Σκέφτηκα δε, σήμερα να αρχίσω από την τόσο ταλαιπωρημένη και παρεξηγημένη καλλιέργεια της αμυγδαλιάς.
Τα τελευταία χρόνια με την «Κλιματική Αλλαγή» που άλλαξαν δραματικά οι καιρικές συνθήκες, γίνεται πολύς λόγος για τις ζημιές που παθαίνουν οι αμυγδαλιές, ακόμη και η «όψιμης» άνθισης ποικιλία Ferragnes (Φερανιά), από παγετούς την άνοιξη κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας της.
Αυτό το πρόβλημα διαφάνηκε πολύ έντονα την περσινή άνοιξη του ’21 σε παραδοσιακές αμυγδαλοπαραγωγικές περιοχές, όπου παράγεται το 2% της παγκόσμιας παραγωγής (!) και ειδικότερα στον Δήμο Τεμπών, κυρίως στις περιοχές των Κοινοτήτων Συκουρίου και Όσσας του νομού Λάρισας, όπως και στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Ελασσόνας.
Προτείναμε τότε, την πιλοτική αντιπαγετική προστασία της αμυγδαλιάς στη Θεσσαλία με τη χρήση «Ανεμομεικτών», με ζωντανό παράδειγμα έναν ιδιώτη αμυγδαλοπαραγωγό στο χωριό Όσσα, που βασίστηκε επιτυχώς σε χρήση Ανεμομείκτη (εικ. 1) με διάσωση πάνω από το 30 - 40% της παραγωγής του, όταν η ζημιά σε ολόκληρη την περιοχή ήταν ολοσχερής (100%). Η τεχνική της προστασίας με ανεμομείκτες είναι ευρέως διαδεδομένη στην Πελοπόννησο και την Ήπειρο, ενώ η παρεχόμενη προστασία στην αμυγδαλιά θα μπορούσε ανεβάζοντας τη θερμοκρασία 2-3 βαθμούς να σώσει σε πολλές περιπτώσεις την ανθοφορία της. Η σχετική ωφέλεια, καθώς και οι αποζημιώσεις που δίνονται, υπερκαλύπτει τα συλλογικά κόστη στην παγετοπροστασία της περιοχής, λόγω του ότι το κόστος ενός ανεμομείκτη ανέρχεται περίπου στις 20-25 χιλιάδες ευρώ, καλύπτοντας σε ένα «δίκτυο» έως και 100 στρέμματα, αντί για 30 στρέμματα μόνος του.
Το πρόβλημα της αντιπαγετικής προστασίας της αμυγδαλιάς με «υψηλό καταϊονισμό νερού» με τη χρήση αρδευτικού νερού, δεν είναι μόνο η υπερβολική χρήση νερού για την αποφυγή παγετού, αλλά και η διάρκεια του παγετού. Οι κρίσιμες ώρες του παγετού ξεκινούν από τότε που η θερμοκρασία θα πέσει κάτω από τους +2οC για να τερματίσει όταν θα επανέλθει πάλι στην ίδια θερμοκρασία την άλλη μέρα. Στην περίπτωση που ο παγετός είναι μονοήμερος, το πρόβλημα όγκου παροχής - διαχείρισης νερού στον οπωρώνα είναι ανεκτό.
Αν όμως ο παγετός είναι πολυήμερος, τότε δημιουργείται σημαντικό θέμα βιωσιμότητας των δέντρων του οπωρώνα εξαιτίας της παρουσίας μεγάλου όγκου ελεύθερου νερού που θα λιμνάζει.
Μόνιμη λύση μπορεί να δώσει η αναδιάρθρωση της καλλιέργειας της αμυγδαλιάς με τη χρήση νέων οψιμανθών και αυτογόνιμων ποικιλιών. Θα μπορούσα να αναφέρω αντιπροσωπευτικά τις ισπανικές ποικιλίες π.χ. τη Μarinada, την Penta και τη Makako. H Μarinada ανθίζει περίπου 15 ημέρες μετά τη Φερανιά, όπως και η Μakako, ενώ η Penta ανθίζει έως και 20 ημέρες μετά (ξεκινώντας την άνοιξη του ’21, την 1η Απριλίου και μετά). Βέβαια, την περσινή άνοιξη είχαμε τις τελευταίες καταστροφικές παγωνιές στις 8 και 9 Απριλίου, ένα φαινόμενο που δεν είναι καθόλου σύνηθες στον ετήσιο κύκλο. Λόγω όμως του ότι όλες αυτές οι ποικιλίες είναι αυτογόνιμες (καθιστώντας τη μέλισσα μη απαραίτητη) και η ανθοφορία τους είναι παρατεταμένη με μεγάλη χρονική κατανομή βιολογίας άνθισης στην κόμη των δέντρων, έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη σημαντική καρποφορία τους. Όσον αφορά τώρα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, αν δούμε για τις δύο ποικιλίες, δηλ. της Penta και της Μakako, τις αναλύσεις που έγιναν, αυτές μας δείχνουν ότι φέρουν υψηλό σακχαρικό περιεχόμενο (4.43% και 4.34%, αντίστοιχα), όπως και λιπιδιακό φορτίο (55.73% και 57.68%, αντιστοίχως). Το εμπορεύσιμο τμήμα του καρπού (αμύγδαλο ψίχα) της Penta είναι πολύ πιο γλυκό σε γεύση ακόμη και από τη γνωστή πρώιμη ποικιλία Τexas, η οποία πλέον έχει «εκφυλιστεί» παρουσιάζοντας ακαρπία με το φαινόμενο «σκούπα της μάγισσας», έχοντας ως αποτέλεσμα να αρχίσει να φεύγει από την καλλιέργεια. Σαν αντικαταστάτριά της έρχεται η Penta, η οποία μέσα από την εξελικτική διαδικασία, αν και έχει πρόγονη ποικιλία της την Τuono, στα ποιοτικά της χαρακτηριστικά είναι πολύ καλύτερη από το μητρικό υλικό διασταύρωσης, όπως δείξαμε στις αναλύσεις παραπάνω και είναι καλύτερη ακόμη κι από την Texas.
Επισημαίνεται ακόμη ότι στην καλλιέργεια της αμυγδαλιάς, μπορούμε να πάμε και σε διατάξεις «Υπέρπυκνης Φύτευσης» με αποστάσεις δέντρων 1.5 μέτρο (πάνω στη σειρά) Χ 3.5 - 4 μέτρα (σειρά από σειρά) και να έχουμε μεγάλο όγκο παραγωγής, ξεκινώντας μόλις από το 2ο έτος και με την παραγωγή εξολοκλήρου μηχανικά συγκομιζόμενη. Αρκεί βέβαια να κάνουμε τον σωστό συνδυασμό ποικιλίας και υποκειμένου.
Και μιας και ανέφερα ποικιλίες, να πω ότι αξιολογότατες αυτογόνιμες ποικιλίες που ανθίζουν την εποχή της Φερανιάς, είναι και η Vairo, η Marta, η Soleta, η Avijor (3 - 4 μέρες μετά τη Φερανιά), η Belona, η Guara, η Antoneta (ανθεκτική σε ξερικές συνθήκες) κ.ά.
* Ο δρ. Αλέξανδρος Παπαχατζής είναι καθηγητής Δενδροκομίας Παν/μίου Θεσσαλίας Τμήματος Γεωπονίας - Αγροτεχνολογίας, Λάρισα.
