Ωστόσο, το Παπ- Τεστ όχι μόνο έβρισκε τον καρκίνο σε πρώιμο στάδιο, αλλά και αλλοιώσεις στον τράχηλο, οι οποίες προϋπήρχαν της εμφάνισης του καρκίνου, (Εικόνα 1). Αυτές οι αλλοιώσεις ονομάστηκαν προκαρκινικές και αργότερα κατατάχθηκαν σε χαμηλού βαθμού προκαρκινικές βλάβες (LGSIL) και υψηλού βαθμού προκαρκινικές βλάβες (HGSIL). Θεωρητικά, λοιπόν αν όλες οι προκαρκινικές αλλοιώσεις διαγιγνώσκονταν εγκαίρως, θα αποφεύγονταν η εμφάνιση καρκίνου στον τράχηλο.
Τα ποσοστά μείωσης του καρκίνου του τραχήλου στις αναπτυγμένες χώρες (Αγγλία, Δανία) όπου αρχικά εφαρμόστηκε μαζικά το ΠΑΠ- Τεστ άγγιζαν το 60 -70%, καθώς η συγκεκριμένη μέθοδος εντοπίζει περίπου τις μισές από τις προκαρκινικές αλλοιώσεις. Στην Ελλάδα τα ποσοστά ήταν και παραμένουν πολύ χαμηλότερα καθώς πολλές είναι οι γυναίκες που αμελούν τον τακτικό έλεγχο. Η διενέργεια ΠΑΠ- Τεστ σε ετήσια βάση, συμβάλει στην πρόληψη και στον έγκαιρο εντοπισμό προκαρκινικών αλλοιώσεις, πολύ πριν την εμφάνιση καρκίνου.
Ένας ακόμη σημαντικός σταθμός στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ήταν το 1999, όταν βρέθηκε πως η εμφάνιση προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου, συνδέονται με τον ιό HPV.
Η HPV λοίμωξη είναι πολύ κοινή ιογενής λοίμωξη, που συνήθως μεταδίδεται σεξουαλικά. Μία γυναίκα, στη διάρκεια της ζωής της, έχει πιθανότητα 70% να μολυνθεί από κάποιο από τα στελέχη HPV που προσβάλλουν τον τράχηλο. Ευτυχώς, η λοίμωξη αυτοπεριορίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις και οι προκαρκινικές αλλοιώσεις υποχωρούν. Σε ένα ποσοστό, όμως, παραμένουν για χρόνια.
Διάγνωση και αντιμετώπιση
Οι γυναίκες που θα διαγνωσθούν, είτε με παθολογικό Παπ-τεστ, είτε με λοίμωξη από τους ιούς HPV θα πρέπει να παραπέμπονται για κολποσκόπηση, που είναι η πλήρης και ενδελεχής μελέτη του τραχήλου και του κόλπου με ειδικά όργανα, όπου φαίνεται το μέγεθος και η βαρύτητα όλης της προκαρκινικής βλάβης.
Ανάλογα με τα ευρήματα και την ηλικία της κάθε γυναίκας, θα προγραμματιστεί η ανάλογη αντιμετώπιση. Η θεραπευτική προσέγγιση είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η ηλικία της γυναίκας, η βαρύτητα της βλάβης και η παρουσία άλλων συνοδών νόσων. Δεν θα πρέπει να βιαζόμαστε να αφαιρέσουμε μικρές βλάβες (κωνοειδής εκτομή, LASER, LOOP) σε νέα άτομα, όπως γινόταν παλαιότερα, γιατί η πιθανότητα αυτοΐασης είναι μεγάλη και επιπλέον όταν αφαιρείται ένα τμήμα του τραχήλου αυξάνεται η πιθανότητα πρόωρου τοκετού.
Οποιαδήποτε αφαίρεση του τραχήλου πρέπει να γίνεται σε γυναίκες που, είτε έχουν μεγάλη βλάβη ή είναι μεγάλες σε ηλικία και έχουν τεκνοποιήσει. Η υπομονή και συχνή παρακολούθηση της βλάβης με κολποσκόπηση- με ή χωρίς βιοψία- πολύ συχνά γλιτώνει τις γυναίκες από άσκοπες επεμβάσεις.
Ο εμβολιασμός
Επειδή όλες οι προκαρκινικές βλάβες οφείλονται στον HPV, παρήχθησαν εμβόλια κατά των πιο συχνών και καρκινογόνων τύπων του ιού, δηλαδή του 16 και 18. Ως εκ τούτου συστήνεται ο εμβολιασμός των νεαρών κοριτσιών από την ηλικία των 11 ετών και μέχρι τα 18 έτη, δωρεάν. Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, στα άτομα που εμβολιάζονται η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου στη διάρκεια της ζωής τους είναι μειωμένη κατά 70-80%, σε σχέση με αυτά που δεν εμβολιάστηκαν.
Ιδανικά, ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται πριν από την έναρξη των σεξουαλικών σχέσεων. Στη χώρα μας, παρά το ότι ο εμβολιασμός περιλαμβάνεται, στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, η πληθυσμιακή κάλυψη είναι μικρή. Το εμβόλιο προσφέρει προστασία και μετά την έναρξη των σεξουαλικών σχέσεων και σε μεγαλύτερες ηλικίες γυναικών, ωστόσο σε αυτή την περίπτωση η προστασία που προσφέρει δεν είναι πλήρης και δεν παρέχεται δωρεάν.
Επιπλέον και τα εμβολιασμένα άτομα θα πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο με Παπ-τεστ γιατί, όπως σημειώθηκε προηγουμένως, η πιθανότητα για καρκίνο είναι μειωμένη αλλά όχι ανύπαρκτη, καθώς υπάρχουν και στελέχη του ιού, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στα εμβόλια. Και τα δύο εμβόλια που σήμερα διατίθενται παγκόσμια είναι ασφαλή, ενώ σύντομα αναμένεται και ένα ακόμη εμβόλιο το οποίο θα περιλαμβάνει 9 στελέχη HPV, μειώνοντας θεωρητικά την εμφάνιση καρκίνου τραχήλου μήτρας κατά 90%.
Ίσως σύντομα και στη χώρα μας εισαχθούν τα καινούργια πρωτόκολλα διάγνωσης της HPV λοίμωξης, που είναι ο συστηματικός ανά 3-5 χρόνια έλεγχος του κόλπου και του τραχήλου με τα HPV DNA τεστ, σε συνδυασμό με την κολποσκόπηση, τα οποία έχουν εξαιρετική ικανότητα ανίχνευσης της ύπαρξης του ιού.
Μένει να δούμε αν ο μαζικός εμβολιασμός των νέων κυρίως κοριτσιών και τα νέα πρωτόκολλα ανίχνευσης του ιού μειώσουν δραματικά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας τις επόμενες δεκαετίες.
Με την επιστημονική υποστήριξη του Επίκουρου Καθηγητή Μαιευτικής - Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Αντώνη Γκαρά.
