Η Σοφία Φιλιππίδου έχει κάτι που θα ζήλευαν όλοι όσοι βρίσκονται στα φώτα της δημοσιότητας. Έχει στιλ. Ένα τρόπο παρουσίασης του εαυτού της, απόλυτα αυθόρμητο και αληθινό από την άλλη όμως εκκεντρικό, παράδοξο και διαφορετικό, απόλυτα δηλαδή συμβατό με αυτό που πολλοί προσπαθούν να δημιουργήσουν για να ξεχωρίσουν στο λεγόμενο «star system». Η ίδια βέβαια μόνο σαν αντιστάρ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αφού δεν ξεχνά να δηλώνει ότι κάθε δυο χρόνια επιχειρεί να αποσύρεται από τα φώτα της δημοσιότητας. Ηθοποιός με ιδιαίτερο φιζίκ, έχει καθιερωθεί στη συνείδηση του κοινού ως κωμική ηθοποιός. Φαίνεται να μην έχει αυτήν την εξάρτηση από την τέχνη της που άλλοι ηθοποιοί φανατικά δηλώνουν ότι ζουν για αυτήν, γεγονός που μάλλον οφείλεται στο ότι ζει τις δικές της προσωπικές «παραστάσεις» στην καθημερινότητά της. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, είναι πτυχιούχος της γερμανικής φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Στην αρχή της καριέρας της συνεργάστηκε με το «Θεατρικό Εργαστήρι Τέχνης» αλλά συνέδεσε το όνομά της με την «Πειραματική Σκηνή Τέχνης» Θεσσαλονίκης, όπου δοκιμάστηκε επιτυχώς σε πληθώρα έργων του παγκόσμιου ρεπερτορίου. Το 1985 συνέχισε την καριέρα της στην Αθήνα, όπου εκτός από ηθοποιός υπήρξε και συγγραφέας κειμένων για παραστάσεις επιθεώρησης, στις οποίες και πρωταγωνίστησε. Η Σοφία Φιλιππίδου ξεχώρισε για τις ερμηνείες της στα έργα του Μέντη Μποσταντζόγλου (Μποστ), «Φαύστα» τόσο στη «Νέα Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου όσο και στο θέατρο «Σμαρούλα». Συνάντησα την κωμική ηθοποιό λίγο πριν την παράστασή της στο θέατρο «Δημήτρης Χορν» και μιλήσαμε μεταξύ άλλων για την έννοια του κωμικού και του αστείου, κατά πόσο είναι θέμα ταλέντου ή τεχνικής το «πέρασμά» του στο κοινό αλλά και θέματα που αφορούν στο διαχωρισμό της προσωπικής από τη δημόσια εικόνα της ηθοποιού.
* Μιλήστε μου για το ρόλο σας στο έργο του Άκη Δήμου «Απόψε τρώμε στης Ιοκάστης».
- Για την Ιοκάστη λοιπόν. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα θεατρική φιγούρα. Τη λέω φιγούρα γιατί δεν μου θυμίζει καθαρά άνθρωπο της διπλανής πόρτας, αν και μας είναι οικεία αυτή η γυναίκα. Έχει όμως και χαρακτηριστικά άλλου είδους και άλλου τύπου που την κάνουν να γίνεται λίγο αυτό που λέμε σουρρεαλιστική, δηλαδή να πηγαίνει πέρα από το νατουραλισμό και το ρεαλισμό. Έτσι διαφεύγει σε άλλους χώρους, έξω από την καθημερινότητα, είτε γιατί χάνεται στα όρια τα γεωγραφικά, είτε γιατί συνεχώς ανατρέπει και ανατρέπεται για να ξεφύγει από ό,τι την πληγώνει ή ό,τι την φοβίζει ή επειδή δεν θέλει να επανέλθει. Έλεγα λοιπόν ότι είναι μία φιγούρα, ένας ρόλος όπως θέλετε πείτε τον που έχει στοιχεία υπερρεαλιστικά. Αυτά είναι στοιχεία που μπορούμε να πούμε ότι μου ταιριάζουν πολύ ως ηθοποιό. Αυτή είναι μία κυρία εργοστασιάρχου, εγώ δεν έχω καμία τέτοια επαφή μαζί της, αλλά μου είναι οικεία από τον περιβάλλον μου, την τηλεόραση, τα διαβάσματά μου. Είναι γυναίκα που νεοπλουτίζει, έχει χαρακτηριστικά μιας γυναίκας που έχει χάσει τον καιρό της επειδή ασχολείται με την επιφάνεια των πραγμάτων, όπως συμβαίνει με πολλές γυναίκες που χάνουν τη ζωή, χάνονται μέσα σε μια αταξία και βυθίζονται στο χάος. Αυτή η γυναίκα μια μέρα ετοιμάζει ένα δείπνο, μαζί με την κόρη της που σπουδάζει σεφ και ένα γιο που έχει μία ιδιαιτερότητα και της παρουσιάζεται ο άνδρας της ως φάντασμα.
* Τι είναι μια κωμική κατάσταση στο θέατρο;
- Είναι το στοιχείο της ανατροπής όπου υπάρχει στο χιούμορ, η αίσθηση της κωμικότητας των πραγμάτων, όλα δηλαδή τα πράγματα που κατοικεί το κωμικό. Είναι γνωστό επίσης ότι τη στιγμή που οι άνθρωποι σκοντάφτουν σε εισαγωγικά ή μη, τότε εμείς γελάμε. Οι κωμικοί ηθοποιοί πιάνουμε τον άνθρωπο τη στιγμή που σκοντάφτει. Όταν δηλαδή η κατάσταση που ζει φέρει μέσα την κωμικότητα, το σπάσιμο της φόρμας, όταν στραπατσάρεται, όταν κατά κάποιο τρόπο τον βλέπουμε να χαλά την ευθύτητά του, να μην είναι καθωσπρέπει. Φροντίζουμε να συναντάμε τον άνθρωπο, σε αυτή την καταστροφή της φόρμας. Μάλιστα μπορώ να πω ότι τον συναντάμε, τη στιγμή ακριβώς που είναι έτοιμος να πέσει, να σκοντάψει, πάνω στην κωμικότητα της κατάστασης και όχι στη μοναξιά του που βιώνει το δράμα του. Πρέπει να τον βλέπουμε στα αδιέξοδα, σε ανατροπές, σε υστερικά και κωμικοτραγικά φαινόμενα. Τότε που απορεί, που συγχύζεται, που τρελαίνεται, Κατά τη γνώμη μου για να γίνει μία σπουδαία κωμωδία πρέπει να ζει από κάτω ένα μεγάλο δράμα.
* Πώς περνάει το αστείο, το κωμικό ύφος, ένας ηθοποιός στο κοινό;
- Νομίζω ότι το ταλέντο είναι σημαντικό και χρήσιμο. Είναι χάρισμα. Από εκεί και πέρα πρέπει να σπάσεις τη δική σου φόρμα, να στραπατσάρεις τον εαυτό σου χωρίς να κάνεις βέβαια καραγκιοζιλίκια. Όλο αυτό με το σωστό timing και τη σωστή δουλειά, έχοντας επίσης υπόψη τις λέξεις και τα αισθήματα που εκφράζει ο συγγραφέας, τότε με σεβασμό στο κοινό, τα περνάς. Σεβόμενος όμως και το δικό του γέλιο. Εμείς οι ηθοποιοί όταν κάνουμε κωμωδία αισθανόμαστε το κοινό σαν έναν συμπρωταγωνιστή. Κρατάμε τις ανάσες μας, μέχρι να αναπνεύσει και αυτό με το γέλιο του.
* Σε συνεντεύξεις που έχετε δώσει, όλοι όσοι υποτιτλίζουν τα λόγια σας, σας παρουσιάζουν ως υπερρεαλίστρια και ονειρικό ον που «χάνεται». Έχετε την ίδια άποψη για τον εαυτό σας;
- Νομίζω ότι μου αρέσει να κάνω παιχνίδια φαντασίας και λογικής με τους φίλους μου, όταν βρισκόμαστε για να φάμε και να πιούμε ένα κρασί. Κάνω παιχνίδια σουρρεαλιστικά για να ξεφεύγω και εγώ και αυτοί, όταν η παρέα το σηκώνει, προκειμένου να γίνει η κατάσταση πιο ανάλαφρη, να αποσυμπιεστούμε. Όταν μιλάω σοβαρά, όταν για παράδειγμα μου θέτουν κάποια ερωτήματα όπως σήμερα και καλούμαι να απαντήσω με σοβαρότητα, δεν υπάρχει λόγος να κάνω τέτοια πετάγματα. Νομίζω ότι προσπαθώ να συγκροτήσω το μυαλό μου, ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια λογική συνέπεια σε αυτά που λέω, να έχω μια επαφή με αυτά που λέω και αυτόν που μιλάω, μια επαφή με το προσωπικό και επαγγελματικό μου παρελθόν, να έχω μία συνέπεια και συνοχή. Ώστε αυτά που λέω σήμερα να τα λέω και αύριο εκτός αν συμβεί κάτι φοβερό και αλλάξω άρδην γνώμη. Τα παιχνίδια της φαντασίας τα χρησιμοποιώ στο θέατρο και στη ζωή αλλά πάντοτε σε σωστό χρόνο.
* Δηλαδή η δημοσία εικόνα διαφέρει από την προσωπική;
- Δεν μπορώ να μιλώ για άλλους αλλά για μένα, μια και οι ρόλοι είναι οι ρόλοι, που δεν τους γράφω εγώ, αλλά επιλέγω να τους παίξω. Είναι σκέψεις που γράφηκαν από έναν συγγραφέα με κόπο και τους ακολουθούμε βάση του τόπου και του χρόνου των φράσεων και των συναισθημάτων. Η προσωπική μου ζωή είναι διαφορετική έχει τους δικούς της ρυθμούς. Προσωπικά δεν έχω καμία σχέση με τους ρόλους μου. Τώρα αν ο κόσμος έχει σχηματίσει μία εικόνα για μένα μέσα από τους ρόλους μου είναι γιατί πάντοτε, τους πλησιάζω με αγάπη και επειδή υποκρίνομαι. Είναι κατασκευάσματα δουλειάς. Σίγουρα δεν είμαι εγώ αυτό που βλέπουμε.
* Άρα είστε εναντίον της ταύτισης του ηθοποιού με το ρόλο του.
- Είμαι εναντίον της ταύτισης και όταν το βράδυ τελειώνει ο ρόλος μου είμαι η Σοφία Φιλιππίδου χωρίς κανένα κόπο. Είμαι ο εαυτός μου, βάζω τα ρούχα της ζωής μου και πηγαίνω και είμαι εγώ. Μπαίνω στην καθημερινότητά μου με μεγάλη ευκολία και άνεση. Δεν κυκλοφορώ σαν το λωλό.
* Έχετε δηλώσει ότι ανά διετία απομακρύνεστε από τη δημοσιότητα. Με τι ασχολείστε μέχρι να επανέλθετε;
- Με τη ζωή μου και το θέατρο αλλά με άλλο τρόπο. Πάντοτε μου άρεσε το διάβασμα και όταν δεν εργάζεσαι σκληρά έχεις περισσότερο χρόνο. Έτσι αφιερώνω την εποχή που δεν είμαι καθημερινά στη σκηνή, ασχολούμαι κυρίως με την καθημερινότητά μου αλλά και με μία θεατρική ομάδα που έχω, με σεμινάρια. Κατά κάποιο τρόπο δηλαδή δεν εγκαταλείπω ποτέ το θέατρο.
* Είναι τόσο εύκολη η επάνοδος; Θεωρείτε ότι το κοινό μπορεί εύκολα να ξεχνάει;
- Μπορεί δεν ξέρω, πιθανόν. Ξέρετε αυτό είναι ένα ρίσκο. Ανάλογα με την εποχή που το κάνεις. Αν εγκαταλείψεις και πάρεις το βουνό και δηλώσεις ότι αποσύρεσαι, το κοινό θα σε θυμάται σαν μια ανάμνηση, μια εικόνα, μια πνοή, κάτι. Μπορεί να σε ξεχάσει και τελείως γιατί στο θέατρο όλα αέρας είναι, δεν είναι και τίποτα. Στη περίπτωσή μου όμως δεν εγκαταλείπω το παιχνίδι. Πηγαίνω λίγο πίσω για να σκεφτώ. Δεν δήλωσα ότι αποσύρομαι. Πηγαίνω για πάρα πολλούς περίπλοκους προσωπικούς λόγους πίσω για να ανασυγκροτηθώ. Να ξαναδώ τα πράγματα από την αρχή, επειδή λίγο φοβάμαι, επειδή με τρομάζει η επιτυχία και δεν ξέρω πώς να τη διαχειριστώ, αλλά πότε δεν δήλωσα ότι εγκαταλείπω το θέατρο. Υπάρχουν κάποια προσωπικά θέματα επικοινωνιακά, διαχείρισης της εικόνας μου και έχω ανάγκη να κάνω και τα άλλα πράγματα, όπως το θέατρο που θέλω να προτείνω εγώ ας πούμε, με τον τρόπο που εγώ αισθάνομαι. Ο κόσμος που βλέπει θέατρο με έχει συνηθίσει, ξέρει ότι υπάρχω και δείχνει ενδιαφέρον για μένα, πότε θα ξαναπαίξω ή γιατί δεν παίζω τόσο συχνά και αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Οπότε και εγώ γυρίζω πάντοτε με δύναμη και προσπαθώ όσο μεγαλώνω και έχω δικαίωμα επιλογών και μπορώ να επεμβαίνω και να επιλέγω συνειδητά τη δουλειά μου. Και τώρα που δουλεύω σε αυτό το θέατρο και σε αυτό το έργο με σκηνοθέτη τον Σταμάτη Φασουλή είναι τιμή για μένα και προσπαθώ να ανταποκριθώ δεόντως.
* Πιστεύεται ότι στην ελληνική δραματουργία μπορούν να σταθούν έργα με παρωδιακό και σατιρικό χαρακτήρα όπως αυτό του Άκη Δήμου;
- Οι Ελληνες θεατρικοί συγγραφείς έχουν παράξει πολλά και καλά κείμενα τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Για παράδειγμα υπήρξε ο Μέντης Μποσταντζόγλου, ο Μποστ που έχει κάνει παρωδία των σοβαρών κειμένων μας, του αρχαίου δράματος για παράδειγμα, με μεγάλη επιτυχία. Έχει κάνει τη «Μήδεια» στο θέατρο «Στοά» του Θανάση Παπαγεωργίου. Ως Έλληνες έχουμε κάνει κακόγουστες παρωδίες, θέλοντας να μιμηθούμε τον τρόπο που παίζεται η τραγωδία στην Επίδαυρο. Όλα αυτά τα θεωρώ σχολικά και γίνονται μόνο για να γελούν κάποιοι. Δεν έχει γίνει καμία σοβαρή προσπάθεια. Νομίζω ότι αυτά τα κείμενα δύσκολα παρωδούνται, άλλο αν πάρεις ένα θέμα τους και φύγεις τελείως, όπως ο Μποστ. Τα ίδια τα κείμενα ή τα παίζεις ή προσπαθείς να τα κοιτάξεις εσωτερικά επειδή είναι το βάθος τους αμέτρητο, πάντοτε έχοντας απορίες, αφού είναι μυητικά έργα. Να τα παρωδήσει είναι σχεδόν ύβρις.
* Γιατί γίνατε ηθοποιός;
- Ήταν μια ενστικτώδης κίνηση…
*Ο Θανάσης Κότσης είναι θεατρολόγος, mphil Θεατρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
