Ο καθηγητής δηλώνει ότι τα μοριακά τεστ θα επεκταθούν και σε ασθενείς που νοσηλεύονται σπίτι με ήπια συμπτώματα, μέσω των Κέντρων Υγείας που σύντομα ανοίγουν αποκλειστικά για τον κορονοϊό, αλλά και μέσω Περιφερειών γιατί, όπως λέει, στη φάση της επιδημίας που τώρα βρισκόμαστε, είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να ελεγχθούν δωρεάν, μέσω δημόσιων δομών υγείας, αυτοί οι ασθενείς.
Ο αντιπρύτανης του ΕΚΠΑ και επικεφαλής εργαστηρίου αναφοράς διαπιστώνει στο μικροσκόπιο του, μία ελεγχόμενη εξάπλωση της επιδημίας, τονίζοντας παράλληλα ότι η έγκαιρη λήψη δραστικών μέτρων στη χώρα μας έχει συντελέσει στην καθυστέρηση της εμφάνισης επιδημικού κύματος, καθώς και σε μια ήπια αύξηση του ποσοστού των θετικών δειγμάτων. Την ίδια στιγμή όμως παραδέχεται ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. «Τίποτα δεν έχει ακόμη κριθεί. Χρειάζεται δραστικός περιορισμός των κοινωνικών επαφών και διατήρηση των αποστάσεων, για να ελαχιστοποιηθούν οι αλυσίδες διασποράς του ιού.Η παραμικρή χαλάρωση και ο εφησυχασμός θα δημιουργήσουν νέες εστίες μετάδοσης».
Για το θέμα της ανοσίας ο κ. Τσακρής λέει ότι η επιστημονική κοινότητα δεν γνωρίζει ακόμη πόσο προστατευτικά είναι τα αντισώματα που αναπτύσσονται από τη λοίμωξη, για πόσο διάστημα παραμένουν στον οργανισμό μας και αν συνεχίζουν να μας προστατεύουν απέναντι σε πιθανές μεταλλάξεις του ιού. «Επίσης, αδιευκρίνιστο είναι εάν όσοι έχουν νοσήσει με ήπια συμπτωματολογία ή όντας ασυμπτωματικοί, αναπτύσσουν ανοσία».
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο καθ. Μικροβιολογίας Αθανάσιος Τσακρής στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου
Ερ: Είστε στη μάχη κατά του κορονοϊού από την πρώτη στιγμή, ως διευθυντής του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, που είναι εργαστήριο αναφοράς. Τι εκτιμάτε από αυτά που βλέπετε καθημερινά στο μικροσκόπιο για την πορεία της επιδημίας;
Απ: Οι ιοί, στην πλειονότητά τους, γιατί υπάρχουν και εξαιρέσεις, δεν είναι ορατοί με το απλό μικροσκόπιο. Γι' αυτό και πολλοί μιλούν για έναν «αόρατο εχθρό» όταν αναφέρονται στο νέο κορονοϊό SARS-CoV-2. Στην πραγματικότητα, όμως, μιλάμε για έναν πολύ «έξυπνο» και «πετυχημένο» ιό, γιατί έχει πετύχει το στόχο του, που δεν είναι άλλος από τη διασπορά του, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης - και μάλιστα ταχύτατα. Σε ό,τι αφορά την πορεία της επιδημίας, η έγκαιρη λήψη δραστικών μέτρων δημόσιας υγείας στη χώρα μας, έχει συντελέσει στην καθυστέρηση της εμφάνισης του επιδημικού κύματος στην κοινότητα, καθώς και σε μια ήπια αύξηση του ποσοστού των θετικών δειγμάτων, η οποία καταγράφεται στους ελέγχους που πραγματοποιούνται στο Εργαστήριό μας. Από τα δείγματα που εξετάζονται καθημερινά, σχεδόν το 10% ανευρίσκονται θετικά στον ιό τις τελευταίες μέρες, κάτι, που σε συνδυασμό με τον αριθμό των νέων ασθενών που χρειάζονται νοσηλεία στα νοσοκομεία αναφοράς, δείχνει μια ελεγχόμενη εξάπλωση στην κοινότητα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο ρυθμός αύξησης των περιστατικών στη χώρα μας, μετά τα πρώτα 100 επιβεβαιωμένα περιστατικά μέχρι τώρα, αλλά και των ασθενών που καταλήγουν, προσομοιάζει πολύ περισσότερο με αυτόν που παρατηρήθηκε στην Ιαπωνία, παρά με τους εκθετικούς ρυθμούς αύξησης που βλέπουμε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, όταν η Ιταλία ήταν στο επίπεδο που είμαστε εμείς σήμερα, δεν είχε κάνει ακόμα το οριστικό lockdown.
Ερ: Τι διαφοροποίηση υπάρχει στην εικόνα που έχετε από την αρχή της επιδημίας;
Απ: Τις πρώτες εβδομάδες της επιδημίας, μεγάλος αριθμός δειγμάτων αφορούσε στην ιχνηλάτηση πολλών ασυμπτωματικών ατόμων, έπειτα από εντοπισμό κάποιου νοσούντα. Ενώ σήμερα οι έλεγχοι, στην πλειονότητά τους, αφορούν ασθενείς με συμπτωματολογία συμβατή με τη λοίμωξη COVID-19.
Ερ: Πάντως θα έλεγε κανείς ότι διαφαίνεται σχεδιασμός για αύξηση του αριθμού των τεστ, καθώς ανοίγουν έξι κέντρα Υγείας στην Αττική (και άλλα έξι στη συνέχεια στην περιφέρεια, αν δεν κάνω λάθος). Στη χθεσινή ενημέρωση των συντακτών Υγείας μάλιστα ο κ. Κοντοζαμάνης είπε ότι «ήδη έχει σχεδιαστεί και ξεκινά η λειτουργία Κέντρων Υγείας αποκλειστικά για τον κορονοϊό, από τα οποία θα είναι εφικτή η παρακολούθηση ασθενών που νοσηλεύονται στο σπίτι, μέσω του συστήματος τηλεϊατρικής». Γίνονται προσπάθειες να επεκταθούν τα τεστ και γι’ αυτούς τους ασθενείς;
Απ: Ναι, πράγματι γίνονται προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση από διάφορες πλευρές, όπως και από τις Περιφέρειες, γιατί είναι πολύ σημαντικό στη φάση της επιδημίας στην οποία βρισκόμαστε, να μπορούν να ελεγχθούν δωρεάν, μέσω των δημόσιων δομών υγείας, και ασθενείς που βρίσκονται σε κατ' οίκον νοσηλεία, με πιο ήπιες εκδηλώσεις της νόσου. Μέχρι τώρα, πολλοί συμπολίτες μας βρέθηκαν σε απόγνωση, έχοντας συμπτώματα, αλλά στερούμενοι τη δυνατότητα πραγματοποίησης εργαστηριακού ελέγχου. Ας μην ξεχνάμε ότι αρκετοί γιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, μη διαθέτοντας τον απαραίτητο προστατευτικό εξοπλισμό αλλά και τα υλικά δειγματοληψίας, αδυνατούσαν να επισκεφθούν και να εξετάσουν τέτοιους ασθενείς.
Ερ: Υπάρχει δυνατότητα κάλυψης από τα υπάρχοντα εργαστήρια ή εκπαιδεύετε εσείς και άλλα εργαστήρια να κάνουν pcr (μοριακό έλεγχο);
Απ: Τα εργαστήρια αναφοράς που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα μπορούν επαρκώς να καλύψουν, υπό τις παρούσες βέβαια συνθήκες, τις ανάγκες της χώρας. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως, αν υπάρξουν περισσότερα, δεν θα συντελέσουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών μοριακού εργαστηριακού ελέγχου. Ήδη αρκετά εργαστήρια Πανεπιστημιακών νοσοκομείων και νοσοκομείων του ΕΣΥ συμβάλουν στην εργαστηριακή διάγνωση. Κι αυτό θα είναι πολύ σημαντικό και για την πιο αποτελεσματική περίθαλψη των νοσούντων, αλλά και για την έγκαιρη λήψη μέτρων διασποράς του ιού. Φτάνει να μην ξεχνάμε όμως ότι η διαγνωστική μοριακή ιολογία απαιτεί να υπάρχει η ανάλογη τεχνογνωσία, οι απαραίτητες υποδομές, αλλά και το ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό για την άρτια και αξιόπιστη εκτέλεση τέτοιων εξετάσεων.
Ερ: Oι χώρες που έχουν κάνει περισσότερα κατ' αναλογία pcr τεστ φαίνεται να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά το φαινόμενο (Ταϊβάν, Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα). Ωστόσο, εκεί υπάρχουν και άλλες τεχνολογικές υποδομές.
Απ: Οι χώρες που αναφέρατε ήταν καλύτερα προετοιμασμένες για το ενδεχόμενο μιας πανδημίας με κάποιον «αναπνευστικό» ιό λόγω της εμπειρίας τους με τον SARS από το 2002-3. Έτσι εξ αρχής εφάρμοσαν μια «επιθετική» στρατηγική ελέγχων, η οποία τους επέτρεψε να εντοπίσουν τα πρώτα κρούσματα, να τα ιχνηλατήσουν, και στη συνέχεια να τα απομονώσουν, εμποδίζοντας την ανεξέλεγκτη διασπορά του ιού στην κοινότητα. Στη Νότια Κορέα, συγκεκριμένα, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί περισσότερα από 394.000 τεστ. Όμως οι Ασιάτες, πέρα από την εμπειρία, έχουν και διαφορετικά αντανακλαστικά -και μια κουλτούρα απόλυτης πειθαρχίας- απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις. Άρα, δεν είναι συγκρίσιμα τα μεγέθη με τη Δύση. Πάντως, για να μην δημιουργούνται λανθασμένες εντυπώσεις, οι εργαστηριακοί έλεγχοι που γίνονται στη χώρα μας είναι στα ίδια επίπεδα με κάποιες άλλες προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες μάλιστα η επιδημία είναι σε πολύ υψηλότερο επίπεδο από εμάς, κάτι που θα δικαιολογούσε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ελέγχων.
Ερ: Ποια είναι η γνώμη σας για τα πολυσυζητημένα ταχέα διαγνωστικά τεστ ανίχνευσης αντιγόνων ή αντισωμάτων;
Απ: Πιστεύω ότι γίνεται μεγάλη συζήτηση χωρίς λόγο. Έχουν σοβαρά προβλήματα. Το είδαμε να συμβαίνει από την εφαρμογή τους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και πιο πρόσφατα στην Ισπανία. Αυτού του είδους τα τεστ ανίχνευσης του κορονοϊού, στο πλαίσιο της προσπάθειας της ισπανικής κυβέρνησης να τα χρησιμοποιήσει και για τη διάγνωση, αλλά και για τον υπολογισμό της ανοσίας του πληθυσμού, αποδείχθηκαν μη αξιόπιστα, σύμφωνα με τις αναλύσεις των ισπανικών εργαστηρίων αναφοράς. Αντιθέτως, τα ταχέα μοριακά τεστ που δίνουν αποτέλεσμα εντός δεκαλέπτου και θα έχουμε στη διάθεσή μας, και στην Ελλάδα, σύντομα, θα συμβάλλουν στην γρήγορη και έγκυρη διερεύνηση των περιστατικών που θα προσέρχονται στα επείγοντα των νοσοκομείων μας, κατά τη διάρκεια της επιδημίας. Θα αποτελέσουν σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για τη διαχείριση των περιστατικών στα νοσοκομεία μας.
Ερ.: Πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες ημέρες και για το θέμα της ανοσίας του πληθυσμού. Ποια είναι η δική σας άποψη;
Απ: Πολλές πτυχές της ανοσολογικής απάντησης στην COVID-19 δυστυχώς δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή πόσο προστατευτικά είναι τα αντισώματα που αναπτύσσονται από τη λοίμωξη, για πόσο διάστημα παραμένουν στον οργανισμό μας και αν συνεχίζουν να μας προστατεύουν απέναντι σε πιθανές μεταλλάξεις του ιού. Επίσης, αδιευκρίνιστο είναι εάν όσοι έχουν νοσήσει με ήπια συμπτωματολογία ή όντας ασυμπτωματικοί αναπτύσσουν ανοσία. Πάντως, μέχρι τώρα, ο ρυθμός μεταλλάξεων που εμφανίζει ο ιός είναι χαμηλός κι αυτό εξηγείται από τη μεγάλη ικανότητα που ήδη έχει να μεταδίδεται: δεν έχει ανάγκη να μεταλλαχθεί σημαντικά επί του παρόντος, γιατί βρίσκει πρόσφορο έδαφος και διασπείρεται στην τωρινή μορφή του πολύ αποτελεσματικά. Σε βάθος χρόνου, βέβαια, είναι πολύ πιθανό εξελικτικά, όσο θα απομονώνονται στις δομές υγείας τα σοβαρότερα περιστατικά, ο ιός να μπορεί να διασπείρεται κυρίως μέσω των στελεχών του με μεταλλάξεις που προκαλούν πιο ήπια συμπτώματα.
Ερ.: Ποια είναι η εκτίμησή σας για την εξέλιξη της επιδημίας;
Το ζητούμενο είναι να μην κάνουμε λάθη που έκαναν άλλες χώρες. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, και πιθανότατα και την Ισπανία, υπήρξε συνέχιση της μετάδοσης του ιού από άτομα με ήπια συμπτώματα, πρώτα στα μέλη της οικογένειάς τους που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες και στη συνέχεια στην κοινότητα, γιατί δεν τηρούσαν τα μέτρα αυτο-περιορισμού. Έτσι η επιδημία πήρε μεγάλες διαστάσεις. Από την άλλη, η πρακτική της Κίνας να θέτει σε καραντίνα τα περιστατικά με ήπια συμπτώματα σε προσωρινά νοσοκομεία που δημιουργήθηκαν σε χώρους γραφείων, γήπεδα και κλειστά γυμναστήρια, αποδείχθηκε αποτελεσματική. Γενικά, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας. Τα αυστηρά μέτρα δημόσιας υγείας που ελήφθησαν στη χώρα μας μπόρεσαν να επιβραδύνουν την εξάπλωση του κορονοϊού στην κοινότητα. Όμως τίποτα δεν έχει κριθεί. Χρειάζεται δραστικός περιορισμός των κοινωνικών επαφών και διατήρηση των αποστάσεων, για να ελαχιστοποιηθούν οι αλυσίδες διασποράς του. Μέχρι τότε πρέπει να συμπεριφερόμαστε όλοι σαν να είμαστε θετικοί στον ιό και να προσπαθούμε να μην τον μεταδώσουμε στους γύρω μας. Ας είμαστε ρεαλιστές: η παραμικρή χαλάρωση και ο εφησυχασμός θα δημιουργήσουν νέες εστίες μετάδοσης σε διάφορες περιοχές της χώρας.
