Του Δρ Αργύρη Β. Ντόβα
Η κακοσμία του στόματος ( δύσοσμη αναπνοή ) είναι ένα πρόβλημα, το οποίο παρατηρείται αρκετά συχνά, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, και που έχει αρνητικές επιδράσεις και δημιουργεί κακές εντυπώσεις στον περίγυρο, με αποτέλεσμα δυσάρεστες κοινωνικές, επαγγελματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις για τους πάσχοντες.
Επιστημονικά, η απόπνοια δυσάρεστης οσμής κατά την αναπνοή, αποκαλείται χαλίτωση ( halitosis ), εκ της Λατινικής λέξης hallitus= αναπνοή, πνοή και το halare = να αναπνέεις + osis.
Μεγάλο ποσοστό των ατόμων, που παρουσιάζουν δυσοσμία του στόματος, δηλαδή δυσώδη αναπνοή, δεν αναγνωρίζει το πρόβλημά του, εξ αιτίας του φαινομένου της προσαρμογής ( η μύτη έχει την τάση να συνηθίζει την οσμή ).
Αιτιολογία: Η κακοσμία του στόματος οφείλεται στα προϊόντα βακτηριδιακής διάσπασης πρωτεϊνών σε πτητικές θειούχες ενώσεις, όπως π.χ. η μεθυλομερκαπτάνη και το υδρόθειο ( όταν πρόκειται για στοματικά αίτια ), καθώς και το διμεθυλοσουλφίδιο ( όταν πρόκειται για εξωστοματικά αίτια ).
Υπολογίζεται ότι το 80 - 90 % των περιπτώσεων κακοσμίας του στόματος ή δύσοσμης απόπνοιας σχετίζεται με αιτίες, που υπάρχουν μέσα στη στοματική κοιλότητα, ενώ το 10 % οφείλεται σε εξωστοματικά ή γενικά αίτια.
Η κακοσμία του στόματος, εφόσον γίνεται αντιληπτή από τρίτους, χρήζει διερεύνησης και αντιμετώπισης. Μία κακοσμία του στόματος διερευνάται κυρίως από: τον Οδοντίατρο, τον Στοματολόγο και τον Ωτορινολαρυγγολόγο, οι οποίοι όμως δυνατόν να καταστεί αναγκαίο να συνεργαστούν με γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, όπως: τον Παθολόγο, τον Γαστρεντερολόγο, τον Πνευμονολόγο, τον Διαβητολόγο, τον Νεφρολόγο κ.α., προκειμένου να τεθεί η ακριβής διάγνωση και ο εντοπισμός των αιτίων της.
Η στοματικής αιτιολογίας κακοσμία δυνατόν να αποδίδεται :
1) στην κακή στοματική υγιεινή. Οι εγκατεστημένοι βακτηριακοί πληθυσμοί στη στοματική κοιλότητα επιδρούν σε υπολείμματα τροφών, επιθηλιακά κύτταρα και συστατικά του σιέλου και δημιουργούν δύσοσμα θειϊκά αέρια. Η παραμελημένη στοματική υγιεινή επιτείνει τη συσσώρευση βακτηρίων, με επακόλουθο την εμφάνιση έντονης δυσοσμίας.
2) στην ξηροστομία, η οποία αποτελεί συχνό αίτιο. Το σάλιο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, βοηθά στον αυτοκαθαρισμό της στοματικής κοιλότητας. Σε ξηρό περιβάλλον όμως η αναπαραγωγή των βακτηρίων καθίσταται ευκολότερη.
3) Στις νόσους των ούλων. Στις πλείστες περιπτώσεις, η κακοσμία είναι συνοδό σύμπτωμα νόσων των ούλων, όπως: η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα, οι οποίες είναι νόσοι μικροβιακής αιτιολογίας. Συγκεκριμένα, στις νόσους αυτές δημιουργείται ένα περιβάλλον που ευνοεί την παγίδευση όχι μόνο τροφών, αλλά και νεκρωμένων επιθηλιακών κυττάρων, που επιτρέπουν την υπερανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων.
4) Στα τερηδονισμένα δόντια. Η ύπαρξη χαλασμένων δοντιών είναι μία από τις πρώτες περιπτώσεις, που εξετάζονται κατά την κλινική διερεύνηση για την κακοσμία του στόματος. Πολλές φορές, οι τερηδονικές αλλοιώσεις μπορεί να είναι τόσο προχωρημένες, ώστε να έχουν δημιουργήσει αποστήματα.
5) Στις προσθετικές εργασίες. Άτομα που φέρουν κινητές προσθετικές εργασίες (μερικές ή ολικές οδοντοστοιχίες ), οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά και επιμελή, σ’ ό, τι αφορά την καθαριότητα των προσθέσεων αυτών. Η κατακράτηση υπολειμμάτων τροφών δυνατόν να προκαλέσει διαφόρων τύπων μυκητιάσεις.
6) Στις τροφές με έντονη οσμή ( μυρωδιά ). Βασικοί ένοχοι, για δύσοσμη αναπνοή, είναι οι διάφορες τροφές ( κρεμμύδι, σκόρδο, καφές, καρυκεύματα ). Οι εν λόγω τροφές μετά την πέψη τους περνούν στην κυκλοφορία του αίματος και αποβάλλονται δια των πνευμόνων.
7) Στο κάπνισμα, το οποίο αποτελεί άμεσο ή έμμεσο αιτιολογικό παράγοντα κακοσμίας του στόματος. Τα κατάλοιπα του καπνού ανευρίσκονται στο σάλιο. Επίσης, ο αέρας, που εκπνέεται από τον καπνιστή, συμβάλλει στη στοματική κακοσμία. Γενικά, η γλώσσα των καπνιστών είναι οιδηματώδης και ρυπαρή στην άνω επιφάνειά της, με υπερτροφία των θηλών και εμφάνιση τριχών ποικίλου μεγέθους και καφεοειδούς χρώματος. Το στόμα των ατόμων αυτών είναι μονίμως έντονα δύσοσμο. Οι καπνιστές παθαίνουν συχνότερα και ευκολότερα περιοδοντική νόσο, η οποία συμβάλλει σημαντικά στη δυσοσμία του στόματος.
8) Στον αλκοολισμό. Η χρόνια κατανάλωση οινοπνεύματος, εκτός του γεγονότος ότι έχει ενοχοποιηθεί για την αυξημένη εμφάνιση καρκινικών δυσπλασιών στη στοματική κοιλότητα, έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση της στοματικής κοιλότητας, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων, που προκαλούν στοματική δυσοσμία.
9) Στη λήψη φαρμάκων. Η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων είναι δυνατόν να προκαλέσει ξηροστομία και κατ’ επέκταση στοματική κακοσμία. Τέτοιες κατηγορίες φαρμάκων είναι: τα αντικαταθλιπτικά, τα διουρητικά, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ( ΜΣΑΦ ) και τα αντιυπερτασικά.
Μη στοματικής αιτιολογίας κάκοσμη αναπνοή. Σ’ αυτή περιλαμβάνονται: Νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού, όπως είναι:
α) η χρόνια ρινοκολπίτιδα ή παραρινοκολπίτιδα, που επηρεάζουν τη φυσιολογική λειτουργία το κροσσωτού επιθηλίου, που καλύπτει τις εν λόγω κοιλότητες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αδυναμία των κροσσών του επιθηλίου να καθαρίζουν με τις κινήσεις τους τον βλεννογόνο των συγκεκριμένων κοιλοτήτων, πράγμα που επιτρέπει τη στάση των εκκρίσεων σ’ αυτές.
β) Οι διάφορες λοιμώξεις των πνευμόνων, ο βρογχικός καρκίνος, οι βρογχεκτασίες και τα πνευμονικά αποστήματα.
γ) Άλλες συστηματικές ασθένειες. Συνήθεις ασθένειες είναι:
1) Ο Σ. Διαβήτης. Στις περιπτώσεις, που ο Σ. Διαβήτης σχετίζεται με την κέτωση, η δυσοσμία της αναπνοής επιτάσσει την παραπομπή του ασθενούς στο Νοσοκομείο.
2) Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, κατά την οποία η δυσοσμία οφείλεται στην απελευθέρωση οξέων του στομάχου στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου.
Λιγότερο συνήθεις ασθένειες είναι: Η νεφρική ( οξεία, χρόνια ) ανεπάρκεια, η εντερική απόφραξη ( προκαλεί κοπρανώδη οσμή ), τα εκκολπώματα του οισοφάγου ( λιμνάζουν τροφές ), ο οισοφαγικός καρκίνος και ο καρκίνος του στομάχου.
Αντιμετώπιση:
α) Η αντιμετώπιση της στοματικής αιτιολογίας κακοσμίας συνίσταται:
1) Στις σωστές οδοντιατρικές αποκαταστάσεις, ώστε να μην αποτελούν αιτία κατακράτησης τροφών και στοματική κακοσμία.
2) Στη θεραπεία της ουλίτιδας- περιοδοντίτιδας.
3) Στο καθημερινό βούρτσισμα των δοντιών.
4) Στον προληπτικό έλεγχο της στοματικής κοιλότητας κάθε 6 μήνες.
5) Στην αποφυγή κάλυψης της κακοσμίας με στοματικά διαλύματα, αλλά στην αναζήτηση της αιτίας.
6) Στη διακοπή ή την αποφυγή του καπνίσματος.
7) Στην αντιμετώπιση της ξηροστομίας, με τη λήψη άφθονων υγρών, τις φθοριώσεις και τη μάσηση τσίχλας.
8) Στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών.
9) Στην αναζήτηση του αιτίου, με περαιτέρω έρευνα, για τον αποκλεισμό πιθανής υποκείμενης συστηματικής νόσου, στις περιπτώσεις αποκλεισμού στοματικών αιτίων, για τη δύσοσμη απόπνοια.
β) Η αντιμετώπιση της δύσοσμης απόπνοιας, εξωστοματικής αιτιολογίας, συνίσταται στη ενδεικνυόμενη θεραπεία της υποκείμενης συστηματικής νόσου ( π.χ. σωστή αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη ή της νεφρικής ανεπάρκειας, καθώς και των επιπλοκών τους, όπως είναι η διαβητική κετοξέωση ή η ουραιμία ).
