Ήταν ελληνομαθής και αρχαιολάτρης. Φίλος του πανίσχυρου τότε καγκελάριου της Αυστρίας, του γνωστού μας Μέτερνιχ και εχθρός των φιλελεύθερων και δημοκρατικών ιδεών, περιηγήθηκε την Ελλάδα το 1803-4 και εξέδωκε τις εντυπώσεις του το 1805 στα Γερμανικά και το 1807 στα Γαλλικά1. Πέρασε κι από τα μέρη μας. Αξιοσημείωτα είναι όσα γράφει για την κοιλάδα των Τεμπών και το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Πριν πάει στα Τέμπη, πέρασε από τα Αμπελάκια, όπου φιλοξενήθηκε από την οικογένεια Δρόσου «με τη μεγαλύτερη φιλοξενία και βρήκα το σπίτι τους ευχάριστο και άνετο» (σελ. 62). Το πρωί, έχοντας για οδηγό και ξεναγό ένα νεαρό Δρόσο, κατέβηκε στην κοιλάδα. Γράφει λοιπόν: (σελ. 55-6) «… Το κράσπεδο στους πρόποδες του Ολύμπου είναι στενό σχεδόν παντού. Ακόμη κανένας δρόμος δεν περνάει από κει. Υπάρχει μόνον ένα σημείο, στο οποίο σχηματίζει έναν όμορφο χλοοτάπητα, που το εκμεταλλεύτηκαν, για να χτίσουν εκεί μια εκκλησούλα αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή.
Παρασκευή είναι για τους Έλληνες κι η έκτη μέρα της εβδομάδας. Εδώ η ονομασία αφορά μια πολυσέβαστη Αγία με πολλούς ναούς και εκκλησάκια αφιερωμένα στ’ όνομά της… Ο θρύλος της αποδίδει πλείστα όσα μεγάλα θαύματα και εορτάζεται τον Ιούλιο με πολλή μεγαλοπρέπεια. Λέγεται ότι την κάλεσαν στη Ρώμη κι εκεί ανέλαβε να φωτίσει τον αυτοκράτορα Αντωνίνο τον Ευσεβή πάνω στις αλήθειες της χριστιανικής θρησκείας, μολονότι η ιστορία δεν κάνει και πολύ λόγο για τη χριστιανικότητα αυτού του αυτοκράτορα.
Ένας τσιγγάνος, που συναντήσαμε στην κοιλάδα ανεβασμένο σε ένα μουλάρι, μας αφηγήθηκε ότι στο μέρος, όπου είχε ανεγερθεί το εκκλησάκι, η Αγία είχε ζήσει κάμποσο καιρό μέσα στη μοναξιά και στη μετάνοια, μα κι ότι πότε-πότε άγγελοι κατέβαιναν απ’ τον Όλυμπο, για να την επισκεφτούν (σελ.55-56) και να τη διασκεδάσουν. Η μοναδική ψυχαγωγία της ήταν να κάνει περιπάτους στο ποτάμι μέσα σε μια γόνδολα, που οδηγούσαν οι άγγελοι. Πολύ μ’ αρέσει που ο μύθος ζωντανεύει έναν χώρο με τόσες ωραίες εικόνες. Παρά την παραφθορά στη διάλεκτο που μιλούσε, ο άνθρωπός μας έκανε αυτή την αφήγηση με αρκετή άνεση και χάρη.
Αντίκρισα δύο δέντρα μπροστά στην είσοδο αυτού του ναΐσκου, δίχως όμως να μπορέσω να διακρίνω από τη μια άκρη στην άλλη τι λογής δέντρα ήταν. Ο νεαρός Δρόσος (ο Αμπελακιώτης οδηγός του) με διαβεβαίωσε πως ήταν δάφνες (laurus nobilis)... Αν το γεγονός είναι πραγματικό, θα ήταν για μένα μια καινούρια απόδειξη ότι σ’ αυτό ακριβώς το μέρος βρισκόταν ο ναός της Δάφνης, το καθαρτήριο ιερό και το ιερό δέντρο του Πύθειου Απόλλωνα. Στην Ελλάδα ακόμα και το παραμικρότερο γεγονός οδηγεί μερικές φορές σε μια πολύτιμη ανακάλυψη.. Γιατί εκεί όπου μαράθηκε το αρχέγονο φυτό, που το έκαναν ξακουστό η ιστορία ή η μυθολογία, οι κάτοικοι επιτελούν συνήθως ένα θρησκευτικό καθήκον, να το αντικαθιστούν με βλαστούς του ίδιου είδους.
(σελ. 58). Κοντά στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται ένα αρκετά βαθύ σπήλαιο. Οι Δρόσοι μάς διαβεβαίωσαν ότι όποιος στήσει αυτί στην είσοδο μπορεί εύκολα να διακρίνει, όπως στα λατομεία των Συρακουσών, ό,τι λέγεται χαμηλόφωνα ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο σημείο».
Από την παραπάνω αφήγηση του Μπάρτολντη μπορούμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα:
1. Το 1803, πριν δηλ. από 216 χρόνια, υπήρχε από αιώνες χτισμένο στην ίδια θέση που βρίσκεται και σήμερα, ένα εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Γι’ αυτό δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός των σιδηροδρομικών ότι οι εργάτες που κατασκεύαζαν τη σιδηροδρομική γραμμή βρήκαν την εικόνα της Αγίας και, για να τη στεγάσουν, κατασκεύασαν το 1910 το εκκλησάκι. Στην πραγματικότητα οι σιδηροδρομικοί απλά ανακαίνισαν και καλλώπισαν το εκκλησάκι, που υπήρχε από αιώνες, και διαμόρφωσαν τον γύρω χώρο, ώστε να είναι επισκέψιμος.
2. Αλλά και το «βαθύ σπήλαιο» πίσω από το εκκλησάκι με το «αγίασμα», που επισκέπτονται και σήμερα οι προσκυνητές υπήρχε από αιώνες.
3. Το εκκλησάκι είναι χτισμένο στη θέση ενός αρχαίου ναού αφιερωμένου στη Δάφνη, κόρη του Πηνειού, που επισκέπτονταν για καθαρμό κάθε οχτώ χρόνια νέοι από το μαντείο των Δελφών.
4. Είναι γνωστό πως οι ορθόδοξοι Τσιγγάνοι (Ρομά) πιστεύουν πως η Αγία Παρασκευή είναι η δική τους Αγία, η προστάτισσά τους. Δεν είναι τυχαίο ότι Τσιγγάνος αφηγείται τον βίο της Αγίας στο μέρος αυτό. Από τότε οι Τσιγγάνοι θεωρούσαν την Αγία Παρασκευή Τεμπών προστάτισσά τους. Γι’ αυτό και στις 26 Ιουλίου, ημέρα γιορτής της Αγίας, χιλιάδες Τσιγγάνοι απ’ όλη την Ελλάδα, τηρώντας ένα πανάρχαιο έθιμο, επισκέπτονται το εκκλησάκι της Αγίας στα Τέμπη.
Αυτά για ενημέρωση.
1.Bartholdy J.L.S (1805). Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την Ελλάδα 1803-4. Εκδ. Εκάτη, μετφρ. Φώντας Κονδύλης, 2007.
Από τον Γιάννη Μπασλή, δρα. φ.
