Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Πολλές φορές στα σημειώματά μας έχουμε καταγράψει ως σημείο αναφοράς και πηγή ειδήσεων για την παλιά Λάρισα την εφημερίδα «Μικρά», της οποίας η κυκλοφορία είναι συνυφασμένη με την προσωπικότητα του Θρασύβουλου Μακρή.
Η εφημερίδα «Μικρά» εκτύπωσε το πρώτο τεύχος της στις 26 Απριλίου 1896, την ημέρα της τελετής έναρξης των Α’ Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, ήταν εβδομαδιαία και κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή. Η πρώτη επαφή μαζί της συνοδεύθηκε από πολλές εκπλήξεις. Η πρώτη και σπουδαιότερη ήταν το μικρό μέγεθός της. Είχε το μέγεθος επιστολόχαρτου, περίπου το μισό από μια κόλα Α4, το σημερινό χαρτί των υπολογιστών. Η αιτία του μικρού της μεγέθους οφειλόταν στο πιεστήριο. Διέθετε ένα παλιό χειροκίνητο πιεστήριο, του οποίου η πλάκα εκτυπώσεως είχε αυτές τις διαστάσεις. Η εφημερίδα κυκλοφορούσε συνήθως τετρασέλιδη και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, συνήθως επετειακές, εξασέλιδη, μέχρι και οκτασέλιδη. Εκτυπωνόταν με μικρά τυπογραφικά στοιχεία, το αντίτιμό της ήταν πολύ μικρό και διανεμόταν σε συνδρομητές «...διότι αγοραστάς δεν είχε, μη διαλαλουμένη ανά τας οδούς από τους εφημεριδοπώλας, όπως αι άλλαι κοιναί εφημερίδες...», όπως έγραφε την εποχή εκείνη για την «Μικρά» μια εφημερίδα του Βερολίνου. Γιατί μέχρι εκεί είχε φθάσει η «χάρη» της!
Ένα ιδιαίτερο προσόν της «Μικράς» ήταν και η πολύ επιμελημένη εμφάνισή της σε σύγκριση με τις άλλες Λαρισινές εφημερίδες, στην οποία δεν μπορούσε κανείς να εντοπίσει κανένα ορθογραφικό, συντακτικό ή τυπογραφικό λάθος. Με τη «Μικρά» και τις επιδόσεις της αυτές ασχολήθηκαν κατά καιρούς πολλές εφημερίδες των Αθηνών. Επαινετικά σχόλια έγραψαν επίσης και πολλές εφημερίδες της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Γερμανίας, στις οποίες ο Θρασύβουλος Μακρής, εκδότης, διευθυντής και συντάκτης συγχρόνως, έστελνε ταχυδρομικώς τα φύλλα της.
Τα γραφεία και τα τυπογραφεία της «Μικράς» βρισκόταν στην αρχή της οδού Φαρσάλων (έτσι ονομαζόταν μέχρι την κατοχή η σημερινή οδός Ρούσβελτ), λίγο πιο πάνω από το φαρμακείο του Κωνσταντίνου Παπασταύρου. Τον Απρίλιο του 1897, έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του πρώτου φύλλου, η «Μικρά» αναγκάσθηκε να διακόψει την έκδοση λόγω του ελληνοτουρκικού πολέμου και κυκλοφόρησε εκ νέου τον Σεπτέμβριο του 1898, λίγους μήνες μετά την αποχώρηση των Τούρκων, στο ίδιο μέγεθος και με την ίδια συχνότητα.
Το 1905 μεγάλωσε το σχήμα της, εκδιδόταν τρεις φορές την εβδομάδα ως απογευματινή εφημερίδα και πλούτισε την ειδησεογραφία της με ειδήσεις από την Αθήνα και τις άλλες θεσσαλικές πόλεις. Από τον Σεπτέμβριο του 1917 μεγάλωσε και άλλο το σχήμα της, έγινε καθημερινή, απέκτησε δημοσιογραφικό και τεχνικό προσωπικό, βελτίωσε αισθητά την ειδησεογραφία της και δεν είχε να ζηλέψει τίποτε από τις εφημερίδες των Αθηνών. Ήταν η περίοδος του εθνικού διχασμού και ο Μακρής, παρ’ ότι ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου, αποποιήθηκε κάποια στιγμή την εύνοιά του. Σήμερα η ανιδιοτέλειά του αυτή φαντάζει εξωπραγματική.
Στις 16 Οκτωβρίου 1922, λίγες εβδομάδες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η «Μικρά» διέκοψε την έκδοσή της «εκ λόγων ανεξαρτήτων της θελήσεώς της»[1]. Μετά από δύο μήνες επανέλαβε και πάλι την εκτύπωσή της, η οποία διήρκησε μέχρι το 1926, οπότε διέκοψε πλέον οριστικά την κυκλοφορία της.
Από τις σελίδες της ξεκίνησαν πολλοί νεαροί τότε ποιητές, όπως ο Σωτήριος Σκίπης και ο Γεώργιος Ασημάκης, όταν ήταν μαθητές του Γυμνασίου και η Μαρίκα Πίπιζα νεαρή τότε δασκάλα στο δημοτικό σχολείο θηλέων. Όλοι αυτοί δημοσίευαν τα πρωτόλεια ποιήματά τους στις στήλες της εφημερίδας του Θρασ. Μακρή. Η ίδια εφημερίδα πρωτοστατούσε με την αρθρογραφία της σε διάφορους εθνικούς αγώνες, όπως στην προετοιμασία του Μακεδονικού αγώνα, στην εξέγερση των Θεσσαλών αγροτών, στους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους, στην εκδίωξη της ελληνογαλλικής εταιρείας «Omnium» η οποία υποτίθεται ότι ηλεκτροφώτιζε τη Λάρισα, κ. ά. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η εφημερίδα αυτή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην πρόοδο και την προκοπή της Λάρισας.
Στο σημείο αυτό θα χρειασθεί όμως να πούμε μερικά λόγια και για τον εκδότη της, τον Θρασύβουλο Μακρή. Γεννήθηκε περί το 1874 στα Κανάλια Καρδίτσας και σε μικρή ηλικία ήλθε στη Λάρισα οικογενειακώς. Τελείωσε το Γυμνάσιο και φοίτησε με υποτροφία του Δήμου στο Διδασκαλείο[2]. Ο πατέρας του Γεώργιος Μακρής ίδρυσε αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το πρώτο βιβλιοχαρτοπωλείο της Λάρισας, όπως ισχυρίζεται ο γιος του Θρασύβουλος. Το γεγονός αυτό, καθώς και η συνεργασία με τον εξάδελφό του Μιλτιάδη Μακρή, ο οποίος διατηρούσε επίσης βιβλιοπωλείο και τυπογραφείο στην αρχή της οδού Μεγ. Αλεξάνδρου, τον οδήγησε σε ηλικία 22 ετών να σταματήσει τη διδασκαλία και να επιχειρήσει την έκδοση της εφημερίδας «Μικρά», εκμεταλλευόμενος το παλιό πιεστήριο του ξαδέλφου του.
Από την παιδική του ηλικία υπήρξε μανιώδης συλλέκτης γραμματοσήμων. Στα γραφεία της εφημερίδας διακινούσε γραμματόσημα και είχε αποκτήσει μια ζηλευτή συλλογή, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας καταστράφηκε στη μεγάλη πλημμύρα που έπληξε τη συνοικία Παράσχου (Αγίου Νικολάου) στις 20 Σεπτεμβρίου 1908. Παρ’ όλα αυτά συνέχισε τη εμπορία και συλλογή γραμματοσήμων, αλλά κατά τη διάρκεια της κατοχής την έχασε για δεύτερη φορά και η απώλεια αποδόθηκε στους κατακτητές Γερμανούς.
Στις 7 Φεβρουαρίου 1900 μνηστεύθηκε με τη Λαρισαία Αγγελική Γκατζώγια και ο γάμος τους έγινε στις 29ν Οκτωβρίου του ίδιου έτους, με παράνυμφο τον δικηγόρο Φίλιππο. Τσαπραλή[3]. Τον Σεπτέμβριο του 1907 γεννήθηκε η μονάκριβη κόρη του Ευαγγελία (Λίτσα), η οποία όμως πέθανε το 1929 σε ηλικία 22 ετών από τύφο. Ήταν ένα γεγονός που έπληξε σοβαρά την συγκροτημένη προσωπικότητά του. Από τη χρονολογία αυτή και μετά φάνηκε σαν να μην είχε πλέον νόημα η ζωή του.
Όταν κατά το 1926 η «Μικρά» διέκοψε την έκδοσή της, ο Μακρής εξακολουθούσε να διατηρεί το τυπογραφείο και να εκτελεί πάσης φύσεως εκτυπωτικές εργασίες. Κοντά του στο τυπογραφείο αυτό μαθήτευσαν πολλοί τυπογράφοι, οι οποίοι έμαθαν όχι μόνον την τέχνη του Γουτεμβέργιου, αλλά και σωστή γραμματική, γιατί ο Μακρής δεν είχε πάψει να θυμάται ότι είχε σπουδάσει δάσκαλος και παρέδιδε στους μαθητευόμενους τυπογράφους μαθήματα ορθογραφίας. Επίσης εκτύπωνε επιστολικά δελτάρια άλλων, τοποθετώντας την δική του σφραγίδα και τα κυκλοφορούσε ευρέως στην πόλη. Ακόμη συνεργάσθηκε και με πολλές εφημερίδες του μεσοπολέμου, τις οποίες εμπλούτιζε με την εμπειρία του.
Το 1940 τοποθετήθηκε διευθυντής στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Λαρίσης[4], η οποία στεγαζόταν στο Γενί Τζαμί. Με την είσοδο των Γερμανών στη Λάρισα την ημέρα του Πάσχα του 1941, διεκόπη η λειτουργία της, γιατί ο χώρος όπου στεγαζόταν επιτάχθηκε από τους κατακτητές. Την ίδια θέση κατέλαβε και πάλι στις 7 Απριλίου 1942, την οποία διατήρησε μέχρι στις 16 Ιουλίου 1947, όταν υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Καθηλωμένος συνεχώς στο κρεβάτι, πέθανε τελικά στις 8 Ιανουαρίου 1952 το πρωί και κηδεύθηκε αυθημερόν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
--------------------------------------------
[1]. Μακρής Θρασύβουλος, Λαρισινές σελίδες. Σειρά 32 άρθρων σε συνέχειες στην εφημερίδα «Θεσσαλικά Νέα» Λαρίσης από 24 Ιανουαρίου μέχρι 8 Απριλίου 1947. Για την διακοπή της «Μικράς» ο Μακρής αναφέρει επί λέξει: «...επανέλαβε μέχρι το 1926 την έκδοσιν αυτής, μη δυνηθείσα και να την εξακολουθήσει, κατόπιν απηνούς καταδιώξεώς της εκ μέρους του μόνου ενταύθα τότε πρακτορείου εφημερίδος, εκδόσαντος από της 19ης Οκτωβρίου του 1922 ιδικήν του εφημερίδα ...».
[2]. Το 1891 το Δημοτικό Συμβούλιο Λαρίσης «...εγκρίνει μηνιαία τροφεία δραχμών 30 (τριάκοντα) προς τον Θρασύβουλον Μακρήν λόγω λαμπράς επιμελείας, ίνα σπουδάση εις το Διδασκαλείον Λαρίσης ή Αθηνών». Βλέπε: Ζιαζιάς Γεώργιος, Θρασύβουλος Μακρής. Ο πρύτανης της λαρισινής δημοσιογραφίας. Συμπληρώθηκαν φέτος πενήντα χρόνια από τον θάνατό του, εφ. Ελευθερία, Λάρισα (2002).
[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Ημερολόγιο της Αγγελικής Θρασ. Μακρή, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 18ης Φεβρουαρίου 2015.
[4].. Ο Θρασύβουλος Μακρής διορίσθηκε διευθυντής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης με το βασιλικό διάταγμα της 26ης Απριλίου 1940. Βλέπε και Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λάρισας «Κωνσταντίνος Κούμας». Ιστορική διαδρομή, Λάρισα (2013) σελ. 8-9.
