Το 1ο διεθνές και διεπιστημονικό μουσικολογικό συνέδριο για την Ψαλτική Τέχνη ως αυτόνομη επιστήμη πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία στον Βόλο από την Κυριακή 29/6 μέχρι την Πέμπτη 3/7 από τον Τομέα Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου υπό την αιγίδα της ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού και με την ευγενική υποστήριξι του Δήμου Βόλου. Το θέμα του συνεδρίου ήταν «Η Ψαλτική Τέχνη ως αυτόνομη επιστήμη· επιστημονικοί κλάδοι – συναφή επιστημονικά αντικείμενα – διεπιστημονικές συνεργασίες, διαθεματικότητα και διάδρασι».
Το απόγευμα της Κυριακής 29/6/2014 έγινε η επίσημη έναρξι του συνεδρίου από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιο και ακούστηκαν οι χαιρετισμοί τού διευθυντού τής Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου κ. Παντελή Καλαϊτζίδη, τού διευθυντού τού Τομέως Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας κ. Κωνσταντίνου Χαριλ. Καραγκούνη, τού προέδρου τού Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου κ. Ευσταθίου Γραμμένου και των πολιτικών επισήμων. Την ίδια ημέρα επίσης παρουσιάστηκε η έκδοσι του Τόμου τών Πρακτικών τού Συμποσίου για τον Ομότιμο Καθηγητή Μουσικολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γρηγόριο Θ. Στάθη (που είχε πραγματοποιηθή τον Φεβρουάριο του 2012).
Τις επόμενες ημέρες πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με το πρόγραμμα 12 συνεδρίες, στις οποίες παρουσιάστηκαν 54 εισηγήσεις από περίπου 60 εισηγητές διαφόρων επιστημονικών ειδικοτήτων και από διάφορες χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ρωσία, Σερβία, Η.Π.Α., Αυστραλία, Λίβανος), οι οποίοι εκάλυψαν με επάρκεια το ευρύ πεδίο θεματολογίας του συνεδρίου. Συγκεκριμένα ανά είδος και επιστημονικό κλάδο ακούστηκαν οι εξής εισηγήσεις.
1) Η Ψαλτική τέχνη ως αυτόνομη επιστήμη – πεδία συνεργασίας με άλλες επιστήμες
– Η Ψαλτική Τέχνη ως αυτόνομη επιστήμη και οι επιστημονικοί κλάδοι της (Κωνσταντίνος Χαριλ. Καραγκούνης, Βόλος, κεντρική εισήγησι).
– Προτάσεις για μία διεπιστημονική προσέγγισι της καθ’ ημάς μουσικολογίας βάσει προσφάτων τάσεων στην διεθνή έρευνα των επιστημών περί τον άνθρωπο (Αγαμέμνων Τέντες, Ελλάδα).
– Η Ψαλτική Τέχνη ως λειτουργικόν βίωμα – Η διαθεματική σύνδεσις της Ψαλτικής με τον κλάδο της πρακτικής Θεολογίας (Διονύσιος Ανατολικιώτης, Αθήνα, κεντρική εισήγησι).
2) Θέματα Ψαλτικής διδασκαλίας
– Παρατηρήσεις περί διδακτικής της ψαλτικής, οργανολογίας και θεωρίας διαστημάτων στο «Παναρμόνιον» του Κ. Ψάχου (Θωμάς Αποστολόπουλος, Αθήνα)
– Λογιωσύνη και παράδοσι· παιδαγωγικές όψεις και διδακτικά προβλήματα της Ψαλτικής τέχνης (Αντώνιος Κωνσταντινίδης - Αθανάσιος Στογιαννίδης, Θεσσαλονίκη).
– Η εκτέλεσι της Ψαλτικής κατά τον Στυλιανό Χουρμούζιο (π. Νεκτάριος Πάρης, Θεσσαλονίκη-Κύπρος).
– «Από χορού μετά των βαστακτών» – Η αξιοποίησι των επιμέρους κλάδων της Βυζαντινής Μουσικολογίας στην διδασκαλία και την πρακτική έκφρασι της Ψαλτικής Τέχνης. Η σύζευξι θεωρίας και πράξεως στο πρόγραμμα Ψαλτικής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης (Μιχάλης Στρουμπάκης, Κρήτη, κεντρική εισήγησις).
– Το ανατολικό άσμα και η επιστημονική του προσέγγισι· δυνατότητες και όρια (Ιορδάνης Μπάνεβ Κρασιμίροβ, Βουλγαρία).
3) Μελοποιία και Παρασημαντική της Ψαλτικής
– Ορθογραφία Ίσου - Ολίγου - Οξείας (Γρηγόριος Θ. Στάθης, Γιάννινα - Αθήνα).
– Βυζαντινή μουσική για στρατιωτικούς αγίους (Ομάδα Παλαιογραφίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρουσίασι).
– «Εάν μη εύσημον λόγον δώτε, πώς γνωσθήσεται το λαλούμενον;» Η γλώσσα και η μουσική στην λατρεία του Θεού (Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, Θεσσαλονίκη).
– H κατ’ έννοιαν μελοποιία - ερμηνεία των ύμνων· ιστορική επισκόπησι και σύγχρονη πραγματικότητα (Κωνσταντίνος Βαγενάς, Αθήνα).
– Η καταγραμμένη μουσική έκφρασι του Βασιλείου Νικολαΐδου στα εωθινά δοξαστικά τού Ιωάννου Πρωτοψάλτου (Ανδρέας Πετράκης, Αθήνα).
– Κυριαζής Δασκαλούδης, ο μελουργός (Κωνσταντίνος Σαΐτης, Λάρισα).
4) Μουσικολογικά θέματα της Ψαλτικής Τέχνης
– O Μαΐστωρ των μαϊστόρων μέσα από τον καθρέφτη της Προθεωρίας της Παπαδικής (Μαρία Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη).
– Ανάλυσι μέλους· διεπιστημονικές προσεγγίσεις (Βασιλική Γούση, Βόλος).
– Η διαστηματική προσέγγισι του Δευτέρου ήχου στην εκκλησιαστική μελοποιία (Γεώργιος Κωνσταντίνου, Αθήνα).
– Το προσόμοιο κάθισμα «Τον τάφον σου, σωτήρ» του Mihalache Bucuresteanul (χφ Λαύρας Z26) – Μία σημαντική διαφωνία σε ένα κάθισμα που ανήκει στον δίφωνο Πρώτο ήχο «νάο» (Αντριάν Σιρμπού, Ρουμανία).
– «Ανοίξω το στόμα μου»· ποσοτική προσωδία, ειρμολογικόν γένος, ψαλτική χοραρχική χειρονομία· κοινή συστημική θεώρηση (Δημήτριος Λέκκας, Ελλάδα).
– Η διακοσιοστή επέτειος της μουσικής μεταρρυθμίσεως ως έναυσμα για την επαναδιατύπωσι της θεωρίας της Ψαλτικής τέχνης (Χάρης Συμεωνίδης, Αθήνα).
– Ενδείκνυται στην ψαλτική τέχνη η χρήσι των συνθέτων ρυθμικών ποδών στα συλλαβικής μορφής μελωδήματα; (Παναγιώτης Παναγιωτίδης, Θεσσαλονίκη-Αυστραλία).
5) Ψαλτική και Εθνομουσικολογία
– Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική ως πεδίο εθνολογικής και ανθρωπολογικής Μελέτης (Γκόρντανα Μπλαγκόγιεβιτς, Σερβία).
– Η διαδικασία τυποποιήσεως της Εκκλησιαστικής Μουσικής της βυζαντινής παραδόσεως στην Ρουμανία (Αλεξάνδρα Μπούντου, Ρουμανία).
– Η γυναικεία θέσι στην Ορθόδοξη Μουσική στην Σερβία (Ντουσάνκα Γιελενκόβιτς Βίντοβιτς, Σερβία).
– Δημοτική παραδοσιακή Μουσική – Διάδοσι και πρακτική εφαρμογή νεωτέρων ανακαλύψεων στον τομέα της Δημοτικής παραδόσεως (Ανδρέας Γιακουμάκης, Κρήτη).
– Εκκλησιαστική μουσική και λαογραφική έρευνα· η αναθέρμανσι μιας παλιάς σχέσεως (Ιωάννης Πλεμμένος, Αθήνα).
– Άκουσμα και μνήμη ενός τόπου· ηχητικός χάρτης νησιώτικων μοναστηριών του Ρωσικού Βορρά (Ειρήνη Τσουντίνοβα, Ρωσία).
– Οι Ελληνο-Σλαβικές σχέσεις στην Ψαλτική Τέχνη· η περίπτωσι του μητροπολίτη της Βοσνίας Σεραφίμ (Σβετλάνα Κουγιουμτζίεβα, Βουλγαρία).
– Η Ψαλτική στις ρωσικές στρατιωτικές σχολές· παρελθόν και παρόν (Σβετλάνα Φιλαρέτοβα, Ρωσία).
– Σερβικό μέλος· η διάστασι του αυτοσχεδιασμού στην διαδικασία της «προσαρμογής» (Μπλάνκα Μπογκούνοβιτς, Σερβία).
– Το λειτουργικό μέλος των Μελχιτών· φόρμες και μουσικές δομές· προφορική και γραπτή παράδοσι (Μπασσίρ Φουάντ Οστά, Λίβανος).
– Το βυζαντινό ψαλτικό άσμα στο έργο του Πωλ Κονσταντινέσκου (Madalina Anamaria Hotoran, Ρουμανία).
6) Θέματα Ιστορίας της Ψαλτικής
– Παλαιοί Δωδεκανήσιοι εκκλησιαστικοί μουσικοί (Γεώργιος Χατζηθεοδώρου, Κάλυμνος).
– Διαπολιτισμικές σχέσεις των ψαλτών της Κωνσταντινουπόλεως κατά την μεταβυζαντινή περίοδο ( Αχιλλέας Απόστολος Τίγκας, Βόλος).
– Ιωάννης Αναγνώστης Κοντόπουλος· ένας Πηλιορείτης μουσικοδιδάσκαλος και βυζαντινός μελουργός· βίος και έργο (Χαρίλαος Κ. Καραγκούνης, Βόλος).
7) Ψαλτική και Θεολογία
– Η Εκκλησιαστική Μουσική της βυζαντινής παραδόσεως στήριξι και ένδυμα για τον λειτουργικό - δογματικό λόγο· μία θεολογική άποψι (π. Αλέξανδρος Μπαρνέα, Ρουμανία).
– Απόψεις σχετικά με τη μουσική και τη λατρεία στον πρώιμο Χριστιανισμό (π. Μάριος Τεπελέα, Ρουμανία).
– Εκκλησιαστική Μουσική και Ιεραποστολή (π. Γρηγόριος Έντουαρντς, Η.Π.Α.).
8) Ψαλτική και Φιλολογία-Παλαιογραφία-Γλωσσολογία
– Repertorium γραφέων ελληνικών μουσικών κωδίκων (Κωνσταντίνος Σιάχος, Καλαμάτα- Αθήνα).
– Η βιβλιογραφία της Ελληνικής Εκκλησιαστικής Μουσικής· σημείο αναφοράς - προοπτικές - οργάνωσι - αξιολόγησι (Μιλτιάδης Παππάς, Θεσσαλονίκη).
– Παρατηρήσεις στην προσαρμογή στη Ρουμανικὴ γλώσσα των ύμνων του 3ου τόμου της Ανθολογίας του Νεκτάριου Φρίμου (Ζαμφίρα Ειρήνη Ντανίλα, Ρουμανία).
9) Ψαλτική και Φωνητική - Ιατρικὴ - Ψυχολογία
– Επαγγελματική φωνή και διαταραχές φωνήσεως σε επαγγελματίες χρήστες φωνής (Ιωάννης Σαμψάκης, Αθήνα).
– Η τέχνη του ψάλλειν και τα ζητήματα τεχνικής της φωνής (Δημοσθένης Φιστουρής, Κωνσταντινούπολι- Αθήνα).
– Η φιλοσοφία της Βυζαντινής Μουσικής υπό την οπτικήν γωνίαν των Νευροεπιστημών (Σταύρος Μπαλογιάννης, Θεσσαλονίκη, κεντρική εισήγησις).
– Νευρομουσικολογία και Ψαλτική Επιστήμη· μία διεπιστημονική προσέγγισι με πολλαπλά οφέλη (Δημοσθένης Σπανουδάκης, Θεσσαλονίκη).
– Ψαλτική και Εγκέφαλος (Σταύρος Μπαλογιάννης, Θεσσαλονίκη).
– Η ψυχολογία της αισθητικής επικοινωνίας (Σπυριδούλα Κωσταρά, Αθήνα).
– Συναισθήματα και αρετές στην Βυζαντινή Μουσική· η διερεύνησι της συνάφειας ή και της αλληλοσυμπληρώσεως με την Θετική Ψυχολογία· η επίδρασι στην καθημερινότητα του ανθρώπου (Αριάδνη Τσαλούχου, Βόλος).
10) Ψαλτική και Τεχνολογία
– Προληπτική συντήρησι εκκλησιαστικού αρχειακού υλικού (Χρήστος Καρύδης, Ιόνιοι Νήσοι-Θεσσαλονίκη).
– Αξιοποίησι νέων Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) στην διδακτική διαδικασία της Ψαλτικής Τέχνης στο πρόγραμμα της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Ηρακλείου Κρήτης (Αντώνιος Μποτονάκης, Κρήτη).
– Όψεις της ψαλτικής στον ψηφιακό κόσμο (Κωστής Δρυγιανάκης, Βόλος).
– Αξιολόγησι της αποδεκτής ακουστικής αντηχήσεως της Βυζαντινής Ψαλτικής σε ναούς (Γεώργιος Κουρουπέτρογλου - Χαράλαμπος Παπαδάκος - Γαβριήλ Καμάρης - Γεώργιος Χρυσοχοΐδης - Ιωάννης Μουρτζόπουλος, Πάτρα, κεντρική εισήγησι).
– Εναρμόνισι φωνοσυντονισμών στην Βυζαντινή Ψαλτική (Γεώργιος Κουρουπέτρογλου - Γεώργιος Χρυσοχοΐδης, Αθήνα).
– Ο ήχος της προσευχής στον σύγχρονο ορθόδοξο ιερό ναό (Σπυρίδων Σκόρτσης, Αθήνα).
Το συνέδριο διεξήχθη στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας στα Μελισσιάτικα Νέας Ιωνίας. Το κτήριο του συνεδριακού κέντρου ανήκει στην Μητρόπολι Δημητριάδος και αποτελεί ένα κόσμημα για τον Βόλο και όλη την περιοχή της Μαγνησίας. Διαθέτει άνετους και κατάλληλους χώρους και εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε μπορεί να φιλοξενήση με ευχέρεια οποιοδήποτε επιστημονικό ή άλλο συνέδριο. Η μεγάλη εμπειρία των ανθρώπων του συνεδριακού κέντρου καθιστά δυνατή και εύκολη την ομαλή διεξαγωγή ενός συνεδρίου και την υπέρβασι κάθε τεχνικής ή όποιας άλλης δυσκολίας τυχόν προκύψη. Χάρι στις άοκνες ενέργειες του Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου τα συνέδρια διαδέχονται το ένα το άλλο καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους. Πλέον εδώ και χρόνια ο Βόλος έχει καταστή ιδανικός προορισμός για συνεδριακές και παρόμοιες απαιτητικές εκδηλώσεις. Σε συνδυασμό με τον συνεδριακό ή επιστημονικό τουρισμό, ο οποίος προωθείται εδώ και 30 περίπου χρόνια σε όλες τις ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, καθίσταται φανερή η μεγάλη προσφορά τής Εκκλησίας στην επιστημονική πολιτιστική αλλά και υγιή τουριστική ανάπτυξι τόσο της τοπικής κοινωνίας τού Βόλου όσο και της Ελλάδος γενικώτερα.
Το εν λόγω συνέδριο εξεπλήρωσε με επιτυχία τους στόχους του, καθώς ανέδειξε την Ψαλτική ως μία αυτόνομη και ελληνικώτατη μουσική επιστήμη, παρουσίασε το ευρύτατο περιεχόμενό της, τους επιστημονικούς της κλάδους, και τις δυνατότητες διεπιστημονικών συνεργασιών πάνω σε κοινά πεδία ερεύνης. Δόθηκε η ευκαιρία σε πολλούς επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό να παρουσιάσουν τις μελέτες τους και τις εργασίες τους και να γίνη μία γόνιμη συζήτησι με ανταλλαγές απόψεων και εμπειριών. Τέθηκαν οι βάσεις για την συνεργασία όχι μόνο Ελλήνων ερευνητών από διάφορες περιοχές της χώρας αλλά και με πανεπιστήμια, επιστήμονες ή άλλους φορείς του εξωτερικού. Η προώθησι της Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας είναι βέβαιο ότι θα ωφελήση και τις άλλες μορφές του εθνικού μας μουσικού πολιτισμού, δηλαδή της δημοτικής μας μουσικής παραδόσεως και του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού. Ως εκ τούτου ελπίζουμε σύντομα να δουν το φως της δημοσιότητος τα πρακτικά αυτού του επιτυχημένου συνεδρίου.
Το επόμενο έτος 2015 θα πραγματοποιηθή το προαναγγελθέν διεθνές συνέδριο του Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας, που θα είναι αφιερωμένο στην συμπλήρωσι των 200 ετών από την καθιέρωσι της Νέας Μεθόδου της παρασημαντικής της εκκλησιαστικής μας μουσικής. Έτσι το 2ο διεθνές συνέδριο για την Ψαλτική Τέχνη ως αυτόνομη επιστήμη στον Βόλο θα πραγματοποιηθή το 2016. Είναι παρήγορο ότι οι Ελληνες επιστήμονες κατανοούν την ανάγκη να δραστηριοποιηθούν έντονα, ώστε να αναδείξουν την συμβολή της χώρας μας στο παγκόσμιο επιστημονικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι.
Διονύσιος Ανατολικιώτης
