Μπορεί οι ταινίες των Παθών του Ιησού να προσφέρουν κατά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό στην κατάνυξη που νιώθουν οι πιστοί της Μεγάλης Εβδομάδας, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ πως οι κινηματογραφικές ταινίες είναι πάνω απ’ όλα προϊόντα που διέπονται από τους νόμους των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Οι νόμοι της αγοράς δεν αφορούν μόνο σ΄ αυτές που προβάλλονται στις κινηματογραφικές αίθουσες και στις οποίες ο θεατής-καταναλωτής θα πρέπει να πληρώσει εισιτήριο για να τις δει. Αφορούν και σ’ αυτές που προβάλλονται στην τηλεόραση. Κατά τη διάρκεια της προβολής τους και σε προγραμματισμένους χρόνους, διακόπτονται για να μεταδοθούν διαφημίσεις (βαφές αυγών, λαμπάδες, παιχνίδια, κ.λπ.). Στην περίπτωση αυτή, οι ταινίες των Παθών δε διαφέρουν σε τίποτα από οποιοδήποτε άλλο τηλεοπτικό προϊόν. Την ώρα που ο Ιησούς ανεβαίνει τον Γολγοθά του Μαρτυρίου, η προβολή... διακόπτεται έτσι ώστε οι διαφημιζόμενοι να γνωστοποιήσουν στους θεατές-καταναλωτές τα καινούρια τους προϊόντα. Κατάνυξη, με διακοπή για διαφημίσεις!
Η κατανυκτική εκμετάλλευση κατά τη διάρκεια της θέασης είναι, πλέον, μια καθεστηκυία κατάσταση - πλήρως αποδεκτή από την κοινωνία των πιστών. Η προβολή αυτού του είδους των ταινιών είναι , πλέον, παράδοση. Κανείς δεν διανοείται τηλεοπτική Μεγάλη Εβδομάδα χωρίς το κλασικό φιλμ του Φράνκο Τζεφιρέλι «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ»! Είναι έθιμο. Οι πιστοί έχουν κάνει αναπόσπαστο κομμάτι της Μεγάλης Εβδομάδας τη θέαση αυτών των ταινιών( με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο πηγαίνουν στην εκκλησία και ακούνε τα Δώδεκα Ευαγγέλια ή το «Ω, γλυκύ μου Έαρ!»). Θα έλεγα, μάλιστα, πως αρκετοί προτιμούν να παρακολουθήσουν τα Θεία Πάθη στην τηλεόραση παρά να πάνε στην εκκλησία! Μάλιστα, το κάνουν χωρίς ενοχές. Εκτός, ίσως, την ώρα που η ταινία διακόπτεται για διαφημίσεις.
ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΩΣ ΦΟΡΕΙΣ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Η ιστορία του Ιησού είναι η τέλεια κινηματογραφική ιστορία. Σύμφωνα με τις Γραφές, είναι η ιστορία του Υιού του Θεού, είναι αληθινή και περιέχει όλα όσα θα ήθελε ένας συνεπής χολιγουντιανός σκηνοθέτης: είναι θεαματική, γεμάτη δράση, περιπέτεια, θαύματα και σκοτωμούς. Τελειώνει, μάλιστα, με το απόλυτο και ιδανικό happy end! Ο ήρωας στο τέλος ανασταίνεται, εκπληρώνοντας τις προσδοκίες και τα πρότυπα του θεατή. Ο Ιησούς είναι ο τέλειος κινηματογραφικός ήρωας, στην τέλεια κινηματογραφική ιστορία.
Αναμφίβολα, λοιπόν, πέρα από την εμπορική-οικονομική εκμετάλλευση του θέματος οι ταινίες αυτές βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα. Είναι αυστηρά οριοθετημένες στο πλαίσιο που έχουν θέσει οι Τέσσερις Ευαγγελιστές. Πολλές φορές, ακόμα και οι διάλογοι μεταφέρονται αυτούσιοι στο σελιλόιντ. Δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά μεταξύ αυτών που περιγράφονται στις Γραφές και αυτών που περιγράφονται στις ταινίες. Αυτό, από μια άποψη, αποδεικνύει ότι οι δημιουργοί διακατέχονται και οι ίδιοι από σεβασμό προς τα γραπτά των Τεσσάρων Ευαγγελιστών. Ο σεβασμός αυτός, ίσως, να συμβολίζει την υποσυνείδητη ιδεολογική τους ταύτιση με όσα διδάσκει ο χριστιανισμός, χωρίς να έχει καμία απολύτως σημασία αν οι ίδιοι είναι πιστοί χριστιανοί (Μελ Γκίμπσον) ή άθεοι μαρξιστές ομοφυλόφιλοι (Πιερ Πάολο Παζολίνι). Από άλλη άποψη, μπορεί να μην είναι σεβασμός αυτό που νιώθουν, αλλά φόβος. Νιώθουν φόβο γιατί-κακά τα ψέματα!-θέλει μεγάλη τόλμη να αλλάξει κάποιος όλα όσα ισχύουν και αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της χριστιανικής θρησκείας εδώ και χιλιετίες. Οι ζηλωτές καιροφυλακτούν. Κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν ιερόσυλοι και άπιστοι. Οι δημιουργοί που το έπραξαν, αντιμετώπισαν τη μήνι της εκκλησίας και των πιστών χριστιανών.
Αφού, λοιπόν, οι δημιουργοί δεν ήταν διατεθειμένοι να αλλάξουν τις γραφές, ο μόνος τρόπος για να διαφοροποιηθούν ήταν να προσεγγίσουν το θέμα είτε ειδολογικά είτε αισθητικά. Χρησιμοποίησαν αυτούς τους δρόμους με σκοπό, στην καλύτερη περίπτωση, να αφυπνίσουν τους θεατές και, στη χειρότερη, να τους σοκάρουν. Για παράδειγμα, ο Πιερ Πάολο Παζολίνι το 1964 γύρισε το φιλμ «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», που αποτελεί μια πιστή κινηματογραφική αναπαράσταση της Θείας Ιστορίας όπως την καταγράφει ο ευαγγελιστής Ματθαίος. Ο Παζολίνι προσέγγισε το θέμα χρησιμοποιώντας την αισθητική του ιταλικού νεορεαλισμού. Ντοκουμενταρίστικη κινηματογράφηση σε φυσικά τοπία και με την χρήση ερασιτεχνών ηθοποιών, ο Παζολίνι «κατέβασε» το Θείο Δράμα σε επίπεδο σκληρής καθημερινότητας, διαφοροποιούμενος έτσι από τα συνήθη χολιγουντιανά φιλμ τύπου «Χιτώνας».
Από την άλλη, ο Μελ Γκίμπσον το 2004 με το φιλμ «Τα Πάθη του Χριστού» χρησιμοποίησε τους κώδικες των σπλάτερ θρίλερ για να σοκάρει τους θεατές. Άφθονο αίμα, ξεσκισμένες σάρκες και στιγμές τρόμου έδωσαν μια άλλη διάσταση στο Θείο Δράμα -τελείως διαφορετική από αυτή που μας είχε δώσει ο Φράνκο Τζεφιρέλι στο κινηματογραφικό-τηλεοπτικό του πόνημα «Ο Ιησούς της Ναζαρέτ». Ο Μελ Γκίμπσον, πάντως, κέρδισε μια θέση ανάμεσα στους αγίους της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας επιβεβαιώνοντας, έτσι, ότι ο κινηματογράφος αποτελεί έναν από τους πιο ισχυρούς και επιδραστικούς φορείς ιδεολογίας που υπάρχουν.
Ο ΑΠΟΚΛΙΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΚΑΤΟΡΑΣ ΙΗΣΟΥΣ
Ελάχιστες είναι οι κινηματογραφικές ταινίες οι οποίες κινούμενες στο πλαίσιο της mainstream παραγωγής διαφοροποιούνται από τις Γραφές. Αυτές- κρίνοντας από τις συνέπειες της προβολής τους- λειτούργησαν, μάλλον, άθελά τους προβοκατόρικα προκαλώντας συστολικές κινήσεις των χριστιανών διαμέσου αντιποίνων. Μια τέτοια ταινία είναι «Ο Τελευταίος Πειρασμός» του Μάρτιν Σκορσέζε, που βασίστηκε στην ομότιτλη νουβέλα του Νίκου Καζαντζάκη. Η νουβέλα παρουσίαζε μια εναλλακτική και αποκλίνουσα εικόνα του Ιησού, ο οποίος υπέκυπτε στον τελευταίο πειρασμό αποποιούμενος τη θεία φύση Του και επιλέγοντας να ζήσει ως ένας απλός άνθρωπος. Τρομερή βλασφημία! Ο Καζαντζάκης αφορίστηκε ως άθεος από την ελληνική ορθόδοξη εκκλησία εξαιτίας των γραπτών του. Ο Σκορσέζε τόλμησε να μεταφέρει στον κινηματογράφο την αιρετική λογοτεχνία του Καζαντζάκη χωρίς να λάβει υπόψη του τις αντανακλαστικές κινήσεις των ζηλωτών χριστιανών. Οι οπαδοί της θρησκείας και της αγάπης πήραν ξύλινους σταυρούς και καδρόνια στα χέρια, απειλώντας να στείλουν στο ΚΑΤ ή κατευθείαν, στο νεκροτομείο οποιονδήποτε τολμούσε να μπει στις αίθουσες που προβαλλόταν η ταινία! Το 1989 η χώρα μας γνώρισε τέτοιες μοναδικές στιγμές.
Η πιο πρόσφατη αποκλίνουσα κινηματογραφική περιπέτεια του Χριστού καταγράφηκε το 2007 στην Τεχεράνη. Η απόκλιση δεν εντοπίζεται στη θεματολογία της ταινίας αλλά στην εθνική και θρησκευτική ταυτότητα της παραγωγής. Ο μουσουλμάνος σκηνοθέτης Ναντέρ Τελεμπζαντέχ γύρισε το φιλμ «Ιησούς Χριστός, το Πνεύμα του Θεού» προσδοκώντας- όπως είπε- να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ χριστιανών και ισλαμιστών. Η ταινία βασίζεται στα Τέσσερα Ευαγγέλια καθώς και στα χωρία του Κορανίου, όπου γίνεται αναφορά στον Χριστό. Η ταινία- από μόνη της- αποτελεί ένα παράδοξο και, χωρίς αμφιβολία, προκαλεί την περιέργεια χριστιανών και μουσουλμάνων θεατών.
