Στο πολύπτυχο κοινωνικό ψυχογράφημα της ανθρώπινης εποποιίας των κορυφαίων «Αθλίων» του Ουγκώ, ο Ζαν Βαλζάν («καθιερωμένος» ελληνιστί ως Γιάννης Αγιάννης) οδηγείται στα κάτεργα επειδή έκλεψε ένα καρβέλι ψωμί. Εκεί φαίνεται για πρώτη φορά και σωματικά η σχεδόν ασυνήθιστη δύναμή του. Όταν αποφυλακίζεται, η καλοσύνη του Επισκόπου Μυριήλ, τον οδηγεί στην πίστη και τη μετάνοια. Λόγω απόπειρας απόδρασης και από μια άτυχη στιγμή μετά την αποφυλάκισή του, ο αστυνόμος Ζαβέρ (πασίγνωστος ως «ελληνοποιημένος» Ιαβέρης) τον έχει βάλει στο μάτι (παρ)ακολουθώντας τον κατά πόδας. Το σύστημα αξιών του Ζαβέρ εκπροσωπεί μια απαρέγκλιτη τήρηση του νόμου ως εκτελεστικό του όργανο, τον οποίο θεωρεί ως συνώνυμο της δικαιοσύνης που πρέπει να επικρατεί, όσο τυφλή και να είναι η εκάστοτε διαδικασία που επιτάσσε(τα)ι (για) την επιβολή της. Μηδενός εξαιρουμένου, ούτε του ιδίου. Ο Βαλζάν αλλάζει ζωή, ακόμα και ονόματα προκειμένου να προστατεύσει τη μόνη του ταυτότητα αλήθειας (α + λήθη), δηλαδή εκείνη του ανθρώπου. Από τις αναρίθμητες διασκευές των «Αθλίων» από τον βωβό κινηματογράφο έως σήμερα, ξεχωρίζουν η γαλλική του Ρεϋμόν Μπερνάρ (1934) με τιτάνιο Βαλζάν τον αξεπέραστο Χάρυ Μπορ και Ζαβέρ τον υπέροχο Σαρλ Βανέλ και η αμερικάνικη του μεγάλου Ρώσου Ρίτσαρντ Μπολεσλάφκσι (1935), με πρωταγωνιστές τους επίσης τεράστιους Φρέντρικ Μαρτς και Τσαρλς Λώτον, αντίστοιχα. Η τηλεταινία του Γκλεν Τζόρνταν (1978) που προβάλλεται σήμερα (Δημόσια Τηλεόραση, στις 16:00) είναι καλογυρισμένη και στιβαρή, αξιοποιώντας τη δραματουργία με άρτιο ρυθμό και έξοχες ερμηνείες. Θαυμάσιος Βαλζάν ο Ρίτσαρντ Τζόρνταν, απολαυστικός Θερναδιέρος ο μεγάλος Ίαν Χολμ και συγκινητικός Γκιλνορμάν ο ασύγκριτος Τζον Γκίλγκουντ. Αυτός όμως που κλέβει την παράσταση, είναι ο Ζαβέρ του Άντονυ Πέρκινς, ενός μεγάλου ηθοποιού, που κάπου αδίκως «ταυτίστηκε» με το «Ψυχώ» του Χίτσκοκ (και «παρεμφερείς» ρόλους σε έως και αρκετά υποδεέστερες ταινίες). Και μόνο για την ερμηνεία του, που λέει ο λόγος, αξίζει (για άλλη μια φορά) να δει κανείς (και ετούτους) τους «Αθλίους».
Μιχάλης Δ. Ταμπούκας
ηθοποιός
