Η Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Βυτουμά βρίσκεται βορειοδυτικά των Τρικάλων, στην επαρχία Καλαμπάκας και σε άμεση γειτνίαση με την ομώνυμη κοινότητα. Το Μοναστήρι είναι κτισμένο στους πρόποδες του καταπράσινου Κόζιακα, σε υψόμετρο 540 μ. Η πανοραμική θέα δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να θαυμάσει τις ομορφιές της περιοχής. Το Μοναστήρι φέρει το όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Οι κτήτορες ήθελαν να τιμήσουν την Παναγία και έδωσαν στο Μοναστήρι το όνομα της πιο μεγάλης και σπουδαίας εορτής της.
Για την Ιερά Μονή Βυτουμά, δεν έχουν διασωθεί επίσημα γραπτά κείμενα. Σύμφωνα με τις πηγές, ιδρύθηκε το 1161 με έξοδα του Κωνσταντίνου Ταρχανιώτη. Από τη Μονή αυτή σώζεται μόνο το καθολικό και ένα παρεκκλήσιο, γύρω από τα οποία έχει αναπτυχθεί τελευταία μια μονή με καινούργια κτίρια. Εισερχόμενος κανείς στον περίβολο της μονής νοτίως της πύλης συναντά το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου παρεκκλήσιο που κτίστηκε το 1559. Το παρεκκλήσιο στην κτητορική του επιγραφή αναφέρεται ως «προπύλαιον» διαβατικό στη μονή αλλά σύμφωνα με νεότερες μελέτες χρησιμοποιήθηκε από την αρχή ως παρεκκλήσιο. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο ναό που καλύπτεται με ασπίδα και είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε το 1559 ο αρχιμανδρίτης Νεκτάριος. Στο κέντρο του περιβόλου βρίσκεται το καθολικό της μονής που μέχρι τον 18 αι. αποτελούσε ενοριακό ναό. Το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου καθολικό που κτίστηκε το 1600 είναι μια τρίκλινη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος και μεταγενέστερο (1662) νάρθηκα στη δυτική του πλευρά. Ο ζωγραφικός διάκοσμος και το αξιόλογης τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού χρονολογούνται στα 1600. Το ίδιο έτος φιλοτεχνήθηκαν και οι φορητές εικόνες της μονής που αποτελούν έργα του γνωστού αγιογράφου Δροσίδου από το Φανάρι Καρδίτσας. Σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις μία εικόνα της Παναγίας, που βρισκόταν στην Καλαμπάκα, έφυγε από τη θέση της. Μεγάλη έκπληξη ένιωσαν όλοι όταν βρέθηκε η εικόνα στο χώρο που είναι σήμερα το Μοναστήρι. Η εικόνα ξανατοποθετήθηκε στη θέση της. Όμως το φαινόμενο αυτό, λέγεται, ότι επαναλήφθηκε τρεις φορές. Όλοι πίστεψαν ότι ήταν ένα θεϊκό σημάδι και στην τοποθεσία όπου βρέθηκε η εικόνα κτίσθηκε το Μοναστήρι στο όνομα της Παναγίας.
Το Μοναστήρι του Βυτουμά κατά καιρούς ήταν Μετόχι ανδρών, για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν λειτουργούσε ενώ το 1952 μετατράπηκε σε γυναικεία μονή. Οι πρώτες 5 μοναχές αντίκρισαν ερείπια και χρειάστηκε μεγάλος αγώνας, βαθιά πιστή και δουλειά ώστε στο Μοναστήρι να γίνουν νέες κτιριακές εγκαταστάσεις, επίσης αναπτύχθηκαν και διοργανώθηκαν διάφορες δραστηριότητες, ιδρύθηκε η Σχολή Χειροτεχνίας.
Στα πρώτα χρόνια η σχολή λειτουργούσε με τριετή φοίτηση. Σ’ αυτήν εκπαιδεύτηκαν μοναχές και μαθήτριες στην υφαντική, κοπτική, ραπτική, το κέντημα και την οικοκυρική. Οι μαθήτριες έλαβαν πολλές χρήσιμες γνώσεις και όταν αποφοίτησαν πήραν δώρο μια ραπτομηχανή. Ασχολήθηκαν όλες για την εξυπηρέτηση των οικογενειών τους και πολλές άσκησαν την τέχνη για επαγγελματικούς λόγους.
Στην Ιερά Μονή Βυτουμά, εκτός από τα αναγκαία διακονήματα που γίνονται για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία της, έχει αναπτυχθεί και το εργόχειρο. Πρόκειται για την κατασκευή υφαντών ιερών αμφίων, όπως και καλυμμάτων της Αγίας Τραπέζης και ιερών σκευών. Παράλληλα καλλιεργείται το κέντημα, με το οποίο κατασκευάζονται κουρτίνες, πετσετάκια κ.ά. κεντήματα. Με την υφαντική έχουν εξυπηρετηθεί πάμπολλοι κληρικοί (αρχιερείς, ιερομόναχοι, ιερείς και διάκονοι), όπως και πολλοί Ι. Ναοί τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες του εξωτερικού.
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟ
ΤΖΕΚΑΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ
