Η ταινία του Βασίλη Τσελεμέγκου «Επικίνδυνες μαγειρικές», που έκανε πρεμιέρα την προηγούμενη Πέμπτη στους κινηματογράφους της Λάρισας, είναι μια από τις τελευταίες παραγωγές που αναπτύσσουν τις ιστορίες τους γύρω από το φαγητό. Οι ταινίες αυτές μάλιστα είναι τόσες πολλές που- από μόνες τους- συγκροτούν ένα μεγάλο κινηματογραφικό είδος, γνωστό ως «Food Movies» ή «Food Cinema». Διατηρούν, βέβαια, τα χαρακτηριστικά των αρχετυπικών ειδών του σινεμά. Θρίλερ, περιπέτειες, κωμωδίες, δράματα, αισθηματικές, κοινωνικές, πολιτικές, ακόμα και φιλοσοφικές ταινίες, όπως και χαριτωμένα animation, που έχουν ως κεντρικό τους θέμα το φαγητό, είτε ως κύριο πιάτο είτε ως γαρνιτούρα! Οι πιο πετυχημένες από αυτές καταφέρνουν να διεγείρουν όχι μόνο την όραση αλλά και τον ουρανίσκο, δικαιώνοντας τη διαδραστική και- πολλές φορές- καθολική επίδραση του σινεμά στην αισθητηριακή ομοιόσταση του θεατή. Το αποτέλεσμα, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι ο θεατής να βγει με μια feel good διάθεση από την αίθουσα, ίσως και πεινασμένος. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να βγει αηδιασμένος και τρομαγμένος από τις γαστριμαργικές προτιμήσεις των χαρακτήρων της ταινίας.
Το κεντρικό θέμα των ταινιών αυτών δεν είναι πάντοτε το φαγητό (το οποίο όμως αποτελεί απαραίτητο κομμάτι της ιστορίας). Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις είναι το κλειδί για την εξέλιξη και το αίσιο τέλος της. Στον κινηματογράφο, το γνωστό «Φάε, πιες και απόλαυσε» γίνεται «Δες, φάε, πιες και απόλαυσε». Η κατανάλωση των γευστικών εδεσμάτων μέσα από το σελιλόιντ έχει μια άλλου είδους τελετουργική γοητεία, που ωθεί τους θεατές ν’ αποκτήσουν γκουρμέ και μπον βιβέρ προσωπικότητες.
Στον παράδεισο των γεύσεων
* Φαΐ, Ποτό, Αρσενικό, Θηλυκό (1994): Του Ανγκ Λι. Ταϊβανέζικη παραγωγή όπου όλα (έρωτας, φιλία, οικογένεια) «φιλτράρονται» από τις λειτουργίες της γεύσης και της γαστρονομικής απόλαυσης. Ο Τσου, ένας μαέστρος της μαγειρικής, διαπιστώνει ότι έχει αποξενωθεί από τις τρεις κόρες του, οι οποίες αδιαφορούν για τις συνταγές του. Ο Τσου καταφεύγει σε ένα «πικάντικο» τέχνασμα για να αποκαταστήσει την επικοινωνία με τις κόρες του...
* Μπέλα Μάρθα (2001): Της Σάντρα Νέτελμπεκ με τους Μαρτίνα Γκέντεκ, Σέρτζιο Καστελίτο. Μοναξιά, ανάγκη για επικοινωνία και- εν τέλει- το καταφύγιο των γκουρμέ απολαύσεων. Η Μάρθα, μια από τις καλύτερες σεφ σε εστιατόριο του Αμβούργου, αναλαμβάνει την κηδεμονία της 8χρονης ανιψιάς της. 'Ατομο μοναχικό, αφοσιωμένο στη δουλειά του, έρχεται σε ρήξη με έναν Ιταλό σεφ, ο οποίος με τον ανοικτό μεσογειακό του χαρακτήρα καταφέρνει να επικοινωνήσει καλύτερα με τη μικρή.
* Πολίτικη κουζίνα (2003): Του Τάσου Μπουλμέτη με τους Γιώργο Χωραφά, Ιεροκλή Μιχαηλίδη, Ρένια Λουιζίδου, Μπασάκ Κοκλούκαγια. Κανέλα, πιπέρι και ρίγανη σε πολίτικες συνταγές που ενώνονται με αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας και οδυνηρές ιστορικές μνήμες. Η πολίτικη γίνεται πολιτική αρκεί ν’ αλλάξεις τον τόνο-και στις δύο περιπτώσεις όμως παραμένει κουζίνα. Με την «Πολίτικη κουζίνα» το ελληνικό σινεμά γνώρισε τη μεγαλύτερη εισπρακτική του επιτυχία. Το φιλμ έκοψε 1.250.000 εισιτήρια, όταν προβλήθηκε. Ο Φάνης, ένας σαραντάρης καθηγητής αστροφυσικής, ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη για να δει τον άρρωστο παππού του. Το ταξίδι φέρνει στο μυαλό αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία στην Πόλη, τις μαγειρικές του παππού του, τον παιδικό του έρωτα με τη συνομήλική του, Σαϊμέ, και τις έντονες στιγμές του ξεριζωμού...
* Ρατατούης (2007): Του Μπραντ Μπερντ. Υψηλή μαγειρική, ουμανιστικά μηνύματα που μιλούν κατευθείαν στην ψυχή των θεατών και εκπληκτικής ποιότητας διασκέδαση σε ένα από τα καλύτερα animation, που έχουν γυριστεί ποτέ. Ο ποντικός Ρέμι ονειρεύεται να γίνει ένας σπουδαίος Γάλλος σεφ παρά τις δυσκολίες που συναντά- για προφανείς λόγους- και τις αντιρρήσεις των άλλων μελών του είδους του. Όμως, η μοίρα τα φέρνει έτσι, ώστε ο Ρέμι να γίνει ο μυστικός σεφ ενός εκλεπτυσμένου γαλλικού εστιατορίου. Το πάθος του Ρέμι για τη μαγειρική αρχίζει να κινεί μια τρελή αλυσίδα γεγονότων, που αναστατώνει την υψηλή γαστρονομία όλου του Παρισιού!
* Τζούλι και Τζούλια (2009): Της Νόρα Έφρον με τις Μέριλ Στριπ και Έιμι Άνταμς. Παράλληλη βιογραφική κωμωδία με επεισόδια από τις ζωές των Τζούλια Τσάιλντ (της σπουδαιότερης τηλεοπτικής μαγείρισσας της Αμερικής) και Τζούλι Πάουελ (μιας σύγχρονης blogger). Ευχάριστη κωμωδία που- δια μέσου της θέασης- επιδιώκει να ερεθίσει τον ουρανίσκο και το κέντρο της γεύσης. Η παράλληλη αφήγηση, η Μέριλ Στριπ και η Έιμι Άνταμς, η μουσική του Αλεξάντερ Ντεσπλά και τα γευστικά εδέσματα που μαγειρεύουν η Τζούλια και η Τζούλι, είναι τα συστατικά εκείνα που «δένουν» τη συνταγή για μια φροντισμένη κωμωδία, η οποία θα οδηγήσει τους θεατές από την αίθουσα στο πλησιέστερο εστιατόριο...
Για γερά στομάχια
* Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας (1972): Του Λουίς Μπουνιουέλ με τους Μισέλ Πικολί, Φερνάντο Ρέι. Ο σουρεαλισμός κάνει την υπέρβασή του μ’ αυτή την υπέροχα καυστική ταινία του μεγάλου σκηνοθέτη. Ταυτόχρονα, το φιλμ είναι μια μετωπική επίθεση στην ολιγαρχική κοινωνία της μπουρζουαζίας με επίκεντρο ένα δείπνο. Έξι φίλοι προσπαθούν επανειλημμένα να συναντηθούν για φαγητό, αλλά τα σχέδια τους συνεχώς ματαιώνονται. Και ενώ, αρχικά, όλα μοιάζουν να είναι αποτέλεσμα μιας κακής συνεννόησης, τελικά, τα εμπόδια που προκύπτουν, μοιάζουν ολοένα και πιο περίεργα. Ποτέ πριν στο σινεμά το φαγητό δεν αποτέλεσε την αφορμή για μια τέτοιου είδους αλληγορική σάτιρα. Το φιλμ τιμήθηκε με το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1972.
* Το μεγάλο φαγοπότι (1973): Του Μάρκο Φερέρι με τους Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Μισέλ Πικολί, Ούγκο Τονιάτσι, Φιλίπ Νουαρέ. Άλλη μια επιθετική μαύρη κωμωδία με θέμα το φαγητό, η οποία χρησιμοποιείται συμβολικά για να υπερτονίσει την κενότητα της μεγαλοαστικής τάξης, που εδώ πιάνει... πάτο. Τέσσερις μεσήλικες άνδρες μαζεύονται στη βίλα του ενός για ένα οργιαστικό φαγοπότι... Θα φάνε μέχρι σκασμού... όταν ένας απ’ αυτούς επιμένει ότι θα πρέπει να καλέσουν και γυναίκες για να τους κάνουν παρέα. Τρεις πόρνες, λοιπόν, θα τους κρατήσουν συντροφιά για τρεις μέρες, όπου η παρέα θα αξιοποιήσει τον χρόνο της ρέποντας στην ακολασία και την πλήρη εξαθλίωση...
* Ο μάγειρας, ο κλέφτης, η γυναίκα του και ο εραστής της (1989): Μαύρη αλληγορική δραμεντί του Πίτερ Γκρίναγουεϊ. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα από τα πιο πολυτελή εστιατόρια του Λονδίνου. Η ταινία είναι για γερά στομάχια, αφού τα αλλεπάλληλα σοκ των εικόνων αναγκάζουν τους θεατές σε αυστηρή και αναγκαστική δίαιτα. Με τη σπουδαία ηθοποιό Έλεν Μίρεν.
* Η σιωπή των αμνών (1992): Στο θρίλερ του Τζόναθαν Ντέμι ο ήρωας της ταινίας, ο έγκλειστος ψυχίατρος Χάνιμπαλ Λέκτερ, έχει ανάγει τον κανιβαλισμό ως ύψιστη τέχνη γαστριμαργικών απολαύσεων και πειραματισμών. Η ατάκα του «Ένας απογραφέας κάποτε προσπάθησε να με ελέγξει. Έφαγα το συκώτι του με λίγη φάβα και ένα ωραίο ιταλικό κρασί κιάντι» έχει μείνει στην ιστορία του κινηματογράφου προκαλώντας ταυτόχρονα ρίγη τρόμου και απέχθειας. Το φιλμ κέρδισε πέντε Όσκαρ: Α’ ανδρικού ρόλου για τον Άντονι Χόπκινς που υποδυόταν τον Χάνιμπαλ Λέκτερ, Α΄ γυναικείου ρόλου για την Τζόντι Φόστερ, καλύτερης ταινίας, καλύτερης σκηνοθεσίας για τον Τζόναθαν Ντέμι και καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου.
