Δεν διασχίζουν όλα μαζί τη Μεσόγειο την ίδια στιγμή και από το ίδιο σημείο ώστε να τα αφανίσει όλα ένας τυφώνας. Δεν βρίσκουν κάθε χρονιά αμμοθύελλες στη Σαχάρα ούτε έχουν συνέχεια αντίθετους ανέμους.
Τα πουλιά ξέρουν, μέσα στις χιλιετίες της εξέλιξης, ότι η μετανάστευση είναι μεν δύσκολη αλλά πετυχημένη επιλογή, αφού τα πλεονεκτήματά της υπερτερούν των κινδύνων που παρουσιάζει.
Ωστόσο, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια ενημέρωσης δράσεων διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, ο άνθρωπος δυσκολεύει το ταξίδι των πουλιών.
«Παλαιότερα, τα πουλιά ήξεραν ότι το μόνο φως τη νύχτα ήταν το φεγγάρι και τ΄ αστέρια. Τώρα βρίσκουν κάθε χρόνο καινούργια φώτα και πόλεις που τα αποπροσανατολίζουν, ενώ οι φάροι προσελκύουν και σκοτώνουν μεγάλους αριθμούς από αυτά κάθε χρόνο. Παλαιότερα ήξεραν πως στον αέρα συναντάς μόνο άλλα πουλιά και όχι υπερηχητικά αεροσκάφη, που με τις τουρμπίνες τους αποδεκατίζουν ολόκληρα κοπάδια, θέτοντας σε κίνδυνο και ανθρώπινες ζωές. Ήξεραν τα καλά περάσματα πάνω από νησιά και πλαγιές όπου ο άνεμος ήταν ευνοϊκός. Δεν φαντάζονταν ότι αυτά είναι και τα καλύτερα μέρη για τις ανεμογεννήτριες που κάθε χρόνο "αλέθουν" μεγάλους αριθμούς από αυτά» εξηγεί η κ. Τρίγκου.
ΣΦΑΓΗ ΜΕ ΞΟΒΕΡΓΕΣ ΚΑΙ ΘΗΛΙΕΣ
Στο ταξίδι της μετανάστευσης, χιλιάδες άλλες παγίδες περιμένουν τα πουλιά. Τουφέκια, δίχτυα, ξόβεργες και θηλιές, μέθοδοι που απαγορεύονται αλλά η εφαρμογή τους συνεχίζεται γύρω από τις ακτές της Μεσογείου. “Αυτό συμβαίνει”, σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική, “επειδή το κυνήγι των μεταναστευτικών είναι συνδεδεμένο με μια μακρά παράδοση, που έχει τις ρίζες της στη σημασία που είχαν αυτά τα πουλιά σαν εποχιακή πηγή πρωτεϊνών σε παλιότερους, δύσκολους καιρούς”.
Σήμερα όμως, προσθέτει, δεν υπάρχει τίποτα που να δικαιολογεί αυτή τη σφαγή. «Μια σφαγή που συνεχίζεται, ιδιαίτερα σε χώρες που χαρακτηρίζονται από αδύναμες και άβουλες ελεγκτικές αρχές –όπως η Ελλάδα. Κάθε φθινόπωρο σε διάφορα νησιά, χιλιάδες ξόβεργες παγιδεύουν εκατοντάδες χιλιάδες μικροπούλια. Στη Δυτική Πελοπόννησο και τα Ιόνια νησιά εξολοθρεύονται απίστευτοι αριθμοί από τρυγόνια και άλλα αποδημητικά από το ανοιξιάτικο κυνήγι, που από παράδοση έχει γίνει "σπορ". Όμως τι "σπορ" είναι αυτό, όταν οι κυνηγοί περιμένουν στρογγυλοκαθισμένοι τα εξαντλημένα πουλιά που μόλις έχουν περάσει τη Μεσόγειο και τη Σαχάρα; Τι ευχαρίστηση βρίσκει κανείς μεταβάλλοντας τα Στροφάδια και τους Αντίπαξους, από νησίδες σωτηρίας που ήσαν κάποτε, σε παγίδες μαζικού θανάτου;» αναφέρει η κ.Τρίγκου.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ ΟΙ ΒΙΟΤΟΠΟΙ ΧΑΝΟΝΤΑΙ
Το χειρότερο όμως πρόβλημα για τα πουλιά είναι η απώλεια βιοτόπων. Οι βιότοποι αναπαραγωγής στην Ευρώπη έχουν εδώ και χρόνια συρρικνωθεί κυρίως λόγω της εντατικοποίησης των καλλιεργειών και της εκμετάλλευσης των δασών, της επέκτασης των κατοικημένων περιοχών και του οδικού δικτύου.
Φτάνοντας δε στην Αφρική, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Οι περιοχές διαχείμανσης καταστρέφονται ταχύτατα, αφού το περιβάλλον θυσιάζεται στον αγώνα των φτωχών κρατών να επιζήσουν. Τα μεταναστευτικά πουλιά που διαχειμάζουν εδώ υποφέρουν και από τη μαζική χρήση επικίνδυνων δηλητηρίων για την προστασία των καλλιεργειών - δηλητήρια που έχουν εδώ και χρόνια απαγορευτεί στην Ευρώπη.
Το αποκορύφωμα του δράματος είναι η ξηρασία στην περιοχή του Σαχέλ, νότια της Σαχάρας. Μεγάλες εκτάσεις με στέπες και σαβάνες έχουν γίνει έρημος και τα μεταναστευτικά πουλιά αναγκάζονται να πετούν κάθε χρόνο όλο και πιο νότια, για να βρουν κατάλληλους χώρους.
ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΔΕΝ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ
Σχεδόν χωρίς εξαίρεση, οι πληθυσμοί όλων των διηπειρωτικών αποδημητικών πουλιών έχουν μειωθεί. Μολονότι είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά είδη, με ικανότητα προσαρμογής, οι ανθρώπινες πιέσεις συνεχώς αυξάνονται και δεν θα μπορούν να προσαρμόζονται συνέχεια. Κάποια στιγμή οι πληθυσμοί τους θα καταρρεύσουν και για ορισμένα είδη, αυτό το όριο φαίνεται να πλησιάζει επικίνδυνα.
“Συμβάσεις προστασίας υπάρχουν αλλά δεν έχουν υπογραφεί από αρκετές χώρες ενώ αυτές που έχουν υπογραφεί δεν εφαρμόζονται. Άλλωστε, με εξαίρεση την Κοινοτική Οδηγία 79/409 που αφορά φυσικά μόνο τα κράτη μέλη της Ε.Ε., δεν υπάρχει κάποιος ουσιαστικός τρόπος να πιεστούν τα διάφορα κράτη να εφαρμόσουν όσα συμφωνήθηκαν” εξηγεί η κ.Τρίγκου.
ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΣΥΝΟΡΑ
Τα όρια των κρατών δεν έχουν σημασία για τα πουλιά γιατί σπίτι τους είναι όλος ο πλανήτης. Η αποδημία τους πάντα συνέδεε μεταξύ τους ηπείρους, πολιτισμούς και ανθρώπους και σήμερα θυμίζει πως τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν γνωρίζουν σύνορα και ότι μόνο η συνεργασία είναι λύση. “Άλλωστε αυτό δεν ισχύει και για πολλά άλλα προβλήματα που μας απασχολούν; Τα πουλιά ήσαν πάντοτε δείκτες που μας ειδοποιούσαν έγκαιρα για τι πρέπει να κάνουμε” καταλήγει η κ. Τρίγκου.
Πάντως, στην προστασία των μεταναστευτικών πουλιών και των βιοτόπων τους εστιάζουν και οι εκδηλώσεις της φετινής Ευρωπαϊκής Γιορτής Πουλιών (1 και 2 Οκτωβρίου), που διοργανώνονται από την Bird Life International και τον εταίρο της στην Ελλάδα, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Στην Ελλάδα, οι προγραμματισμένες δράσεις (https://drive.google.com/file/d/0BzHMizXwn5itdlpDaHh3aWxLWHM/view ) θα πραγματοποιηθούν σε 30 περιοχές, σε συνεργασία με φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, σχολεία, περιβαλλοντικές οργανώσεις, δήμους και τοπικούς φορείς.
