* Από τη Βασιλική Κουλουψούζη
Μία από τις πιο συχνές δυσλειτουργίες στην ψυχοσωματική υγεία του ανθρώπου ενόψει της οικονομικής και κοινωνικοπολιτικής κρίσης που βιώνει στη Ελλάδα του σήμερα είναι η διαταραχή πανικού. Η κληρονομική της υπόσταση δεν αναιρεί σε κανένα βαθμό τη σπουδαιότητα του περιβάλλοντος που εγείρει τέτοιου είδους διαταραχές. Η διαταραχή πανικού αποτελεί μια ξαφνική προσβολή έντονης ανησυχίας, έντονου φόβου και αισθημάτων επικείμενου θανάτου. Αρχίζει ξαφνικά και απροσδόκητα, κλιμακώνεται μέσα σε λίγα (10-20’) λεπτά και συνοδεύεται από οξέα σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, όπως:
* Ταχυκαρδία
* Εφίδρωση
* Τρόμος
* Αίσθημα ζάλης
* Πόνος ή δυσφορία στο στήθος
* Δύσπνοια ή αίσθηση ότι δεν επαρκεί ο αέρας
* Ναυτία
* Αίσθηση αποξένωσης από το περιβάλλον
* Ρίγος ή αίσθημα ανόδου της θερμοκρασίας του σώματος, και
* Αίσθημα επικείμενου θανάτου ή/και φόβος ότι θα χαθεί ο έλεγχος του μυαλού.
Τα άτομα με διαταραχή πανικού συχνά πιστεύουν ότι θα πεθάνουν, όταν η καρδιά τους αρχίζει να χτυπά δυνατά. Ένας λόγος για τον οποίο μπορεί να διατηρούνται αυτές οι πεποιθήσεις-σκέψεις είναι ότι τα άτομα σκέφτονται και πράττουν με τρόπους που τις συντηρούν. Δύο από αυτές σύμφωνα με έρευνες είναι η αντίληψη ελέγχου και η εστίαση στην απειλή. Τα άτομα που θεωρούν πως έχουν έλλειψη ελέγχου στο περιβάλλον τους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ένα ευρύ φάσμα διαταραχών άγχους συγκριτικά με εκείνα χωρίς παρόμοια αίσθηση. Από την άλλη φαίνεται ότι τα άτομα που δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στα αρνητικά ενδεικτικά στοιχεία που υπάρχουν στο περιβάλλον τους τείνουν να εμφανίζουν συχνότερα κρίσεις πανικού. Εκτός όμως από τις συμπεριφορές και τις σκέψεις σημαντικό ρόλο στη συντήρηση μιας διαταραχής πανικού παίζουν και άλλοι δύο παράγοντες, η λεγόμενη υπερεγρήγορση και οι συμπεριφορές ασφάλειας. Η πρώτη αναφέρεται σε ένα είδος κινδυνολογίας και καταστροφικής παρερμηνείας σωματικών συμπτωμάτων. Από την άλλη οι συμπεριφορές ασφάλειας συντηρούν τις αρνητικές καταστροφικές ερμηνείες και προβλέψεις που δημιουργεί το ίδιο το άτομο από το φόβο του.
Θεραπεία: Μόνο μία μειοψηφία των ατόμων με διαταραχή πανικού ή άλλες αγχώδεις διαταραχές αναζητά θεραπεία. Ένας από τους πιθανούς λόγους που τα άτομα δεν αναζητούν θεραπεία και ανακούφιση να σχετίζεται, ενδεχομένως, με τη χρόνια φύση των συμπτωμάτων: ένα άτομο που πάσχει από μια αγχώδη διαταραχή μπορεί να σκέφτεται «είμαι απλά αγχώδες άτομο» και να μην κατανοεί ότι η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει. Οι αποτελεσματικές ψυχολογικές θεραπείες για τις αγχώδεις διαταραχές μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο: την έκθεση. Αυτό σημαίνει πως το άτομο πρέπει να έρθει αντιμέτωπο με αυτό που φοβάται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Όπως προτείνει ένα αρχαίο γνωμικό «Πήγαινε κατευθείαν στην καρδιά του κινδύνου, γιατί εκεί θα βρεις την ασφάλεια». Για παράδειγμα, ένα άτομο με φοβία των πτήσεων είναι πιθανό να υπερεκτιμά τις πιθανότητες που υπάρχουν να συμβεί ένα αεροπορικό ατύχημα, εάν ταξιδέψει. Ο θεραπευτής μπορεί να συζητήσει μαζί του πόσο μικρές είναι οι πιθανότητες για ένα τέτοιο ατύχημα. Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει συχνά την έκθεση αλλά προσθέτει και ένα συγκεκριμένο σύνολο παρεμβάσεων, που έχουν στόχο να αμφισβητήσουν τις αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις σχετικά με το τι θα συμβεί εάν το άτομο έρθει αντιμέτωπο με τις φοβίες του. Επιπλέον, υποστηρίζει πως ο φόβος παλεύεται με φόβο. Αποφεύγοντας αυτό που φοβάσαι ο φόβος γίνεται πιο ισχυρός. Ενώ λοιπόν η ψυχοθεραπεία εστιάζεται στο να βοηθήσει το άτομο να διαχειριστεί τους φόβους του, η συμβατική φαρμακευτική θεραπεία χρησιμοποιείται για να καταστείλει φαρμακολογικά τα συμπτώματα του άγχους. Τα φάρμακα που μειώνουν το άγχος ονομάζονται κατασταλτικά, ελάσσονα ηρεμιστικά ή αγχολυτικά. Επειδή υπάρχουν αρκετά είδη φαρμάκων που βοηθούν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα του άγχους, η επιλογή των φαρμάκων συχνά γίνεται με βάση τις παρενέργειες και τα στερητικά συμπτώματα (Haslam et al.,1990). Αυτό μας οδηγεί στο εξής θεμελιώδες πρόβλημα: τα περισσότερα άτομα υποτροπιάζουν, μόλις σταματήσουν τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής (Herbert, 1995). Σύμφωνα με την American Psychiatric Association η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία παραμένει ως η πιο αποτελεσματική για τη διαταραχή πανικού ενώ μελέτες που έχουν συνδυάσει τη φαρμακοθεραπεία με τη ψυχοθεραπεία δεν κατάφεραν να προσφέρουν ένα ξεκάθαρο αποτέλεσμα υπέρ του παραπάνω συνδυασμού.
Θυμηθείτε: Φυσώντας τη φωτιά (έχοντας σκοπό να τη σβήσεις) την κάνεις πιο δυνατή. Όταν αγχώνεσαι για μία επικείμενη κρίση πανικού, ουσιαστικά την προ(σ)καλείς!
* Η Βασιλική Κουλουψούζη είναι ψυχολόγος Α.Π.Θ. ψυχοθεραπεύτρια CBT ειδικευμένη στην ειδική αγωγή
