Οι αγρότες, που δεν λαμβάνουν ατομικά μέτρα προστασίας κατά τον ψεκασμό των καλλιεργειών τους, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις από φυτοφάρμακα, επιπτώσεις που συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου αλλά και χρονίων νοσημάτων, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας Λάρισας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής, που δημοσιεύθηκε το περασμένο Νοέμβριο σε βρετανική ιατρική επιθεώρηση, έγινε σε αγροτική περιοχή της Λάρισας και επιβεβαίωσε ότι οι αγρότες που ψεκάζουν δενδρώδεις καλλιέργειες με φυτοφάρμακα όπως εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα, συνδέονται με εκδήλωση καρκίνων (λευχαιμία, λεμφώματα) αλλά και με αυξημένη οξειδωτική βλάβη στο DNA που αποτελεί δείκτη κινδύνου για εμφάνιση καρκινογενέσεων. Συνδέονται επίσης και με την εκδήλωση χρόνιων παθήσεων όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Αντίθετα με τους ψεκαστές φυτοφαρμάκων, στην έρευνα που συνέκρινε και αστικό πληθυσμό, δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των κατοίκων της Λάρισας και των μη επαγγελματικά εκτιθέμενων κατοίκων της γεωργικής περιοχής που μελετήθηκε.
«Θα ήθελα να παρακαλέσω όσους ασχολούνται με τον χειρισμό φυτοπροστατευτικών προϊόντων να τηρούν ευλαβικά τους κανόνες ατομικής προστασίας» τονίζει ο καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Λάρισας Χρήστος Χατζηχριστοδούλου μιλώντας στην «Ε» με αφορμή την έρευνα.
Ο κ. Χατζηχριστοδούλου, επικεφαλής παράλληλα του Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επισημαίνει πως η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη και σε συνεργασία με τη Νευρολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας για να εξετασθεί η συσχέτιση της έκθεσης σε φυτοφάρμακα με την εκδήλωση της νόσου Πάρκινσον ενώ σε επόμενη φάση και σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, θα ερευνηθεί η συσχέτιση της έκθεσης σε φυτοφάρμακα με τη διατροφή (φρούτα και λαχανικά).
«Η περιφέρεια Θεσσαλίας, προσθέτει ο κ. Χατζηχριστοδούλου αποτελεί περιοχή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος όσον αφορά στη χρήση παρασιτοκτόνων και των πιθανών επιπτώσεων στην υγεία από αυτή, καθώς η μεγάλη γεωργική παράγωγη συνεπάγεται και αυξημένο κίνδυνο έκθεσης τόσο για τους επαγγελματίες όσο και για το γενικό πληθυσμό» προσθέτοντας ότι η σημερινή μελέτη, αποτελεί συνέχεια της πρώτης του Εργαστηριού Υγιεινής, που έγινε το 2011 με κύρια ερευνήτρια τη δρ. Μαρία Κόκουβα και δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό BMC Public Health.
Η μελέτη του 2011, διεξήχθη σε πληθυσμό της Θεσσαλίας παρουσιάζει σημαντικά ευρήματα όσον αφορά στη σχέση της έκθεσης σε φυτοφάρμακα με τον κίνδυνο εμφάνισης αιματολεμφογενών νεοπλασιών.
Όπως σημειώνει ο κ. Χατζηχριστοδούλου «η έρευνα μελέτησε δείγμα πληθυσμού αποτελούμενο από 353 πάσχοντες από αιματολεμφογενείς νεοπλασίες (μυελουπερπλαστικές διαταραχές, μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, λευχαιμίες, λεμφώματα, νόσοι των πλασματοκυττάρων) και συνέκρινε τα επίπεδα της έκθεσής τους σε φυτοφάρμακα με εκείνα δείγματος 408 υγιών ατόμων αντίστοιχης ηλικίας και φύλου.
Βρέθηκε ότι η επαγγελματική έκθεση σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα συνεπάγεται περίπου 50% αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αιματολεμφογενών καρκίνων, ενώ ιδιαίτερα αυξημένος ήταν ο κίνδυνος εμφάνισης λευχαιμίας, ο οποίος βρέθηκε να είναι διπλάσιος σε όσους χειρίζονται φυτοπροστατευτικά σκευάσματα σε σύγκριση με μη επαγγελματικά εκτιθέμενο πληθυσμό.
Επιπλέον, ο κίνδυνος ήταν σημαντικά μεγαλύτερος σε εκείνους που συνήθιζαν να καπνίζουν κατά τον χειρισμό των παρασιτοκτόνων, καθώς η συγκεκριμένη ομάδα παρουσίαζε 10 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσει λευχαιμία και 18 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει κάποια από τις αιματολεμφογενείς νεοπλασίες.
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης μελέτης εξετάσθηκαν και γενετικοί παράγοντες που σχετίζονται με τον μεταβολισμό των παρασιτοκτόνων και έχει βρεθεί ότι η παρουσία τους σε συνδυασμό με την έκθεση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων.
Συγκεκριμένα διερευνήθηκε η πιθανή επίδραση πολυμορφισμών της παραοξονάσης, η οποία είναι ένα ένζυμο που παράγεται κυρίως στο ήπαρ και παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτοξίνωση του οργανισμού από ορισμένα φυτοφάρμακα. Βρέθηκε ότι συγκεκριμένος γονότυπος αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αιματολογικών νεοπλασιών, λευχαιμίας, λεμφώματος και πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών. Μάλιστα, ο κίνδυνος από την παρουσία του συγκεκριμένου γονότυπου βρέθηκε να αυξάνεται όσο αυξάνεται το μέγεθος της έκθεσης σε φυτοφάρμακα».
«ΨΕΚΑΣΤΕΣ»
Στη νεότερη έρευνα (2013) του Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας, αναφέρεται ο κύριος ερευνητής δρ. Μιχάλης Κουρέας, που μιλώντας στην «Ε» σημειώνει πως «μετρήθηκαν τα επίπεδα μεταβολιτών οργανοφωσφορικών παρασιτοκτόνων σε ανθρώπινα ούρα διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων της Θεσσαλίας, και παράλληλα διερευνήθηκε η σχέση της έκθεσης σε παρασιτοκτόνα με την παρουσία οξειδωτικών αλλοιώσεων στο DNA.
Η μελέτη εξέτασε δείγμα πληθυσμού αποτελούμενο από 286 άτομα, το οποίο περιελάμβανε ψεκαστές φυτοφαρμάκων, κατοίκους αγροτικής περιοχής μη εμπλεκόμενους σε γεωργικές δραστηριότητες και αστικό πληθυσμό από την πόλη της Λάρισας. Ο ποσοτικός προσδιορισμός μεταβολιτών στα ούρα είναι μια μέθοδος εκτίμησης της δόσης δραστικών ουσιών φυτοφαρμάκων που έχει ληφθεί από τον άνθρωπο.
Οι ουσίες που μελετήθηκαν ανιχνεύθηκαν στη μεγάλη πλειονότητα του εξεταζομένου πληθυσμού σε ποσοστό μεγαλύτερο από 95%. Τα επίπεδα των μεταβολιτών ήταν ανιχνεύσιμα και στο γενικό πληθυσμό, αν και στην συγκεκριμένη ομάδα οι συγκεντρώσεις ήταν χαμηλές, υποδηλώνοντας την παρουσία έκθεσης σε υποτοξικές δόσεις που πιθανότατα οφείλεται σε διατροφική έκθεση.
Συγκρίνοντας τις συγκεντρώσεις των μεταβολιτών των οργανοφωσφορικών παρασιτοκτόνων στους κάτοικους της Λάρισας και τους κάτοικους της γεωργικής περιοχής που μελετήθηκε, δεν παρατηρηθήκαν διαφορές. Αντίθετα, όπως ήταν αναμενόμενο τα επίπεδα των μεταβολιτών ήταν σημαντικά αυξημένα στους ψεκαστές παρασιτοκτόνων».
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
«Για τη διεξοδικότερη μελέτη των παραγόντων που μπορεί να έχουν επίπτωση στην έκθεση των ψεκαστών» προσθέτει ο κ. Κουρέας «διερευνήθηκε και η επίδραση της χρήσης μέσων ατομικής προστασίας και άλλων προστατευτικών πρακτικών στα επίπεδα έκθεσης των χείριστών φυτοφαρμάκων.
Βρέθηκε ότι όσοι δεν χρησιμοποιούν προστατευτική στολή είχαν τέσσερις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν υψηλές συγκεντρώσεις μεταβολιτών στα ούρα τους, ενώ αυξημένα επίπεδα είχαν και όσοι σε περίπτωση τυχαίας ρύπανσης των ρούχων με μικρή ποσότητα φυτοφαρμάκων δεν αλλάζουν αμέσως ρούχα.
Μια γενική παρατήρηση είναι ότι τα μέσα προστασίας που σχετίζονται με τον περιορισμό της απορρόφησης των παρασιτοκτόνων από το δέρμα είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο στο μετριασμό της επαγγελματικής έκθεσης. Η παρατήρηση αυτή είναι σε συμφωνία με την υπάρχουσα επιστημονική γνώση καθώς εκτιμάται ότι η έκθεση μέσω της απορρόφησης από το δέρμα αποτελεί την κύρια δίοδο έκθεσης κατά το χειρισμό και την εφαρμογή φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων στις καλλιέργειες.
Τα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Occupational and Environmental Medicine του British Medical Journal το 2013».
DNA
«Παράλληλα με την εκτίμηση της έκθεσης μέσω της ποσοτικοποίησης μεταβολιτών στα ούρα, η μελέτη διερεύνησε και τη σχέση της έκθεσης με την παρουσία υψηλών επιπέδων οξειδωτικής βλάβης στο DNA. Η δημιουργία οξειδωτικού στρες έχει προταθεί από διάφορους ερευνητές διεθνώς, ως πιθανός μηχανισμός δράσης των παρασιτοκτόνων που μπορεί να συνδέει την έκθεση με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και άλλων χρόνιων νοσημάτων.
Το οξειδωτικό στρες αντιπροσωπεύει τη διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου και της ικανότητας ενός βιολογικού συστήματος να αδρανοποιεί τα μόρια αυτά. Κατά συνέπεια, οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να επιφέρουν βλάβες στα λιπίδια τις πρωτεΐνες και στο DNA.
Στη συγκεκριμένη έρευνα μελετήθηκαν τα επίπεδα του προϊόντος οξείδωσης του DNA 8-υδροξυ-2-δεοξυγουανοσίνη το οποίο έχει αποδειχτεί από εργαστηριακές μελέτες ότι έχει μεταλλαξιογόνο δράση και αποτελεί δείκτη κινδύνου για την εμφάνιση καρκινογενέσεων αλλά και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Συγκρίνοντας τα επίπεδα της συγκεκριμένης βλάβης στο ολικό αίμα, στις πληθυσμιακές ομάδες που εξετάσθηκαν, παρατηρηθήκαν αυξημένες συγκεντρώσεις κατά περίπου 30% στους ψεκαστές φυτοφαρμάκων, ενώ δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των κατοίκων της Λάρισας και των μη επαγγελματικά εκτιθέμενων κατοίκων της γεωργικής περιοχής που μελετήθηκε.
Επιπλέον, η βλάβη αυτή βρέθηκε να σχετίζεται και με τη συχνότητα χρήσης (αριθμός ψεκασμών κατά την ψεκαστική περίοδο) φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η σχέση αυτή ήταν ισχυρή για την έκθεση σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα, ενώ ήταν ασθενέστερη και εντός των ορίων του στατιστικού λάθους για την έκθεση σε μυκητοκτόνα. Τέλος, από την επεξεργασία δεδομένων που προέκυψαν από ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν στους συμμετέχοντες παρατηρήθηκε ότι οι ψεκαστές είχαν σημαντικά αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας και αλλεργικής ρινίτιδας.
Τα ευρήματα αυτά αποτελούν ένδειξη για πιθανή συσχέτιση των νοσημάτων αυτών με την έκθεση σε φυτοφάρμακα, άλλα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω σε μελλοντικές μελέτες» καταλήγει ο κ. Κουρέας.
ΝΕΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ
«Το δέρμα, φαίνεται να αποτελεί σημαντική οδό έκθεσης και καλό είναι οι αγρότες να μην πιάνουν με γυμνά χέρια, σπόρους εμποτισμένους με φάρμακο» προσθέτει ο κ. Χατζηχριστοδούλου, τονίζοντας ακόμη πως «αφού η χρήση των φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων στην περιοχή της Θεσσαλίας αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την υγεία των επαγγελματιών και του γενικού πληθυσμού, η συνέχιση της έρευνας στο πεδίο αυτό είναι αναγκαία για την κατανόηση των διόδων έκθεσης, την εκτίμηση του μεγέθους του κινδύνου για την υγεία και τη διερεύνηση των μηχανισμών με τους οποίους τα φυτοφάρμακα μπορούν να επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
Σε αυτή την κατεύθυνση αυτή, το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας συνεχίζει την ερευνητική του δραστηριότητα αναπτύσσοντας νέες εργαστηριακές μεθόδους και υλοποιώντας νέα ερευνητικά πρωτόκολλα. Στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το ΕΣΠΑ, και σε συνεργασία με τη Νευρολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας, υλοποιείται έρευνα για τη διερεύνηση της πιθανής σχέσης της έκθεσης σε φυτοφάρμακα με τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Πάρκινσον.
Η έρευνα και η παραγωγή γνώσης για την τοξική δράση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στον άνθρωπο αλλά και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση τους μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην πρόληψη νοσημάτων και διαφύλαξη του επιπέδου υγείας του πληθυσμού».
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
«Ηδη ανευρέθηκε συσχέτιση της έκθεσης με αιματολεμφογενείς καρκίνους άλλα και με αυξημένη οξειδωτική βλάβη στο DNA που αποτελεί δείκτη κινδύνου για εμφάνιση καρκινογενέσεων. Επίσης αναζητήθηκε και παρατηρήθηκε συσχέτιση του κίνδυνου για εμφάνιση αιματολεμφογενών καρκίνων με γενετικούς παράγοντες ευαισθησίας στην έκθεση σε φυτοφάρμακα.
Επιπλέον τεκμηριώθηκε ο κίνδυνος υψηλής έκθεσης από τη μη χρήση μέσων ατομικής προστασίας, ιδιαίτερα εκείνων που αφορούν στην προστασία από διαθερμική απορρόφηση. Μέσα και από την εφημερίδα σας, θα ήθελα να παρακαλέσω όσους ασχολούνται με τον χειρισμό φυτοπροστατευτικών προϊόντων να τηρούν ευλαβικά τους κανόνες ατομικής προστασίας» καταλήγει ο κ. Χατζηχριστοδούλου.
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ
ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΛΑΡΙΣΑΣ
Κέντρο ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του καρκίνου
* Ανοιχτή εκδήλωση στις 4 Φεβρουαρίου στο Δημοτικό Ωδείο
Την ανάγκη λειτουργίας στη Θεσσαλία, ενός κέντρου ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του καρκίνου, σημειώνει το Ιατρικό Τμήμα Λάρισας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που διοργανώνει ανοιχτή εκδήλωση στις 4 Φεβρουαρίου στο ΔΩΛ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου, που καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου «με στόχο την ευαισθητοποίηση των φορέων υγείας και των πολιτών για τον έλεγχο των επιπτώσεων του καρκίνου».
«Ο καρκίνος, σημειώνεται από τους διοργανωτές της εκδήλωσης, είναι μια ποικίλων μορφών και αιτίων νοσογόνος κατάσταση που μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε μέρος του σώματος και χαρακτηρίζεται από την ανεξέλεγκτη παραγωγή επιθετικών κυττάρων, τα οποία αναπτύσσονται πέρα από τα φυσιολογικά τους όρια και μπορούν να εξαπλωθούν από το σημείο παραγωγής τους σε διάφορα όργανα του σώματος.
Η χρήση απλών μέτρων, όπως είναι ο εμβολιασμός κατά του HPV και της ηπατίτιδας Β, η αποφυγή έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, ο περιορισμός επαγγελματικής έκθεσης σε τοξικές ουσίες, η ψηλάφηση του προστάτη, μαστογραφία, κολποσκόπηση και το τεστ Παπανικολάου μπορούν να αποδειχθούν σωτήρια μέτρα, αφού η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστική για την επιβίωση του ασθενούς.
Την ημέρα αυτή επέλεξε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να αναδείξει τόσο την επιβάρυνση από τον καρκίνο σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και το ότι η πρόληψη και η πρόοδος της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογίας είναι τα κυριότερα όπλα εναντίον του. Το υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό που διαθέτουν σήμερα τα νοσοκομεία μας εξυπηρετεί εκατοντάδες ασθενών κάθε χρόνο με υψηλά ποσοστά επιτυχίας, αλλά απαιτούνται να γίνουν πολλά περισσότερα για να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση περίθαλψης των ασθενών με όγκους.
Η συνεχής αύξηση των κρουσμάτων, σε συνδυασμό με τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες που προσφέρει η επιστημονική έρευνα, η συγκέντρωση πολλών ειδικών στα Νοσοκομεία μας, έχουν διαμορφώσει ώριμες συνθήκες και επιβάλλουν την ανάπτυξη ενός σύγχρονου κέντρου ολοκληρωμένης αντιμετώπισης του καρκίνου στον τόπο μας».
Στο πλαίσιο της ανοιχτής εκδήλωσης, που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 4 Φεβρουαρίου, στις 6 το απόγευμα, στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας, θα παρουσιαστούν βασικοί τρόποι πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και νέες επιστημονικές προσεγγίσεις και θεραπείες για την αντιμετώπιση της νόσου αλλά και αισιόδοξες προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που αναμετρήθηκαν με τον καρκίνο. «Γιατί μπορεί ο καρκίνος να αποτελεί σήμερα την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, όμως πολλά εκατομμύρια άνθρωποι τον πάλεψαν με επιτυχία και απέδειξαν ότι... ο καρκίνος δεν ήταν η μοίρα τους..!» καταλήγουν οι διοργανωτές.
