Πώς ένα καλλιτέχνημα ονομάζεται έργο τέχνης; Πώς καλλιεργείται η αισθητική μας συνείδηση και δεχόμαστε τα ερεθίσματα που εκπέμπει ένα αντικείμενο είτε αυτό είναι γλυπτό, είτε είναι ένας πίνακας. Ποια τα «συστατικά» που δίνουν την ξεχωριστή αυτή ιδιότητα; Είναι καθαρά υποκειμενική η αξία των έργων τέχνης ή βρίσκουν τη θέση τους σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των συλλεκτών, των δημοπρασιών, των ιδιοκτητών γκαλερί, των θεατών που εισπράττουν συναισθήματα αντικρίζοντάς τα. Ο γκαλερίστας – εικαστικός κ. Γιάννης Χριστάκης, ιδιοκτήτης της γκαλερί «Κέντρο Τέχνης Χ» και ο κ. Βασίλης Μαργώνης τεχνικός κορνιζών και ιδιοκτήτης της γκαλερί «Μαργώνη» μιλούν για όλα τα παραπάνω, για το πώς επηρεάζει η οικονομική κρίση το χώρο της τέχνης διευκρινίζοντας όμως ότι στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα λυπηρή είναι η διαπίστωση ότι αυτό που πλήττει περισσότερο τα εικαστικά πράγματα δεν είναι η οικονομική κατάσταση των ημερών αλλά η χρόνια πολιτισμική κρίση.
Συνέντευξη στην Κανέλα Κοπάνου
* Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κατάσταση των ημερών το χώρο της τέχνης;
Γ. Χ.: Σαφώς η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά το χώρο της τέχνης όχι μόνο εδώ στην επαρχία αλλά και στην πρωτεύουσα από όσο τυχαίνει να γνωρίζω από συναδέλφους στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Υπάρχει σε όλους μας ένας έντονος προβληματισμός σχετικά με τη μείωση της πρόσβασης φιλότεχνων στις γκαλερί και ταυτόχρονα σχετικά με τη μείωση της εμπορικότητας των έργων που παρατηρείται. Πάντοτε όμως υπάρχουν κάποιοι αγοραστές με σημαντική οικονομική επιφάνεια, οι οποίοι θα επιλέξουν να αποκτήσουν έργα συγκεκριμένων καλλιτεχνών, όπως είναι ο Τσόκλης, ο Μυταράς, ο Φασιανός και άλλοι, οι οποίοι είναι σημαντικά ονόματα στο χώρο της ελληνικής σύγχρονης τέχνης. Αυτοί οι αγοραστές επιλέγουν την επένδυση των χρημάτων τους σε ένα αναγνωρισμένο έργο τέχνης εικαστικών τους οποίους δεν αγγίζει η οικονομική κρίση των ημερών.
Β. Μ.: Μέχρι και τα τελευταία χρόνια του ’90 υπήρχε στις γκαλερί μια καλή κινητικότητα και αγοραστές οι οποίοι προχωρούσαν σε αγορές έργων τέχνης. Από τότε σημειώνεται ένα κενό. Τα αίτια της απομάκρυνσης των ενδιαφερόμενων από τις γκαλερί και τον χώρο της τέχνης είναι σίγουρα πολλά. Προσωπικά, πιστεύω ότι ευθύνη για τη μεγάλη απόσταση του κόσμου και των νέων κυρίως από την τέχνη έχει η πολιτεία. Ακόμη και στην Πινακοθήκη, που αποτελεί σπουδαίο κέντρο, η προσέλευση των επισκεπτών είναι από συγκριμένες ομάδες.
* Η μείωση στις πωλήσεις έργων τέχνης αφορά επομένως κυρίως τους νέους καλλιτέχνες;
Γ.Χ.: Μείωση παρατηρείται στις πωλήσεις νέων καλλιτεχνών με αποτέλεσμα να προκαλείται ακόμη και πρόβλημα επιβίωσης σε πολλούς καλλιτέχνες. Γι’ αυτό το λόγο όμως, όπως και πολλοί άλλοι επαγγελματίες άλλωστε που δεν μπορούν να ζήσουν από το βασικό επάγγελμά τους πόσο μάλλον οι περισσότεροι καλλιτέχνες διοχετεύουν την αγάπη τους για την τέχνη και σε άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες.
* Δεδομένης της κατάστασης υπάρχουν ανησυχίες για την επιβίωση των γκαλερί;
Γ.Χ.: Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένας διάχυτος φόβος στον κόσμο ενώ πριν δύο χρόνια περίπου υπήρχε προσέλευση κοινού στις γκαλερί και έντονη δραστηριότητα, τον τελευταίο χρόνο η προσέλευση έχει μειωθεί αισθητά. Πολλές γκαλερί και στην Αθήνα έχουν κλείσει ή είναι στα πρόθυρα να κλείσουν. Αυτό είναι λυπηρό. Το έργο της τέχνης σε περιόδους κρίσης είναι το τελευταίο πράγμα που θα επιλέξει κάποιος καθώς μέλημά του είναι η εξασφάλιση των βασικών αγαθών.
Β.Μ.: Έχω δηλώσει πολλές φορές ότι είμαι καλός τεχνίτης στην κορνίζα. Από αυτό ζω. Η γκαλερί που διατηρώ είναι δημιούργημα της αγάπης που τρέφω για την τέχνη και η αγάπη για την τέχνη είναι προσωπικό ζήτημα. Πιστεύω όμως ότι η έλλειψη της γνώσης γύρω από την εικαστική κάνει τον κόσμο να μην αναγνωρίζει τη σπουδαία αξία ενός έργου τέχνης. Η γνώση για την τέχνη επίσης δεν πρέπει να ταυτίζεται με την οικονομική επιφάνεια. Είναι πολλά τα παραδείγματα χαμηλόμισθων ανθρώπων που αναγνωρίζουν την ομορφιά που κρύβει ένα έργο και είναι αρκετοί επίσης και οι οικονομικά ευκατάστατοι που κοσμούν το σπίτι τους με πανάκριβα διακοσμητικά αντικείμενα αλλά κρεμούν στους τοίχους εκτυπωμένα αντίγραφα γνωστών πινάκων.
* Πέρα από την οικονομική κρίση την οποία διανύουμε, η τέχνη βρισκόταν ανέκαθεν σε μια πολιτιστική κρίση θεωρείτε; Λείπει η γνώση γύρω από το αντικείμενο γι’ αυτό και αντιμετωπίζουμε με δυσπιστία ένα έργο τέχνης. Πώς αξιολογείται λοιπόν ένα έργο ως έργο τέχνης;
Γ.Χ.: Υπάρχει σίγουρα χρόνια έλλειψη παιδείας, πολιτισμού, αισθητικής και εικαστικής και αυτή η έλλειψη είναι πιο έντονη πάντα στην επαρχία. Αυτό λοιπόν έχει σαν αποτέλεσμα η πλειοψηφία των ανθρώπων να μην μπορεί να εκτιμήσει ένα έργο τέχνης. Αρχικά στο άκουσμα ενός ποσού εκπλήσσεται από την υψηλή του τιμή του. Όποια και να είναι η αξία του έργου από την πλευρά του καλλιτέχνη όμως δεν μπορεί να τιμηθεί γιατί το έργο του είναι ανεκτίμητο αλλά κυρίως αυτό που λείπει από τους περισσότερους νέους και μεγαλύτερους σε ηλικία θεατές είναι η παιδεία. Ο πολύς κόσμος θεωρεί ότι τα έργα τέχνης είναι μεγάλη πολυτέλεια. Όταν υπάρχει ποιότητα όμως στο έργο, το κόστος δεν επηρεάζει αρνητικά τον αγοραστή. Το αρχικό ζητούμενο βέβαια είναι να αρέσει το έργο σε εκείνον που το έχει απέναντί του.
* Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν ένα έργο τέχνης;
Γ.Χ.: Πολλοί παράγοντες είναι αυτοί που καθορίζουν το έργο τέχνης. Όταν ένα έργο τέχνης αρέσει σε κάποιον αυτό σημαίνει ότι εκπέμπει κάτι. Για να δημιουργήσει αυτά τα ερεθίσματα στον θεατή σημαίνει ότι το έργο έχει κάποια ποιότητα. Έπειτα σημασία έχει το βιογραφικό του δημιουργού, αν δηλαδή έχει κάνει εκθέσεις και πού, σε γκαλερί, σε κέντρα τέχνης, σε μουσεία. Προσπαθούμε δηλαδή να καταλάβουμε πόσο σημαντικός είναι ο καλλιτέχνης μέσα από την καλλιτεχνική του πορεία. Σε κάθε χώρο έκθεσης, μαζί με τα έργα τέχνης, τα βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη είναι διαθέσιμα από τους επισκέπτες της γκαλερί.
* Υπάρχουν φορές που ο χρυσός είναι άνθρακας στο χρηματιστήριο της τέχνης;
Γ.Χ.: Στην εποχή μας υπάρχουν πολλές διφορούμενες απόψεις και από την πλευρά των υποψηφίων αγοραστών και γεγονός είναι ότι πολλές φορές μπορεί κάποιος να αγοράσει ένα έργο τέχνης και να ανακαλύψει ότι ο χρυσός είναι άνθρακας. Η δημοτικότητα ενός καλλιτέχνη, η καλή δουλειά, η διάρκεια ανεβάζουν ή κατεβάζουν τις τιμές.
Παγκοσμίως έχουν σημειωθεί εξωφρενικές τιμές σε δημοπρασίες έργων τέχνης ανεξάρτητα από την παγκόσμια κρίση. Συγκεκριμένα, πριν από δύο μήνες περίπου ένα έργο του πολύ γνωστού γλύπτη Τζιακομέτι πουλήθηκε στην τιμή ρεκόρ των 85 εκατομμυρίων ευρώ. Ίσως από τις μεγαλύτερες τιμές σε περίοδο κρίσης για έργα τέχνης. Επίσης, σε περιόδους οικονομικής κρίσης, υπάρχουν συλλέκτες που μπορεί να αγοράσουν έργα κάποιων καλλιτεχνών που νομίζουν ότι είναι εξελίξιμοι σε χαμηλές τιμές και μόλις η κρίση περάσει ανεβάζουν και πάλι τις τιμές.
* Είναι παιδευμένο το μάτι του νεοέλληνα πιστεύετε στην τέχνη;
Γ.Χ.: Είναι επιδερμική η αντιμετώπιση του νεοέλληνα στην τέχνη. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην παιδεία. Ως καθηγητής ο ίδιος, έχω περάσει από όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και διαπίστωσα με λύπη όλα αυτά τα χρόνια ότι το μάθημα των εικαστικών διαρκεί μόνο 45 λεπτά. Από την άλλη, έζησα στη Σουηδία 16 ολόκληρα χρόνια και το μάθημα των εικαστικών διαρκεί τέσσερις ώρες την εβδομάδα και εμπεριέχει εικαστικά, ιστορία τέχνης, ζωγραφική, πηλοπλαστική, επισκέψεις σε σημαντικές εκθέσεις και μουσεία. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό υπάρχει ένας πολύ καλός συντονισμός εκπαίδευσης και πολιτισμού στο εξωτερικό και στην Ελλάδα δυστυχώς όχι.
