Περί Γλώσσας και Γεωμετρίας

* Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο

Πολλοί φίλοι και συνάδελφοι θεολόγοι και φιλόλογοι διαβάζοντας το προηγούμενο άρθρο μου στην «Ελευθερία» («Πρώτα Ελληνικά και μετά όλα τ’ άλλα!», 27.05.2024) μου έστειλαν τα δικά τους σχόλια για χονδροειδή λάθη στη χρήση της Ελληνικής Γλώσσας, κι όχι από μαθητές των Γυμνασίων και Λυκείων (προς τους οποίους εστίασα εγώ στο δικό μου άρθρο), αλλ’ από ψηλότερα...

Από ανθρώπους που πρέπει να είναι τα καλά παραδείγματα - η «αριστεία», που λέμε, σύμφωνα τις επιταγές της σύγχρονης επικοινωνιακής μόδας - για την απόκτηση της (σωστής) γνώσης των μαθητών μας. Αλλά...
Μου γράφει, λοιπόν, φίλος μου φιλόλογος ότι υπέστη ένα είδος «σοκ» (shock / ελληνιστί: ψυχολογική διαταραχή) διαβάζοντας ανακοίνωση πανεπιστημιακού τμήματος (και δη ουχί πολυτεχνικής/τεχνολογικής, αλλά θεωρητικής/ανθρωπιστικής κατευθύνσεως σπουδών) στον κατάλογο διδασκόντων του οποίου εμφανιζόταν ο τάδε ως (καταχώριση σε κλίση ονομαστική)... «Εντεταλμένος διδάσκοντας» (παρότι είναι -ως υποτίθεται- τοις πάσι γνωστό ότι, εξ επόψεως γραμματικής, η μετοχή του ρήματος «διδάσκω» είναι ο διδάσκων (αρσενικό) / η διδάσκουσα (θηλυκό) (κι όχι, φυσικά, ο διδάσκοντας/η διδασκόντισσα...).
Ο άλλος, εκπαιδευτικός πολιτικός μηχανικός αυτός, μου γράφει ότι στο τάδε τεχνολογικό μάθημα των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑΛ) υπάρχει ενδεικτική θεματολογία με ερωτήσεις για διαγωνίσματα κ.λπ., όπου, μεταξύ άλλων, ζητείται ο ορισμός, οι ευθύνες, τα καθήκοντα κ.λπ. του (σε κλίση γενική) «επιβλέποντα» (του έργου), παρότι είναι, επίσης, γνωστό ότι η μετοχή του ρήματος «επιβλέπω» είναι ο επιβλέπων / η επιβλέπουσα (κι όχι, φυσικά, ο επιβλέποντας / η επιβλεπόντισσα... ) και, άρα, στη γενική είναι όχι του «επιβλέποντα» (όπως διατυπώνεται σε σχετικό φύλλο ενδεικτικού διαγωνίσματος), αλλά του «επιβλέποντος» (κι αν δε μας αρέσει σ’ αυτόν τον «καθαρευουσιάνικο» τύπο, το γράφουμε στον τύπο της δημοτικής: «Αυτός που επιβλέπει»).
«Μα καλά...», τον ρωτάω, προβληματισμένος: «Mηχανικοί του τρανού Πολυτεχνείου εσείς, υποτίθεται ότι ξέρετε καλά πως κι η Γλώσσα μας έχει την τεχνολογία της...», που, εν προκειμένω, είναι ο επιβλέπων (ονομαστική) / του επιβλέποντος (στη γενική). «Εμείς το ξέρουμε...», μου απαντά, «αλλά το θέμα είναι να το μάθουν και στο ΙΕΠ που μας στέλνει όλα αυτά τα ενδεικτικά διαγωνίσματα, μ’ αυτά τα γραμματικά λάθη, από την «Τράπεζα Θεμάτων», για την οποία το ίδιο -το ΙΕΠ- έχει την ευθύνη οργάνωσης και διαχείρισής της ως εργαλείου εφαρμογής της στη διαδικασία αξιολόγησης των μαθητών...». Συμπέρασμα: Έναν φιλόλογο, βρε παιδιά, να ελέγχει τα κείμενα της Τράπεζας Θεμάτων! Και την επομένη ημέρα βλέπω εγώ ο ίδιος σε (δημοσιευμένη σ’ όλα τα εκπαιδευτικά sites) Πρόσκληση του ΙΕΠ (αναφορικώς με το εν εξελίξει έργο της αξιολογήσεως στα νέα βιβλία των νέων Π.Σ. κ.λπ.) να γίνεται λόγος για «Ενημέρωση αιτούντα»..., αντί του αιτούντος (γιατί στην ονομαστική δεν είναι ο... «αιτούντας» για να ‘ναι στη γενική του... αιτούντα, αλλά είναι ο αιτών και στη γενική του αιτούντος!).
Το πιο ενδιαφέρον, πάντως, αλλά παράλληλα και συγκινητικό για μένα (θα καταλάβετε το «γιατί» στο τέλος του άρθρου) σημείωμα που έλαβα ήταν όχι από φιλόλογο ή θεολόγο, αλλά από μαθηματικό καθηγητή, ο οποίος που έγραψε:
«(...)Παρακολουθώ πάντοτε, με πολύ ενδιαφέρον και προσοχή, τα άρθρα σας και πολλές φορές σκέφθηκα να σας εκφράσω και τις δικές μου απόψεις, ως παλαιού εκπαιδευτικού του κλάδου ΠΕ03, συνταξιούχου από το 2001, πάντοτε, όμως, διαπίστωνα, ότι ουδέν θα προσέθετα στα γραφόμενά σας, πλην των συγχαρητηρίων και κάποιων κολακευτικών σχολίων, των οποίων, βεβαίως, ουδεμίαν χρείαν έχετε, ενώ, αντιθέτως, θα σας στερούσα πολύτιμο χρόνο.
Ήδη όμως, έχων ενώπιόν μου το κείμενό σας, της 27ης/5/2024, στην «Ελευθερία», και εστιάζων στην πρότασή σας «(...) θαρρώ ότι επιβάλλεται η δυναμική επιστροφή στα εργαλεία του Συντακτικού και Γραμματικής και συνδυαστική χρήση τους με κείμενα σοβαρά Αρχαιοελληνικά, Βυζαντινής Γραμματολογίας, Πατερικής Θεολογίας κ.ά., παράλληλα και συμπληρωματικά με τη διδασκαλία της Νεοελληνικής (...)», την οποίαν και ασπάζομαι πλήρως, αλλά και ως επί τριακονταπενταετίαν υπηρετήσας τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, από όλες τις θέσεις, πλην εκείνης του σχολικού συμβούλου, και έχοντας συμμετάσχει σε όλες τις πάσης φύσεως Επιτροπές Εξετάσεων, είμαι πεπεισμένος ότι είναι απαραίτητη και η επαναφορά της Ευκλειδείου Θεωρητικής Γεωμετρίας.
Ο αρχικός περιορισμός της, η εν συνεχεία αντικατάστασή της από την Αναλυτική Γεωμετρία και, κυρίως, η εγκατάλειψη της αποδεικτικής διαδικασίας, της ανάλυσης, σύνθεσης, αιτιολόγησης και απόδειξης, των δεδομένων και των συμπερασμάτων, με αυστηρή τήρηση και διατύπωση των κανόνων (θεωρημάτων, πορισμάτων), οδήγησε τους μαθητές σε περιορισμό της ανάγκης, τόσο για κριτική σκέψη και συλλογισμούς (υπόθεση-συμπέρασμα-απόδειξη) όσον και για τη διατύπωσή της με ορθή διατύπωση και χρήση συντακτικών κανόνων και ορολογιών. Βεβαίως και τότε υπήρχαν προβλήματα, με κυριότερο τη μη εξάντληση της ύλης σε κάθε τάξη και την ανάγκη επί τροχάδην αναφοράς στα κενά κατά την επομένη, πιστεύω, όμως, ότι αυτά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, χωρίς να προσφύγουμε στη λύση της «ήσσονος προσπάθειας».
Προσωπικά, έχοντας ενδιαφέρον στη διενέργεια στατιστικών παρατηρήσεων, είχα διαπιστώσει σύμπτωση σε μεγάλο αριθμό μαθητών (και ιδιαιτέρως των καλών μαθητών), μεταξύ της γραπτής βαθμολογίας στη Θεωρητική Γεωμετρία και την Έκθεση, όταν τα δύο μαθήματα εξετάζονταν αυτοτελώς, ως χωριστοί κλάδοι, των Μαθηματικών και των Νέων Ελληνικών, αντιστοίχως. Οι απαιτήσεις της Ευκλειδείου Γεωμετρίας επέβαλαν στους μαθητές την προσοχή στη συγκρότηση, λογική επεξεργασία, απόδειξη και παρουσίαση του οποιουδήποτε θέματος και συνεπώς, την καλή γνώση των συντακτικών και γραμματικών κανόνων.
Συγχρόνως, η ανάγκη σχεδιάσεως σχήματος, συχνά πολύπλοκου και ιδιαίτερα στη Στερεομετρία, οδηγούσε στην ανάπτυξη της αισθητικής και της αίσθησης του χώρου. Εκφράζοντας τις θερμές ευχαριστίες μου, διότι μου δώσατε την ευκαιρία να θυμηθώ τα παλιά, διά του δημοσιεύματός σας, αλλά και για τον χρόνο που μου διαθέσατε, σας εύχομαι υγεία, δύναμη και απόδοση στο δύσκολο έργο σας(...)».
* Αποστολέας ο παλαιός μου καθηγητής Μαθηματικών στο Α’ Γυμνάσιο Αρρένων Λαρίσης κ. Αθανάσιος Κουσουλός. Χάρηκα πολύ για την προσέγγισή του, αλλά, κυρίως, συγκινήθηκα που επικοινώνησε μαζί μου ένας καθηγητής μου, ο οποίος ανήκει σε μια γενιά (εκπαιδευτικών) προς την οποία η δική μου γενιά (των τότε μαθητών Γυμνασίου στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης – που, ήδη, δηλαδή εξηνταρήσαμε...) χρωστάει πολλά! Γιατί εκείνοι οι καθηγητές μας δε μας έμαθαν μόνο γράμματα, αλλά μας δίδαξαν και ήθος. Φαντάζεστε, λοιπόν, πόση συγκίνηση μπορεί να νιώσει κάποιος αρθρογράφος όταν παίρνει μια επιστολή από δάσκαλό του - συγκίνηση, αλλά και μεγάλη τιμή!
Μακάρι να τους μοιάσαμε στο ελάχιστο.* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας (ΠΕ01),
δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. ([e-mail]).