Όμως, εάν η διαρκής εισροή χρημάτων στο σύστημα ήταν η λύση, τότε πως εξηγείται ότι ακόμα και την περίοδο προ Μνημονίων –την εποχή των παχιών αγελάδων- το ΕΣΥ ήταν αναποτελεσματικό; Είναι πλέον σαφές ότι δεν δημιούργησε η οικονομική κρίση τα προβλήματα του ΕΣΥ. Η κρίση ανέδειξε χρόνιες παθογένειες που τα οριζόντια μέτρα επιδείνωσαν, διαλύοντας βαθμιαία τα νοσοκομεία και τη στοιχειώδη πρωτοβάθμια υγεία. Τα τελευταία δύο περίπου χρόνια με συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ., απλώς ολοκληρώθηκε η διάλυση. Οι βασικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούν τα Μνημόνια έρχονται σε ευθεία αντίθεση ιδεολογικά και πολιτικά με τις θέσεις των κυβερνώντων, όπως αυτές εκφράστηκαν προεκλογικά, αλλά ακόμα και σήμερα από τους ίδιους τους Υπουργούς που καλούνται να τις εφαρμόσουν. Άλλα υπογράφουν, άλλα πιστεύουν, άλλα εφαρμόζουν. Όσο η κυβέρνηση δεν επιχειρεί σαρωτικές αλλαγές στην υγεία και αρκείται σε «ενεσούλες» και μικροεξυπηρετήσεις της κομματικής της πελατείας, η κρίση χρέους στα νοσοκομεία θα διογκώνεται με απρόβλεπτες συνέπειες.
Το πρόβλημα του ΕΣΥ είναι στρεβλής ανάπτυξης, κομματοκρατίας, έλλειψης αξιολόγησης δομών, υπηρεσιών και προσώπων και βαρύτατης υστέρησης σε εισαγωγή τεχνολογίας καινοτόμων εφαρμογών τόσο στη διοίκηση όσο και στις ιατρικές υπηρεσίες. Τώρα πλέον απαιτούνται συθέμελες αλλαγές. Ενώ όμως έχει χυθεί άπλετο μελάνι σε διαπιστώσεις και αποσπασματικές προτάσεις, δεν έχει εκπονηθεί ακόμη ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Άνθρωποι από όλες τις πολιτικές πτέρυγες αντιλαμβάνονται πλέον ότι οι μείζονες μεταρρυθμίσεις -που ξεπερνούν την τετραετία- έχουν ως απαραίτητη προϋπόθεση τη διαμόρφωση μιας ευρείας πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης. Πρέπει να υπάρξει συμφωνία για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, όπως είναι –ιδίως- η αναδιάταξη των δομών του ΕΣΥ, η αποκομματικοποίηση, η αναδιοργάνωση των ιατρικών υπηρεσιών και η εισαγωγή τεχνολογίας.
Επείγει η αναδιάταξη των δομών. Διαχρονικά, το σύστημα αναπτύχθηκε άναρχα. Γεωγραφικά, χωροταξικά, επιστημονικά. Δισεκατομμύρια δαπανήθηκαν σε κλειστά σήμερα κτίρια και αναξιοποίητο εξοπλισμό. Υπερσυγκέντρωση κλινών, ανισοκατανομή γιατρών και ειδικοτήτων, συσσώρευση ομοειδών κλινικών στο ίδιο νοσοκομείο, συσσώρευση νοσοκομείων στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο συνθέτουν ένα διοικητικό μοντέλο, που όμοιό του δεν υπάρχει πουθενά στον πολιτισμένο κόσμο. Αν η αναδιάταξη δεν γίνει μελετημένα και άμεσα, πολύ σύντομα η αδυναμία συντήρησης των εγκαταστάσεων θα την επιβάλει βίαια και άναρχα. Δεν χωράνε πλέον συντεχνιασμοί και πολιτικά κόστη.
Ο εκσυγχρονισμός της απαρχαιωμένης διοικητικής δομής επίσης επείγει. Ο απροκάλυπτος κυνισμός με τον οποίο ο κομματικός μηχανισμός του ΣΥΡΙΖΑ εφορμά σε κρατικές θέσεις περιφρονώντας πάγιες πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις του προοδευτικού χώρου και της αριστεράς, και όχι σπάνια, τους ισχύοντες νόμους είναι πρωτοφανής. Είναι απαραίτητο τα νοσοκομεία και οι κρατικές μονάδες του ΠΕΔΥ να ανεξαρτητοποιηθούν από τα «νύχια» των κομματικών στρατών. Πρέπει να γίνουν αυτόνομα και αυτοδιοικούμενα υπό δημόσια εποπτεία, με πραγματικά αυτόνομες διοικήσεις, ολοκληρωμένους προϋπολογισμούς και σύγχρονο ευρωπαϊκό management. Βεβαίως, ο τρίτος στόχος αφορά τις ιατρικές υπηρεσίες. Ξεκινώντας από την αναμόρφωση του ΚΕΣΥ και της ιατρικής εκπαίδευσης, η διασφάλιση της ποιότητας, η εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών από όλους και η περιοδική αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν σήμερα σε ένα σύστημα ανοχύρωτο απέναντι στην αυθαιρεσία.
Ο τέταρτος στόχος είναι η εισαγωγή ψηφιοποίησης στην ιατρική υπηρεσία. Σε μια εποχή που η πληροφορική παρέχει εκπληκτικές δυνατότητες, τα ελληνικά νοσοκομεία εκδίδουν ακόμα χειρόγραφα τιμολόγια, χειρόγραφες ιατρικές γνωματεύσεις και δεν έχουν δυνατότητες μετάδοσης δεδομένων ούτε καν σε ήδη δικτυωμένους υπολογιστές. Στην Ευρώπη έχουν ήδη υιοθετήσει εφαρμογές ηλεκτρονικής υγείας, που μπορούν να χρησιμεύσουν ως πρότυπα στον σχεδιασμό μιας εθνικής πολιτικής στον τομέα της ηλεκτρονικής υγείας. Για παράδειγμα, η Γερμανία ξεκίνησε από το 2011 τη χορήγηση ηλεκτρονικών καρτών υγείας μέσω των φορέων ασφάλισης και από 1/1/2015 η ηλεκτρονική κάρτα υγείας είναι ο μόνος αποδεκτός τρόπος να αποδείξει ο ασθενής ότι δικαιούται ιατρική και οδοντιατρική κάλυψη. Επίσης, στην Εσθονία -τη χώρα των δύο εκατομμυρίων κατοίκων- με μία ηλεκτρονική ταυτότητα, με μια κάρτα, υπάρχει πλήρης πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο. Στην Ελλάδα επιχειρήθηκε με αστείες δικαιολογίες να αναπτυχθούν «ελληνικές» εφαρμογές. Δισεκατομμύρια σπαταλήθηκαν σε εφαρμογές που είτε είναι ατελείς είτε παραδοθήκαν απαρχαιωμένες είτε παρουσιάζουν προβλήματα διαλειτουργικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο ΕΟΠΠΥ ανέπτυξε πλατφόρμας συνταγογράφησης ανταγωνιστική προς αυτή της ΗΔΙΚΑ. Εάν οι δύο πλατφόρμες ήταν συμβατές μεταξύ τους, θα μπορούσε να γίνει έλεγχος και των γιατρών και των διαγνωστικών κέντρων.
Δύο παραμένουν τα ζητούμενα: α) ποιος θα αναλάβει την πρωτοβουλία να κινητοποιήσει όλες τις δημοκρατικές πολιτικές πτέρυγες, ώστε να εξασφαλιστεί το consensus, β) ποιος θα αναλάβει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Μεταρρύθμιση δε συνιστά η ψήφιση ενός νόμου, αλλά ο μαραθώνιος της εφαρμογής του σε πραγματικές συνθήκες. Το έλλειμμα εφαρμογής (implementation deficit) είναι διαχρονική κακοδαιμονία που διατρέχει όλες τις δημόσιες πολιτικές.
* Ο Κωνσταντίνος Μπαργιώτας είναι βουλευτής Λάρισας με το Ποτάμι, υπεύθυνος του τομέα Υγείας
