. Από κοντά τούς ακολούθησαν και πολλοί Λαρισαίοι, γιατί ο χειμώνας εκείνος ήταν αρκετά βαρύς και η ένδεια μεγάλη. Έτσι όταν κάποτε ο πόλεμος τελείωσε, το κτίριο είχε ερειπωθεί και ολόκληρος σχεδόν ο χώρος του Αλκαζάρ είχε αποψιλωθεί. Τα ψηλά δένδρα που στόλιζαν την περιοχή μέχρι το γήπεδο είχαν εξαφανισθεί και ο τόπος ξαναέγινε έρημος όπως πριν την απελευθέρωση του 1881. Μετά το 1946, με τις ενέργειες των δημάρχων Αντωνίου Σιτρά και Στυλιανού Αστεριάδη (1946-1950), τέθηκαν οι βάσεις για την αναδημιουργία του κήπου στον χώρο του Αλκαζάρ.
Το 1947 στη θέση του προπολεμικού κέντρου ο επιχειρηματίας Μήτσος Βρεττόπουλος έκτισε το θρυλικό μεταπολεμικό «Αλκαζάρ», το οποίο εδώ και λίγες δεκαετίες έδωσε τη θέση του στο σημερινό Κηποθέατρο.
---------------------------------------------------------
[1]. «Χθες εν πλήρει μεσημβρία εγένετο παρανάλωμα του πυρός το πέραν της γεφύρας κείμενον Αλκαζάρ…», εφ. «Ανεξαρτησία», φύλλο της 11ης Αυγούστου 1882. Ήταν ένα διώροφο κτίριο, στο ισόγειο του οποίου στεγαζόταν το καφενείο «Αλκαζάρ» και στον επάνω όροφο υπήρχε Σχολή Ξιφομαχίας. Την πληροφορία παραχώρησε στη στήλη ο Θανάσης Μπετχαβές.
[2]. Αλκαζάρ είναι ισπανικός όρος ο οποίος έχει αραβική ρίζα, και σημαίνει φρούριο, οχυρό. Θα λέγαμε ότι είναι κάτι αντίστοιχο με την πελασγική ονομασία λάρισα, από την οποία πήρε το όνομά της η πόλη μας και που εννοιολογικάσημαίνει ακριβώς το ίδιο, δηλ. φρούριο. Άρα οι όροι αλκαζάρ και λάρισα μπορούμε να πούμε ότιείναι ταυτόσημοι. Λόγω της έντονης παρουσίας της ονομασίας Αλκαζάρ στην Ισπανία και της μετοικεσίας στη Λάρισα από τον 15ο αιώνα πολυπληθούς ομάδοςσεφαραδιτών, δηλαδή Εβραίων που προέρχονταν από την Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία, Πορτογαλία) όπου ως γνωστόν είχε επεκταθεί ο τότε αραβικός πολιτισμός,θα πρέπει να ερευνηθεί μήπως υπάρχει κάποια συσχέτιση των δύο γεγονότων με την παρουσία της ονομασίας «Αλκαζάρ» στη Λάρισα.
[3]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Αλκαζάρ…, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 4ης Ιανουαρίου 2009.
[4]. Ολύμπιος (Περραιβός Κώστας), Το Αλκαζάρ τον παλιό καιρό, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 6ης Αυγούστου1979
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com.
