Στα νεότερα χρόνια δημοσίευσαν ενθυμήσεις ο γράφων και ο Τρικαλινός Δημήτρης Καλούσιος. Στο άρθρο μου θα ασχοληθώ με τις αναφορές για σεισμούς, σε ενθυμήσεις του 16ου αιώνα. Ευνόητο είναι ότι οι αναφορές αυτές δεν διέσωσαν το σύνολο των σεισμών οι οποίοι εκδηλώθηκαν στη Θεσσαλία ή αλλού και έγιναν αισθητοί εδώ, σε κάποια από τα μοναστήρια της περιοχής μας. Η πρώτη μνεία σεισμού ανάγεται στο έτος 1544. Ο ολιγογράμματος μοναχός των Μετεώρων σημείωσε, τηλεγραφικά, σχεδόν, τα εξής: «+εσιστη ι γης / ημέρα Πε[μπ]τη μην Απριλης ΚΔ / ετους ΖΝΒ». Έγινε, λοιπόν, αισθητή μία σεισμική δόνηση, την Πέμπτη 24 Απριλίου του έτους από τη γέννηση του κόσμου ΖΝΒ (7052-5.508 = 1544). Ο μοναχός δεν μας δίνει άλλες πληροφορίες, διότι δεν είχε γνώσεις. Τον ενδιέφερε μόνο η καταγραφή του γεγονότος. Και ο ιστορικός δεν ενδιαφέρεται για τα ρίχτερ. Αυτό είναι έργο των ειδικών σεισμολόγων και του Γιάννη Παπαϊωάννου, που ασχολήθηκε ειδικά με τους σεισμούς στη Θεσσαλία. Η μνεία σεισμού, για την ακρίβεια πολλών σεισμικών δονήσεων, συνδέεται με την εκστρατεία του σουλτάνου Σουλεϊμάν στη Βιέννη (Πέτζι, τουρκικά), το 1565/1566. Και αυτή η ενθύμηση προέρχεται από τα Μετέωρα και είναι συντομότατη, αλλά με κάποια επιπλέον πληροφορία: «+ηπίγεν ο Σουλαιμάν σουλτάνος εις το Πέ[τ]ζη ενέτι ζοδ / και εσύστη οι γη πολαίς βολές». Η χρονολογία ζοδ’ (7074) αντιστοιχεί με το έτος 1565/1566, διότι δεν προσδιορίζεται ο μήνας. Ο μοναχός σημείωσε τις συνεχείς δονήσεις, πληροφορία χρήσιμη για τους ειδικούς.
Πλουσιότερη, σε πληροφορίες, είναι η επόμενη ενθύμηση. Προέρχεται από μοναστήρι της Πίνδου, διότι ο μοναχός περιγράφει εκτενέστερα τον σεισμό του 1566, ο οποίος έχει σχέση με τον σεισμό της προηγούμενης ενθύμησης: «Πάλιν εν έτει ζοδ’ μηνί Ιουλίω ια’, ημέρα ε’ έγινεν σεισμός μέγας και φοβερώτατος και επικράτησεν [διήρκεσε] χρόνο α’ και τα μέρη Λιτζάς και Αγράφων [α]λλά και η του Ραδοβισδίου και έπεσον εκκλησίαις και οίκοι ουκ ολίγοι και φόνοι άπειροι εγένοντο και τα όρη εσπάραξαν». Ο θυμησογράφος με το «πάλιν» μας πληροφορεί ότι ο σεισμός που σημειώθηκε την Πέμπτη 11 Ιουλίου 1566 δεν ήταν ο πρώτος, αλλά ο επόμενος ενός άλλου με δονήσεις του συνεχίσθηκαν έναν χρόνο. Αυτός υπήρξε πολύ δυνατός, με αποτέλεσμα να πέσουν πολλά σπίτια και εκκλησίες και να σκοτωθούν πολλά άτομα στους οικισμούς της Πίνδου: στη Βόρεια Ευρυτανία, τμήμα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων, υποκείμενη στη Μητρόπολη της Λάρισας, και στην περιοχή της Αργιθέας και των ΝΑ τμήματος της Άρτας, τμήμα της Επισκοπής του Ραδοβισδίου, υποκείμενη επίσης στη Μητρόπολη της Λάρισας. Η τελευταία ενθύμηση είναι του 1582. Ο μοναχός των Μετεώρων μας παρέχει αρκετές, σχετικά, πληροφορίες. Ο σεισμός σημειώθηκε στις 29 Φεβρουαρίου του 1582. Δεν αναφέρονται ζημίες, επειδή, προφανώς, το κέντρο του σεισμού ήταν μακριά από τα Μετέωρα: «εσίστη ει γης εις τους ζϞ [7.090] / κβ’ Φεβρουρίου μηνός όρα της νυκτός ος εβδόμη [1 μετά τα μεσάνυχτα] ξημερόνοντας Πεύτη (...).
Από τον Κώστα Σπανό
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Νίκος Βέης, «Σύνταγμα επιγραφικών μνημείων Μετεώρων και της πέριξ χώρας, μετά σχετικών αρχαιολογημάτων», Βυζαντίς, 1 (Αθήναι 1909) 557-626. 2) Νίκος Βέης, Τα χειρόγραφα των Μετεώρων (...). Τόμος Α’, Αθήναι 1967. 3) Σπυρίδων Λάμπρος, Βραχέα χρονικά, επιμέλεια Κων. Ι. Άμαντος. Ακαδημία Αθηνών. Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, εν Αθήναις 1932. 4) Κώστας Σπανός, Θεσσαλικές Ενθυμήσεις, 1404-1881. Τόμος Α’: 1404-1799, Λάρισα 2011.
