Εβίβα από το 4000 προ Χριστού!

ΚΡΑΣΙ ΑΠΟ ΤΟ 4300 π.Χ. ΚΑΙ ΜΠΥΡΑ ΑΠΟ ΤΟ 2.000 π.Χ. ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΡΓΙΣΣΑ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ «Ε» ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΒΟΤΑΝΙΚΗ κ. ΣΟΥΛΤΑΝΑΣ-ΜΑΡΙΑΣ ΒΑΛΑΜΩΤΗ, ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (11.30 π.μ.) ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΥΖΙΝΑ

«…θα ξαφνιαστούμε με τη διαπίστωση ότι πολλά από τα σημερινά συστατικά υπήρχαν και στα προϊστορικά γεύματα των γεωργοκτηνοτρόφων που κατοικούσαν στην Ελλάδα: δημητριακά, όσπρια, φρούτα, ελαιοδοτικά φυτά, κατσίκες, πρόβατα, βοοειδή, χοίροι, θηράματα όπως ελάφια και λαγοί, ψάρια και μαλάκια» αναφέρει σήμερα στην «Ε» η καθηγήτρια Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ειδική στην αρχαιοβοτανική κ. Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμώτη που σήμερα στις 11.30 π.μ. θα μιλήσει στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας σε εκδήλωση αφιερωμένη στην αρχαία κουζίνα. Η κ. Βαλαμώτη στη συνέντευξή της σήμερα μιλάει για τις διατροφικές συνήθειες των προϊστορικών ανθρώπων, τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν, τον τρόπο που μαγείρευαν, το αν ήταν νόστιμη η προϊστορική κουζίνα, αλλά και το αν έπιναν οι προϊστορικοί άνθρωποι αλκοόλ. Θα αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Βαλαμώτη σχετικά με το αλκοόλ ότι «Από την πεδιάδα της Δράμας και τον οικισμό Ντικιλί Τας έχουμε το παλαιότερο κρασί της Ευρώπης που χρονολογείται το 4300 π.Χ. περίπου. Από την Άργισσα στη Θεσσαλία έχουμε βύνη δημητριακών που θα είχε πιθανότητα χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή ενός υγρού όπως η μπύρα»!

Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή

* Κυρία Βαλαμώτη, τι έτρωγαν οι προϊστορικοί άνθρωποι; Μαγείρευαν;
- Βεβαίως μαγείρευαν! Στη Νεολιθική Ελλάδα και στην Εποχή του Χαλκού οι άνθρωποι είχαν μαγειρικές κατασκευές και μαγειρικά σκεύη σε μεγάλη ποικιλία σχημάτων και μεγέθους. Φανταζόμαστε ότι ανάλογα με το τι ήθελαν να φτιάξουν θα συνδύαζαν με διαφορετικούς τρόπους τα σκεύη και τις εστίες ή τα φουρνάκια τους. Βρίσκουμε ακόμη και τα καρβουνάκια από τις στάχτες της καύσιμης ύλης που άφηνε το μαγείρεμα και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και η κοπριά των ζώων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μια σιγανή φωτιά μαγειρέματος. Όσο για το τι έτρωγαν, θα ξαφνιαστούμε με τη διαπίστωση ότι πολλά από τα σημερινά συστατικά υπήρχαν και στα προϊστορικά γεύματα των γεωργοκτηνοτρόφων που κατοικούσαν στην Ελλάδα: δημητριακά, όσπρια, φρούτα, ελαιοδοτικά φυτά, κατσίκες, πρόβατα, βοοειδή, χοίροι, θηράματα όπως ελάφια και λαγοί, ψάρια και μαλάκια.
* Από πού αντλούμε όλες αυτές τις πληροφορίες από τη στιγμή που το φαγητό δεν είναι εφικτό να διατηρηθεί στο πέρασμα του χρόνου;
- Γνωρίζουμε ότι αυτά ήταν τα συστατικά της διατροφής γιατί συλλέγονται τα κατάλοιπα των φυτών και των ζώων από τις αρχαιολογικές αποθέσεις των προϊστορικών οικισμών. Τα φυτικά κατάλοιπα τα λέμε αρχαιοβοτανικά και τα κατάλοιπα των ζώων ζωοαρχαιολογικά. Σπάνια διατηρείται το ίδιο το γεύμα, αλλά αν το δει κανείς δεν έχει τίποτε το εντυπωσιακό. Συνήθως πρόκειται για μαύρες κρούστες στο εσωτερικό των αγγείων. Μερικές φορές όμως μπορεί να έχουμε την τύχη να βρούμε κατάλοιπα που παραπέμπουν σε μία συνταγή. Μπορώ να σας πω αρκετές από τη Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα: αλεσμένο μονόκοκκο σιτάρι, προβρασμένο, επομένως μία μορφή πλιγουργιού, πατημένα σταφύλια μέσα σε αγγείο με χυμό σταφυλιού, επομένως κρασί, μάζες δημητριακών που θα μπορούσαν να είναι κατάλοιπα ψωμιών και χυλών, φυτρωμένοι σπόροι που παραπέμπουν σε βύνη και επομένως πιθανότατα σε παρασκευή μπύρας.
* Δηλαδή έπιναν αλκοόλ;
- Σίγουρα, ωστόσο δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι το έκαναν σε καθημερινή βάση όπως σήμερα μπορεί να πίνει ένα κρασάκι με το φαγητό. Από την πεδιάδα της Δράμας και τον οικισμό Ντικιλί Τας έχουμε το παλαιότερο κρασί της Ευρώπης που χρονολογείται το 4300 π.Χ. περίπου. Από την Άργισσα στη Θεσσαλία έχουμε βύνη δημητριακών που θα είχε πιθανότητα χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή ενός υγρού όπως η μπύρα. Χρονολογείται στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., πολύ μετά το πιο παλιό νεολιθικό κρασί του Ντικιλί Τας.
* Πότε οι πρόγονοί μας σταμάτησαν να είναι κυνηγοί και άρχισαν να καλλιεργούν και να εκτρέφουν ζώα;
- Στην Ελλάδα αυτό συμβαίνει στο πρώτο μισό της 7ης χιλιετίας π.Χ. και η Θεσσαλία είναι μία από τις περιοχές που προτίμησαν οι πρώτες γεωργοκτηνοτροφικές κοινότητες της Ευρώπης γιατί είχε εδάφη ελαφρά και εύκολα στην καλλιέργεια. Σήμερα τα τρακτέρ μπορούν να οργώσουν γη που πριν 9.000 χρόνια οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν με τα εργαλεία της εποχής, λίθινες αξίνες και εργαλεία από κόκαλο και ξύλο.
* Ηταν νόστιμη η προϊστορική κουζίνα; Για παράδειγμα τα καρυκεύματα εισήλθαν στον ελλαδικό χώρο χιλιάδες χρόνια αργότερα...
- Θα μπορούσε να είναι πολύ νόστιμη γιατί συχνά η νοστιμιά βρίσκεται στα απλά, καλά υλικά. Πλιγούρι και φάβα μπορούν να είναι πεντανόστιμα με λίγο αλάτι, κάποια μυρωδικά. Κάποια μπαχαρικά ήρθαν μετά τους προϊστορικούς χρόνους, το πιπέρι για παράδειγμα. Άλλα όμως όπως ο κόλιαντρος, υπήρχαν από την Εποχή του Χαλκού τουλάχιστον. Είμαι σίγουρη ότι ήταν νόστιμη η κουζίνα τους και μια σούπα φακής ή μια φάβα από λαθούρι ή μια πίτα με χόρτα και πλιγούρι, λίγο θα διέφεραν από τα σημερινά πιάτα.