Συνέντευξη στη Ζωή Παρμάκη
Φωτ. Κώστας Τσάντζος
Με τα βραβεία και τις δημόσιες εκθέσεις έχει παραδεχτεί ότι δεν τα πάει καλά. Συνήθως τον εντοπίζει κανείς ανάμεσα σε χρώματα και πινέλα. Μακριά από τον χρόνο και τον κόσμο. Τον εικαστικό Χρήστο Παπανικολάου δύσκολα τον βγάζεις από το εργαστήριό του. Τον συναντάς όμως όταν βρίσκεται στην πόλη στο αγαπημένο του σημείο κοντά στο Αρχαίο Θέατρο.
Τέλος Νοεμβρίου κατατίθεται ο φάκελος της Υποψηφιότητας για τη διεκδίκηση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2021 και το σχόλιο που έχει να κάνει ο Λαρισαίος εικαστικός είναι πως «η Λάρισα μπορεί να είναι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021, αφήνοντας όμως στην άκρη τους εγωισμούς και τις παλιές πληγές» ενώ πρόσθεσε ότι «ας δημιουργήσουμε μια αλυσίδα που δε θα μπορεί να σπάσει με τίποτα».
Όπως έχει πει και στο μήνυμά του για τη διεκδίκηση της Λάρισας «η Λάρισα είναι σε πλεονεκτική γεωγραφική θέση. Είναι στο κέντρο της χώρας και αποτελεί πέρασμα εδώ και πολλά χρόνια. Πολλοί άνθρωποι πηγαινοέρχονταν και πολλοί από αυτούς έμεναν. Η Λάρισα ήταν η πόλη η οποία είχε πάντα ανοιχτή την αγκαλιά της και δέχονταν τους ανθρώπους από άλλα μέρη. Μαζί όμως με τις κουλτούρες τους. Τον πολιτισμός τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μέσα από όλα αυτά που ο καθένας κουβάλαγε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να παραχθεί Έργο».
Συγχρόνως ο εικαστικός εστίασε στο δυναμικό που διαθέτει ο χώρος του πολιτισμού και στον απαραίτητο συντονισμό όλων αυτών προκειμένου να παραχθεί έργο. «Είναι σπουδαίο το ανθρώπινο δυναμικό που βρίσκεται στον χώρο του πολιτισμού. Ο μεγάλος στόχος είναι να βρεθεί εκείνη η συνιστώσα που θα τους βάλει όλους να δουλέψουν μαζί προς μια κατεύθυνση. Αυτή θεωρώ πως είναι και η μεγάλη πρόκληση. Θεωρώ ότι οι δυνάμεις έχουν τις δυνατότητες να βγάλουν πράγματα μοναδικά αρκεί αυτές οι δυνάμεις να ενεργοποιηθούν». Σχετικά με ποιον θεωρεί πιο κατάλληλο για αυτό τον συντονισμό ο κ. Παπανικολάου υποστήριξε ότι «αυτή πρέπει να είναι η συμβολή της δημοτικής αρχής» αναφερόμενος με τα καλύτερα λόγια στον αντιδήμαρχο Πολιτισμού Πάνο Σάπκα. «Παρακολουθώντας τα δρώμενα παρατηρώ υψηλές ποιότητες», τόνισε για να συμπληρώσει ότι «αυτό πρέπει να είναι η βάση μας πάνω στην οποία θα πρέπει να κινηθούμε, να κάνουμε κάτι που να μην έχει συμβεί ποτέ και να δώσουμε μια πολιτιστική πρωτεύουσα ιδιαίτερη». Στο ερώτημά μας αν η Λάρισα έχει τη δυνατότητα να σηκώσει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ο Λαρισαίος εικαστικός ξεκαθάρισε πως «μπορεί η Λάρισα να είναι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021. Αυτό που χρειάζεται είναι να αφήσουμε στην άκρη εγωισμούς, προσωπικές δυσκολίες, πληγές που μπορεί να κουβαλάμε» και συμπλήρωσε ότι «να δώσουμε τα πάντα σε αυτή την προσπάθεια και να δημιουργήσουμε μια αλυσίδα που δε θα μπορεί να σπάει με τίποτα. Αυτό είναι το όνειρο. Και αν συμβεί αυτό με αφορμή τη συγκεκριμένη πρόκληση αυτό μπορεί να μας οδηγήσει να λειτουργούμε και σε καθημερινή βάση με αυτόν τον τρόπο».
Συγχρόνως ο Χρήστος Παπανικολάου δηλώνει «παρών» σε οτιδήποτε μπορεί να τον χρειαστεί η πόλη. «Στην πόλη μου ήμουν παρών πάντα. Δεν ζήτησα ποτέ κάτι αντίθετα όταν μου ζητήθηκε κάτι ήμουν εκεί. Στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοείται ότι έχω στενή σχέση και συνεργασία με τον δήμαρχο Λαρισαίων και τον αντιδήμαρχο Πολιτισμού. Και παρά το γεγονός ότι είμαι στην τελική ευθεία με το έργο μου στην Αλβανία, οτιδήποτε και αν χρειαστεί εδώ είμαι έτοιμος να το προσφέρω. Να συμβάλλω σε αυτή την προσπάθεια».
Κατά την τελετή βράβευσης του Λαρισαίου εικαστικού Aula Magna του Ποντιφικού Πανεπιστημίου Urbaniana στο Βατικανό βρέθηκαν στη Ρώμη ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός και ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού Πάνος Σάπκας και φαίνεται ότι έγιναν κάποιες επαφές με σημαντικές προσωπικότητες παγκόσμιας εμβέλειας. Έγιναν συναντήσεις με προσωπικότητες που αποτελούν κρίσιμα μεγέθη στη διαμόρφωση του ευρύτερου πολυπολιτισμικού γίγνεσθαι.
Όταν έρχεται και πάλι η συζήτηση στη βράβευσή του ο Χρήστος Παπανικολάου επιβεβαιώνει τα όσα είχε ήδη πει. «Εκείνη την ώρα ήταν τέτοια η υπερένταση από τις προηγούμενες ημέρες που δε μπορούσα να το συνειδητοποιήσω. Ωστόσο δεν μπορώ να μην τη θεωρώ ως μια σημαντική στιγμή. Γιατί αναγνωρίζονται πράγματα. Από τις πιο άσχημες στιγμές στη ζωή των ανθρώπων είναι η αχαριστία, άρα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες είναι όταν υπάρχει ευγνωμοσύνη». Μάλιστα ο εικαστικός διευκρινίζει «πως όταν αυτό γίνεται σε ένα ευρύτερο σκηνικό τότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό και δημιουργεί συγκινήσεις. Από εκεί και έπειτα αυτό μπορεί να αποτελέσει εργαλείο όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της Υποψηφιότητας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας».
Ξεχωριστό και ιδιαίτερο κεφάλαιο στη ζωή του Χρήστου Παπανικολάου αποτελεί η συνεργασία του με τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος. Με κυματοθραύστη παρομοίασε τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, οποίος όπως δηλώνει στην «Ε» «ο Αρχιεπίσκοπος δημιουργεί ένα τοπίο ασφάλειας μέσα στο οποίο λειτουργείς».
Η μεγάλη πρόκληση που ακούει στο όνομα «Αλβανία» ξεκίνησε για τον Λαρισαίο εικαστικό πριν από 17 χρόνια περίπου, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος του ζήτησε να οργανώσει εκεί το τμήμα Νωπογραφίας στο Πανεπιστήμιο που ετοίμαζε. «Αρχικά πήγαινα έμενα εκεί ένα μικρό χρονικό διάστημα και επέστρεφα πάλι στη Λάρισα», αναφέρει για να προσθέσει «την τελευταία πενταετία όμως ξεκίνησε η μεγάλη πρόκληση. Στο συγκρότημα του Καθεδρικού υπάρχει η περίφημη Καπέλα. Ο ναός δηλαδή της Γέννησης κάτω από τον οποίο είναι το Βαφτιστήριο. Στο σημείο αυτό μου ζήτησε ο Αρχιεπίσκοπος να παρέμβω εικαστικά, να το δω εσωτερικά. Και αυτό είναι ίσως για εμένα το μεγαλύτερο ταξίδι». Συγχρόνως αποτελεί πρόκληση για τον ίδιο τον εικαστικό από άποψη θεματολογίας όσο και από άποψη τεχνικής. «Προσπαθώ να συγκεράσω κλασικές βυζαντινές φόρμες με την τεχνική μου τη γραμμική φωτοσκίαση σε μονοχρωμία και στην ουσία είναι κάτι το οποίο είναι πολύ δύσκολο να συμβεί και πολύ δύσκολο να ξανασυμβεί. Να χτίσω ένα ολόκληρο τοπίο γραμμικά με δισεκατομμύρια γραμμές οι οποίες είναι πινελιές. Οι δυσκολίες ξεκινούν όταν μπαίνεις μέσα σε ένα χώρο, σε ένα λευκό τοπίο και εκεί ξεκινάς να δομείς πράγματα και στη συνέχεια όλο αυτό το σκηνικό γραμμή, γραμμή. Εδώ μπαίνει η ιστορία της θυσίας. Εγκαταλείπεις τα πάντα οικογένεια, φίλους, τη ζωή που έκανες. Και αφιερώνεσαι εκεί. Όταν φτάνεις στο τέλος, λες ναι αξίζουν οι θυσίες και φαίνονται όλα μαγικά. Όταν όμως τα βιώνεις όλα αυτά τότε δεν είναι καθόλου εύκολο».
Η ιστορία της Αλβανίας για τον Χρήστο Παπανικολάου «είναι μια ιστορία βγαλμένη μέσα από μια άλλη εποχή. Αυτό το εργαστήρι είναι στην ουσία μια έρευνα. Έρευνα σημαίνει ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και τα πάντα μπορούν ανά πάσα ώρα και στιγμή να αναθεωρηθούν. Να χτίζεις ένα πρόσωπο δύο μήνες και να μη σου αρέσει να το ξύνεις όλο και να το κάνεις πάλι από την αρχή. Μια ιστορία έρευνας είναι η τέχνη γενικότερα. Να ξεκινάς με κάποια δεδομένα στην πορεία αυτά όλα να αναπροσαρμόζονται και στο τέλος μπορεί και να αναθεωρούνται. Η διαφορά ενός ζωγράφου από έναν αρχιτέκτονα, έναν γραφίστα, έναν διακοσμητή είναι ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι στήνουν μια μακέτα την οποία οφείλουν να εφαρμόσουν σε ένα ποσοστό 100% και να πετύχουν το μέγιστο αποτέλεσμα μέσα από την εφαρμογή αυτού του σχεδίου. Ένας ζωγράφος μπορεί να κάνει 500 διαφορετικές μακέτες αλλά στην πορεία καθώς όλα αυτά εξελίσσονται μπορεί να μην έχει καμία σχέση το τελικό αποτέλεσμα με τις πρώτες σκέψεις. Αυτό που θα ήθελα όμως να τονίσω είναι ότι όλο αυτό το έργο όταν ολοκληρωθεί οφείλεται στον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο που το οραματίστηκε και το στήριξε μέχρι τέλους. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο για έναν άνθρωπο που σε όλη του τη ζωή λειτουργούσε σαν οδοστρωτήρας. Για αυτόν δεν υπήρχε χρόνος έπρεπε όλα τα τελειώσουν γρήγορα. Γιατί οι ανάγκες ήταν τέτοιες που όταν ξεκινούσαν από το μηδέν, όταν δεν υπήρχε τίποτα πρέπει να γεννήσεις πράγματα. Και αυτός ο άνθρωπος είχε τη σοφία να δείξει την υπομονή και να αντέξει με κλεισμένες τις πόρτες για πάνω από τέσσερα χρόνια σε αυτό το χώρο που για αυτόν είναι κρίσιμος».
Τη βραδιά στο Βατικανό παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο κάποια κομμάτια του έργου στην Καπέλα.
