Του Δημήτρη Βάλλα
Τούρκοι, τουρκοπούλα καμένο μοναστήρι και μαζί με όλα αυτά και η εικόνα της Παναγιάς.
Ένα μοναδικό έθιμο κουβαλώντας μια παράδοση αιώνων αναβίωσε την περασμένη εβδομάδα στο φαράγγι της Χράπας στην Κρανιά Ελασσόνας όταν ξαφνικά το βράδυ της Ζωοδόχου Πηγής οι κάτοικοι του χωριού πήραν στα χέρια την εικόνα της Παναγιάς και με δύο ώρες πορεία μέσα από δύσβατες περιοχές την πήγαν στο ξωκλήσι της χαράδρας.
Μια ιστορία αιώνων που αξίζει να αναφέρουμε μέσα από τα βιώματα των ανθρώπων του Συλλόγου Κρανιωτών Λάρισας και συγκεκριμένα του Σωτήρη Γκονέλα.
Πάμε λοιπόν πίσω στο χρόνο και στην παράδοση και στο θρύλο:
Το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής (Παναγίας) στο φαράγγι της Χράπας στην Κρανιά Ελασσόνας είναι απομεινάρι ενός πολύ παλιού μικρού μοναστηριού. Μια παλιά επιγραφή η οποία υπήρχε εντός του ναού ανέγραφε ότι ο ναός ανακαινίσθηκε από τους μοναχούς Μανασή και Παρθένιο κατά το 960 μ.Χ. στις 15 Μαΐου, πιθανόν όμως η ημερομηνία ίδρυσης του μικρού μοναστηριού να είναι πιο παλιά. Μέχρι τα μέσα περίπου του προηγούμενου αιώνα σώζονταν σε καλή κατάσταση και παλιές τοιχογραφίες.
Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας η μονή φιλοξενούσε κλέφτες και αρματολούς της περιοχής. Είναι δε πιθανόν να λειτούργησε και ως κρυφό σχολειό. Λέγεται ότι κλέφτες είχαν κλέψει την κόρη ενός Τούρκου αξιωματούχου από την περιοχή της Κατερίνης και την έφεραν να την κρύψουν σε μια παρακείμενη σπηλιά του μοναστηριού. Τουρκικό όμως απόσπασμα έφτασε στην περιοχή και έκαψε το μοναστήρι , αφού ελευθέρωσε την Τουρκοπούλα. Το σημερινό ξωκλήσι είναι ό,τι απέμεινε από την καταστροφή που προκάλεσαν οι Τούρκοι.
Το ξωκλήσι ανακαινίσθηκε πολλές φορές είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά. Ωστόσο, πολλές παρεμβάσεις δεν συνάδουν ούτε με την ιερότητα του χώρου αλλά ούτε και με το ευρύτερο περιβάλλον. Μια παλιά εικόνα καπνισμένη, της Ζωοδόχου Πηγής, η οποία ήταν του μοναστηριού, υπήρχε στην κεντρική εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Κρανιάς. Δυστυχώς και αυτή η εικόνα δεν γλύτωσε από την μανία των Γερμανών και την πυρκαγιά που έβαλαν στον Άγιο Δημήτριο στις 11 Φεβρουαρίου του 1944.
Σήμερα οι Κρανιώτες όπως και οι πρόγονοί τους τιμούν τη μνήμη της Ζωοδόχου Πηγής με το να επισκέπτονται προσκυνηματικά το ξωκλήσι παραμονή της εορτής, να κοιμούνται εκεί το βράδυ και την άλλη μέρα μετά τη Θεία Λειτουργία με την σημερινή εικόνα της Παναγίας να επιστρέφουν στον ναό του Αγίου Δημητρίου στην Κρανιά»…
ΠΕΡΙ ΧΡΑΠΑΣ
Είναι η ονομασία μεγάλης χαράδρας της περιοχής, κυρίως, βόρεια του χωριού Κρανέα ή Κρανιά (γνωστή και ως Ξηροκρανιά) της Ελασσόνας, μήκους πάνω από 10 χλ .Το ρέμα που τρέχει στον πυθμένα του φαραγγιού οι Κρανιώτες το λένε Μουράντα, άγνωστης ετυμολογίας, ενώ η Χράπα είναι παλαιοσλάβικη λέξη που σημαίνει χαράδρα. Η Χράπα σχηματίστηκε (προ χιλιάδων χρόνων) από τη ροή των νερών των παγετώνων που υπήρξαν στο οροπέδιο της Δεσκάτης- Λουτρού και λίμνης στην περιοχή Κρανιώτικη-Λουτριώτικη ποταμιά , του μετώπου του παγετώνα , με αποδεικτικά στοιχεία τις τεράστιες σχεδόν σφαιρικές πέτρες που βλέπουμε πλάϊ στο σημερινό δρόμο προς Δεσκάτη μετά τη γέφυρα του Τσιγαρίδα. Ίδιες πέτρες (κατάλοιπο λιθώνα ενός παγετώνα) συναντούμε και στην αρχή του άλλου ρέματος-μικρότερης χαράδρας-του Παλιομάντανου ΝΔ της Δεσκάτης- Παλιογκορτσιάς που οδηγεί τα νερά στη Συκιά. Τα νερά της Χράπας ενώνονται στη Βαλανίδα με τα βρόχινα νερά της Κρανιάς και κοντά στο Κεφαλόβρυσο ενώνονται με τα νερά του Βούλγαρη- Τιταρήσιου που χύνονται κι αυτά στην ποταμιά Συκιάς-Δαμασίου δίπλα στο Παλαίοκαστρο Ελασσόνας.
