Του Φώτη Καραγιάννη
Για εκατοντάδες χρόνια, η ορθόδοξη πίστη, η ιστορική παράδοση και ο πολιτισμός μας, ήταν τα βασικά συστατικά του «φαρμάκου» που έσωσε τον ελληνισμό από... βέβαιο αφανισμό και του έδωσε δύναμη να επιζήσει και τελικά να μεγαλουργήσει, αναγεννώντας από τις στάχτες το ελληνικό κράτος!
Σήμερα, που η Ελλάδα είναι και πάλι μπροστά στον γκρεμό, οι πολιτικοί ταγοί θα έπρεπε να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτά τα μοναδικά δομικά χαρακτηριστικά του Έθνους μας, για να φτιάξουν την εναγωνίως ζητούμενη από χρόνια, νέα συνταγή σωτηρίας της χώρας μας... Ο τρόπος υπάρχει! Τον βρήκαν απλοί άνθρωποι στην επαρχία, εκεί όπου η καρδιά της Ελλάδας συνεχίζει να χτυπάει πολύ δυνατά και δημιουργικά!
Ο λόγος για τη γενέτειρα του θρυλικού ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Γεωργίου Καραϊσκάκη, το όμορφο Μαυρομμάτι Καρδίτσας!
Εκεί, οι κάτοικοι δίνουν καθημερινά τη δική τους σκληρή μάχη επιβίωσης... Έχουν όμως ένα όραμα για το μέλλον κι αυτό είναι να καταστήσουν το ιστορικό χωριό τους δυναμικό πυρήνα τουριστικής και πολιτιστικής ανάπτυξης στη Θεσσαλία και γιατί όχι ολόκληρης της Ελλάδας.
Μέχρι στιγμής τα έχουν καταφέρει πάρα πολύ καλά, αφού πέτυχαν να συμπεριληφθεί το Μαυρομμάτι στα προγράμματα περιήγησης πολλών τουριστικών Γραφείων της χώρας μας και του εξωτερικού. Ακόμη προχώρησαν στην ίδρυση δραστήριων πολιτιστικών συλλόγων, ενώ ήρθαν σε επαφή και με αρκετούς απόδημους Μαυρομματιανούς στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στον Καναδά, οι οποίοι στηρίζουν δυνατά και επισκέπτονται συχνά το χωριό, όλες τις εποχές του χρόνου.
Επίσης, διοργανώνουν αρκετά ταξίδια στους Αγίους Τόπους και σε άλλους θρησκευτικούς και τουριστικούς προορισμούς εκτός Ελλάδος, με σκοπό την ενίσχυση και επέκταση των διαπολιτισμικών επαφών και γνωριμιών τους στον κόσμο. Παράλληλα, έχουν αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες με Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για την προβολή των ιστορικών μνημείων, της τοπικής παράδοσης και της ευρύτερης περιοχής.
Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ
Το Μαυρομμάτι βρίσκεται εδώ και έξι αιώνες στον ίδιο γεωγραφικό τόπο, σε υψόμετρο 160 μέτρων και αποτελεί ιστορική έδρα του Δήμου Μουζακίου.
Απέχει 30 χλμ από την Καρδίτσα και 3 χλμ από το Μουζάκι.
Σύμφωνα με την πρώτη απογραφή των Οθωμανών το 1454-55 υπήρχαν δυο οικισμοί οι οποίοι ενώθηκαν αργότερα. Ο ένας ανήκε σε δυο αδέρφια και ο άλλος στον Γκιώνη Μαυρομμάτη.
Αρχικά ο οικισμός ήταν εγκατεστημένος στη θέση Παλαιοχώρι. Λόγω επιδημίας που μάστιζε την περιοχή, το χωριό μεταφέρθηκε στη θέση Αγ. Αικατερίνη. Στα χρόνια που ακολούθησαν, κατέβηκαν και πάλι στον κάμπο και ίδρυσαν το χωριό στη σημερινή του θέση.
Ο Γάλλος Πρόξενος Φραγκίσκος Πουκεβίλ, στα 1800 αναφέρει ότι το Μαυρομμάτι είχε περίπου 400 κατοίκους.
Την περίοδο 1812-18 ο Βελή Πασάς, γιος του Αλή Πασά των Ιωαννίνων είχε τσιφλίκι στην περιοχή.
Τον Αύγουστο του 1881, το Μαυρομμάτι αποτελεί πλέον τμήμα του ελληνικού κράτους. Ο πληθυσμός του μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881, φτάνει στους 900 κατοίκους, το 1907 στους 1862 και σήμερα οι κάτοικοι ξεπερνούν τους 2.000 γεγονός που το καθιστά κωμόπολη στον διευρυμένο Δήμο Μουζακίου. Οι ασχολίες τους επικεντρώνονται στη γεωργία (καλλιέργεια βαμβακιού, καπνού, καλαμποκιού, σιταριού, τεύτλων, μηδικής, αμπελιών), στην κτηνοτροφία (εκτροφή αιγοπροβάτων, βοοειδών) και στην τέχνη (ξυλόγλυπτα, έπιπλα) καθώς εκεί έχουν την έδρα τους τοπικές επιχειρήσεις επεξεργασίας ξύλου που διαθέτουν υψηλό οργανωτικό και παραγωγικό επίπεδο.
Παλιά πετρόχτιστα σπίτια, παραδοσιακές βρύσες και άλλες φυσικές ομορφιές καθιστούν το χωριό περιζήτητη όαση ψυχικής ευεξίας και διαφυγής από την εν πολλοίς, καταθλιπτική σύγχρονη καθημερινότητα.
Για τους λάτρεις των πεζοπορικών διαδρομών ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κορυφές Κρανιώτης, Κοτρώνα, Αλωνάκι και «Σουφλιρό Κοτρώνι», που προσφέρουν υπέροχη θέα και ανεπανάληπτες εμπειρίες. Τον τόπο αρδεύει ο Πάμισος ποταμός. Τα γάργαρα και κρυστάλλινα νερά των πηγών Αγ. Αικατερίνης (από καλό δασικό δρόμο), Αγ. Γεωργίου, της ιαματικής πηγής «Σκέντου» νότια, Αγ. Νικολάου ανατολικά, «Ρίζα» και «Καναλάκου» νότια και της «Τσιάμη Βρύσης», μεταξύ του Μαυρομματίου και του Συνοικισμού Γ. Καραϊσκάκη, όπως και το μέγα ρέμα προσελκύουν το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών.
Το Μαυρομμάτι συνδέθηκε με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη (τον γιο της καλογριάς) ο οποίος γεννήθηκε σε μια σπηλιά λίγο έξω από το χωριό το 1872, πιθανότερη χρονολογία που δίνει ο βιογράφος και συμπολεμιστής του Δημ. Αινιάν. Κάτω από αυτή, λειτουργεί το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου (Καραϊσκάκη).
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ
Το Μοναστήρι που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από το χωριό, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες Ιερές Μονές της περιοχής κατά την Τουρκοκρατία.
Στο Μοναστήρι αυτό, με το σωζόμενο καθολικό Αθωνίτικου τύπου, ζούσε ένα διάστημα η μητέρα του Γεώργιου Καραϊσκάκη. Η ίδρυση της Ιεράς Μονής τοποθετείται χρονικά περίπου στο 1550, ενώ οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται στα 1657. Οι εικόνες του τέμπλου φέρουν τις χρονολογίες 1602 και 1599.
Μέσα από δασικό δρόμο και σε απόσταση 2,5 χλμ. νότια της Ι.Μ. μπορεί κανείς να φτάσει στο σπήλαιο, όπου γεννήθηκε ο Καραϊσκάκης, όταν η μητέρα του σε προχωρημένη πια εγκυμοσύνη εγκατέλειψε το Μοναστήρι και κατέφυγε εκεί προκειμένου να γεννήσει. Εκεί δίπλα είναι και η γνωστή σπηλιά «Κορακοφωλιά». Ακριβώς λίγο πιο πάνω από τη σπηλιά, υπάρχει το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία καρφωμένο στην κορυφή του βουνού.
Στο χωριό υπάρχουν επίσης οι εκκλησίες των Αγ. Ιωάννη και Αγ. Αναργύρων, ενώ στα υψώματα ο επισκέπτης θα συναντήσει τα ξωκλήσια της Αγίας Αικατερίνης, Αγίου Νικολάου του εν Βουναίνοις και της Αγίας Μαρίνας. Από το λόφο του Αγ. Νικολάου η θέα είναι απολαυστική.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ...
Η «ΕτΔ» συνάντησε στο Μαυρομμάτι έναν ξεχωριστό άνθρωπο με βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα και μεγάλη πίστη, τον κ. Κώστα Νάσιο, ο οποίος δηλώνει παντοτινός υπηρέτης της Χριστιανικής Μεγαλοσύνης και Παράδοσης!
Προσπάθησε και κατάφερε με την πολύτιμη βοήθεια των συγχωριανών του να ξαναφτιάξει στο Παλαιοχώρι, τον Ιερό Ναό της Αγίας Μαρίνας, να δημιουργήσει στην είσοδο του χωριού, στον Αϊ Λιά, έναν... Γολγοθά (αναπαράσταση) με τον Εσταυρωμένο, την Παναγία, τον Ιωάννη, τους δυο σταυρούς των ληστών, τις λόγχες των Ρωμαίων στρατιωτών και τον Πανάγιο Τάφο! Κατασκεύασε έναν γιγάντιο σταυρό στο βουνό που να υποδεικνύει στους επισκέπτες τη σπηλιά του Καραϊσκάκη και «να προστατεύει το χωριό από θεομηνίες» όπως είπε ο ίδιος χαρακτηριστικά!
Επίσης προχώρησε στην ανέγερση της Εκκλησιάς του Αγίου Βουκόλου (το 2006) στο οικόπεδο του σπιτιού του. Το εσωτερικό του ζεστού και ιδιαίτερα φροντισμένου Ναού κοσμεί η φιλοτεχνημένη με χάντρες Εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολυμίτισσας.
Η ιερή κλήση αναζήτησης του άγνωστου Αγίου, Προστάτη των ποιμένων, στη μακρινή Καππαδοκία της Μικράς Ασίας, ήρθε μια νύχτα σαν όνειρο στον ύπνο του πιστού! Η ανταπόκριση άμεση και το αποτέλεσμα θεάρεστο, μοναδικό ίσως στα χρονικά του τόπου μας!
ΑΓΑΠΗΣΑΝ ΤΟΝ ΗΡΩΑ ΣΑΝ... ΘΕΟ ΤΟΥΣ
Οι Μαυρομματιανοί αγάπησαν βαθιά τον μεγάλο τους ήρωα και πολεμικό θρύλο, τον Γεώργιο Καραϊσκάκη! Θεώρησαν ιερό χρέος να παραμείνει ζωντανή η μνήμη του στον χρόνο, μη φειδόμενοι χρήματος και δωρεών! Έτσι, κατασκεύασαν έναν έφιππο ανδριάντα του στην κεντρική πλατεία του χωριού, μια προτομή του στο σημείο όπου έθαψαν τη μητέρα του (προαύλιο σήμερα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου). Έφτιαξαν έκθεση με όπλα του στο Λαογραφικό Μουσείο του ομώνυμου τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου, μετέτρεψαν το σπίτι του σε μουσείο-υπόδειγμα ιστορικής μνήμης και παράδοσης και πρόσφατα κατέστησαν επισκέψιμο χώρο τη σπηλιά όπου γεννήθηκε.
Γύρω από τη ζωή και τη δράση του αείμνηστου Καρδιτσιώτη οπλαρχηγού, έχουν ειπωθεί πάρα πολλά, μύθοι και αλήθειες... Όμως γράφτηκαν και βιβλία, όχι μόνο από ιστορικούς ερευνητές, αλλά και από ντόπιους θαυμαστές των κατορθωμάτων του, όπως η αγρότισσα κα Μελπομένη Τζιουβάρα, η οποία άνοιξε την καρδιά της στην «ΕτΔ» μοιράζοντας μαζί μας τα «φυλακισμένα» σε χαλεπούς καιρούς όνειρά της, μα και το άσβεστο πάθος της για γνώση και δημιουργία.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
Είναι πραγματικά μια ιδιαίτερη μορφή που σπάνια συναντάται στην ελληνική ύπαιθρο.
Γεννήθηκε πριν 78 χρόνια στο Μαυρομμάτι και πέρα από τις αγροτικές εργασίες, στη διάρκεια του βίου της, καταπιάστηκε με το διάβασμα και το γράψιμο, σε μια προσπάθεια να βρει τρόπο να εξωτερικεύσει τις πνευματικές της ανησυχίες.
Έβγαλε μόνο το δημοτικό σχολείο κι όμως, με ώρες ατέλειωτες πνευματικής άσκησης πέτυχε τον στόχο της! Μέσω της ποίησης και της πεζογραφίας βρήκε τις ιδανικές γι’ αυτή διόδους επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους και έκανε πράξη τη μετάδοση στην κοινωνία όλων των πληροφοριών που συγκέντρωνε από τους μεγάλους στη νιότη της.
Το συγγραφικό της ξεκίνημα ήταν αρχέγονο, αφού τις πρώτες σειρές γραμμάτων τις «αποτύπωσε» σε μια κεραμιδένια πλάκα, έχοντας ως εργαλείο γραφής ένα μικρό μυτερό κεραμίδι! Αργότερα κατάφερε να αποκτήσει μολύβι, αλλά της έλειπε το χαρτί... Ευρηματική όπως ήταν από τη φύση της, σε πείσμα των κοινωνικών εμμονών της εποχής, συνέχισε το γράψιμο σε φύλλα καλαμποκιού, μέχρι που το όνειρό της έγινε πραγματικότητα!
Ολοκλήρωσε την συγγραφή τριών βιβλίων: Το «Μαυρομμάτι-οκτώ αιώνες ιστορία, πολιτισμός, λαογραφία», το «ιστορικό τετράγωνο» και το «ΑΦΙΕΡΩΜΑ Σε αυτούς που έφυγαν...».
Εμπνευστής των γραφόμενών της ήταν η ίδια η ζωή στο χωριό, στους αγρούς, στα βουνά και στα λαγκάδια. Εκπληκτική ήταν η διήγησή της για τον «γδούπο της γης» που ο παππούς της εξιστορούσε, προσπαθώντας να την πείσει ότι τους πόνους μιας γυναίκας που γεννάει το παιδί της, νιώθει και η μάνα γη όταν βγάζει τους καρπούς της!
Τον άκουσε – είπε – και η ίδια, μια βροχερή νύχτα στο χωράφι της, όταν κάθισε για να ξαποστάσει από τις δουλειές, την πήρε ο ύπνος και ξύπνησε ξαφνικά από τον θόρυβο!
Η κ. Τζιουβάρα κατοικεί σήμερα κοντά στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου Μαυρομματίου, σε ένα περιποιημένο παραδοσιακό σπίτι (με πλακόστρωτη λουλουδένια αυλή και φροντισμένο κήπο) μέρος του οποίου έχει μετατρέψει σε ιδιωτικό μουσείο που οι πόρτες του είναι πάντα ανοιχτές για τους επισκέπτες.
Εμπεριέχει δυο εκθεσιακούς χώρους στο ισόγειο και στο πατάρι, οι οποίοι είναι γεμάτοι με αναπαλαιωμένα αντικείμενα που αποκαλύπτουν τις συνήθειες, ήθη και έθιμα του παλιού χωριού.
Κολλημένο δίπλα, βρίσκεται το σπίτι του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ένα δίπατο, προσεκτικά διαμορφωμένο κτίσμα του 18ου αιώνα όπου εκείνη την εποχή έμενε η καλόγρια με τον γιο της.
Μία επίσκεψη στο εσωτερικό του αρκεί για να ξεγελάσει κανείς τον χρόνο και να μεταφερθεί δυο αιώνες πίσω, «ζωντανεύοντας» στη στιγμή το επιτυχημένο παραδοσιακό σκηνικό που στήθηκε εκεί γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο!
Η καπετάνισσα της υπαίθρου, εργάστηκε σκληρά για την ανακατασκευή του σπιτιού, σοβατίζοντας με τα χέρια της τους τοίχους του, χρησιμοποιώντας χώμα, βουνιές, άχυρο και... ασπράδι αυγών! Και οι χωριανοί όμως, με τον τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο, βοήθησαν πολύ για να ολοκληρωθεί η προσπάθεια και να είναι σήμερα το σπίτι του Επαναστάτη Έλληνα ήρωα, μοναδικός πόλος έλξης τουριστών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Πιο πάνω, στην κεντρική πλατεία του Μαυρομματίου, σε ένα διώροφο πέτρινο κτίριο του 1888 (δωρεά του χωριανού Γιώργου Γκινή που ζει στον Καναδά) στεγάζεται το Πολιτιστικό-Λαογραφικό Μουσείο του Συλλόγου «Γ. Καραϊσκάκης» στο οποίο μας ξενάγησε ο πρόεδρος κ. Δημήτρης Γιώτης.
Όπως επισήμανε, το Μουσείο άρχισε να οργανώνεται το 2000, ενώ με εράνους φτιάχτηκε ο πάνω όροφος και διαμορφώθηκε η σημερινή έκθεση με όπλα, προσωπικά αντικείμενα του Καραϊσκάκη, λαογραφικά είδη και εργαλεία.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μαυρομματίου «Γ. Καραϊσκάκης» είναι πολύ δραστήριος, αφού λειτουργεί χορευτικά τμήματα, ίδρυσε τράπεζα αίματος και οργανώνει όλο το χρόνο διάφορα πολιτιστικά δρώμενα με αποκορύφωμα τις εκδηλώσεις «Καραϊσκάκεια», τα οποία διεξάγονται υπό την αιγίδα του Δήμου Μουζακίου, ανήμερα του Αγ. Γεωργίου.
Τα «Καραϊσκάκεια» πραγματοποιούνται και στο τέλος Ιουνίου από την Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων νομού Καρδίτσας με αθλητικές εκδηλώσεις («Καραϊσκάκειος» δρόμος), αλλά και πολιτιστικές (εγχώρια και ξένα χορευτικά συγκροτήματα). Επίσης διοργανώνονται θεατρικές παραστάσεις και παραδοσιακά γλέντια. Τις Απόκριες πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με ιδιαίτερα αποκριάτικα τοπικά τραγούδια.
Το χωριό διαθέτει Δημοτική Βιβλιοθήκη, Αγροτικό Συνεταιρισμό και τον Αθλητικό Σύλλογο Μαυρομματίου «Ο Καραϊσκάκης», που διαθέτει Ποδοσφαιρική Ομάδα.
Όπου σταθεί και με όποιον μιλήσει κανείς στο Μαυρομμάτι, θα διαπιστώσει ότι για τους κατοίκους του ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ήταν, είναι και θα είναι στους αιώνες, η μεγαλύτερη μορφή Έλληνα πατριώτη και πολεμιστή που έζησε ποτέ σε αυτόν τον τόπο! Και δεν έχουν άδικο αν αναλογιστεί κανείς ότι ήταν αυτός «που όρμησε την πιο κρίσιμη ώρα στο ματωμένο σκηνικό του αγώνα και ανέστησε στη Ρούμελη το Προγονικό Μεγαλείο» όπως αναφέρει ο συγγραφέας Θεμιστοκλής Πέτρου στο «εισαγωγικόν κατατόπισμα» του βραβευμένου βιβλίου του «ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ. Από τη Σπηλιά του Μαυρομματίου στην άφθαρτη δόξα». Εξάλλου, και οι Τούρκοι αναγνώρισαν τη γενναιότητα και τις ξεχωριστές στρατηγικές του ικανότητες αναφωνώντας κάποτε με θαυμασμό...«Εμείς έχουμε έναν Κιουταχή κι εσείς έχετε έναν Καραϊσκάκη»!
