Η συρρίκνωση των χωριών μας

Από τον Χρήστο Γκουνέλα

Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής (2021) από την ΕΛΣΤΑΤ.

Η σκληρότητα αλλά και η αλήθεια που αποτυπώνεται μέσω των αριθμών είναι ανάγκη να διαβαστεί τόσο από τους πολιτικούς όσο και από τους πολίτες. Το δημογραφικό αναδεικνύεται σε μείζον πρόβλημα το οποίο εκ των πραγμάτων συμπαρασέρνει το ασφαλιστικό, το συνταξιοδοτικό και αυτή την ίδια την οικονομία της χώρας. Η ελληνική κοινωνία είναι πλέον μια γηρασμένη κοινωνία. Και αν αυτό είναι το γενικό συμπέρασμα το οποίο αφορά και τον αστικό ιστό, αναφορικά και ειδικότερα με την κοινωνία της ελληνικής επαρχίας αποτελεί θέμα στην κυριολεξία ζωής και θανάτου. Ή για να κυριολεκτούμε, δυστυχώς, μόνο θανάτου...
Οι αριθμοί, λοιπόν, αποκαλύπτουν τον αργό (που συντελείται εδώ και πολλά χρόνια) ή τον γρήγορο (με γεωμετρική πρόοδο) θάνατο των χωριών μας τα τελευταία χρόνια. Αναφορικά δε με την Περιφερειακή Ενότητα της Λάρισας πρωταθλήτρια στη συρρίκνωση του πληθυσμού της αναδεικνύεται η Επαρχία Ελασσόνας με 6.680 λιγότερους ανθρώπους την τελευταία δεκαετία. Όσοι ζούμε ή καταγόμαστε από χωριά της Επαρχίας μας διαπιστώνουμε αυτή τη συρρίκνωση σχεδόν από μέρα σε μέρα, τόσο σε απώλειες ανθρώπων (θάνατοι, εξωτερική και εσωτερική μετανάστευση) όσο και συρρίκνωσης υποδομών (λ.χ. υποβάθμιση στελέχωσης δημόσιων υπηρεσιών όπως ιατρεία, σχολεία, κοινοτικά καταστήματα). Η φθίνουσα πορεία των χωριών μας φαίνεται πως δεν μπορεί πια να αναστραφεί και αυτό το αναγνωρίζει πλέον και ο πιο αισιόδοξος. Ωστόσο, οι ευθύνες για το σημείο στο οποίο έφτασαν τα χωριά μας είναι προφανείς. Δεν γνωρίζω κιόλας αν αξίζει τώρα να τις συζητάμε... Οι ρίζες του προβλήματος ανάγονται ήδη στα μεταπολεμικά χρόνια. Από τότε που δεν υπήρξε κανένας αναπτυξιακός προγραμματισμός της κεντρικής διοίκησης για την ελληνική επαρχία με στόχο να μείνουν οι άνθρωποι στις εστίες τους και να παράγουν. Από τότε έως σήμερα καμία κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το θέμα. Πρωταρχικός στόχος των πολιτικών ήταν, μάλλον, να υφαρπάξουν την ψήφο των επαρχιωτών με αντάλλαγμα μία θέση στο δημόσιο στην πόλη. Πολιτική «Μαυρογιαλούρου».
Πρόκειται άραγε για οργανωμένο σχέδιο συγκεντρωτισμού ή για έλλειψη πολιτικής; Τα δε εσχάτως Προγράμματα «Καποδίστριας» και εν συνεχεία «Καλλικράτης» διέλυσαν στην κυριολεξία την ελληνική επαρχία, καταλύοντας και την τελευταία ικμάδα της πάλαι ποτέ δοκιμασμένης ιστορικά και ακμαίας κοινότητας και εν γένει το κοινοτικό πνεύμα. Μεγάλες και διαχρονικές υπήρξαν και οι ευθύνες όλων των τοπικών παραγόντων οι οποίοι καθόρισαν την τύχη των τοπικών κοινωνιών επιδιδόμενοι μάλλον σε μικροπαραταξιακά οφέλη και όχι σε έργα και ημέρες με προστιθέμενη αξία για τον τόπο και τους ανθρώπους του. Εδώ χρειαζόταν η διορατικότητα των ασχολούμενων με τα κοινά, αλλά και των ίδιων των ψηφοφόρων. Η πολιτική απαιδευσιά των ψηφοφόρων βόλευε - και βολεύει - τόσο τους κεντρικούς πολιτικούς παράγοντες όσο και τους τοπικούς.
 Όλα αυτά τα παραπάνω είναι πράγματα γνωστά σε όλους μας, αλλά παρόλα αυτά δεν έχει αλλάξει τίποτα εντελώς (ή σχεδόν τίποτα) ούτε στον τρόπο με τον οποίο ψηφίζουμε ούτε στον τρόπο με τον οποίο πολιτευόμαστε. Τελικά, δυστυχώς, ο θάνατος της ελληνικής επαρχίας έχει ήδη συμβεί και όπως φαίνεται θα συνεχίσει να συμβαίνει μέχρι σε μερικές δεκαετίες - το πολύ - να αφανιστούν από τον χάρτη τα χωριά μας. Είναι ένας θάνατος ο οποίος φαίνεται και στους αριθμούς και φέρει από κάτω φαρδιά πλατιά τις υπογραφές των εδώ και πολλά χρόνια κυβερνώντων, ιδιαίτερα, πολιτικών, των διαχρονικά τοπικών παραγόντων και βεβαίως και ημών των προδομένων ατομικών α- πολιτικών οντοτήτων.