Διασώζοντας αρχαία μέχρι λίγο πριν μπούνε οι Τούρκοι στη Σμύρνη...

ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΤΟΥ ΑΠΘ, ΜΙΧΑΛΗ ΤΙΒΕΡΙΟΥ, ΜΕ ΘΕΜΑ «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ΣΤΗ ΓΗ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣ (1919-1922)» ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ

Στις άγνωστες στον πολύ κόσμο δραστηριότητες της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην Ιωνία κατά τη διάρκεια της σύντομης εκεί ελληνικής διοίκησης (1919-1922) και στις δραστηριότητες γεμάτες από πράξεις αυταπάρνησης για τη σωτηρία των αρχαίων αναφέρθηκε ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, κ. Μιχάλης Τιβέριος, χθες στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας.

Η εκδήλωση «Οι Έλληνες αρχαιολόγοι στη γη της Ιωνίας στα χρόνια της μικρασιατικής περιπέτειας (1919-1922)» που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας με την υποστήριξη του Συλλόγου Φίλων του Διαχρονικού Μουσείου πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη λειτουργία της περιοδικής έκθεσης «Μνήμες από Αλησμόνητες πατρίδες» για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που φιλοξενείται στον χώρο του Μουσείου και πρόκειται να ολοκληρωθεί σύντομα.
Ο κ. Τιβέριος τόνισε αρχικά ότι: «Δεν θα αναμοχλεύσω παλιές πονεμένες ιστορίες, αν και θεωρώ ότι αυτό είναι πάντα χρήσιμο. Οχι βέβαια για να μας προκαλούν τάσεις κατάθλιψης ή αντεκδίκησης. H μνήμη δεν πρέπει να γεννά παραλογισμό και κακία, αλλά να οδηγεί πάνω από όλα στην αυτογνωσία, στη γνώση δηλαδή των προτερημάτων και ελαττωμάτων μας», ενώ στη συνέχεια αναφέρθηκε στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία δραστηριοποιήθηκε, με ελάχιστο προσωπικό, αμέσως σχεδόν με την εγκατάσταση των ελληνικών Αρχών στη Σμύρνη. Σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Τιβέριος ότι: «Από την πρώτη κιόλας ημέρα της εγκατάστασής της στη Μικρά Ασία η Αρχαιολογική Υπηρεσία άρχισε το έργο της, που ήταν η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή και περισυλλογή αρχαίων, η φροντίδα των υπαρχόντων Αρχαιολογικών Μουσείων και συλλογών, η ίδρυση και οργάνωση νέων, η διεξαγωγή ανασκαφικών εργασιών, η διευκόλυνση των ανασκαφών που διεξήγαν ξένες Αρχαιολογικές Σχολές. Προκαλεί θαυμασμό πώς μπόρεσαν τόσο λίγοι άνθρωποι σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να ευπρεπίσουν, κατά το δυνατόν, τους εκτεταμένους αρχαιολογικούς χώρους της Εφέσου και της Περγάμου, στήνοντας εδώ και μικρές αρχαιολογικές συλλογές, όπως και να οργανώσουν μια νέα επανέκθεση της αρχαιολογικής συλλογής της περιώνυμης Ευαγγελικής Σχολής στη Σμύρνη, η οποία είχε εμπλουτιστεί με πολλές νέες αρχαιότητες, ορισμένες μάλιστα αγορασμένες είτε από την Ελληνική Διοίκηση είτε από Ελληνες Μικρασιάτες. Ανάμεσα στις τελευταίες μάλιστα και μια αρχαϊκή πήλινη κατάγραφη σαρκοφάγο, αγορασμένη στα Βουρλά από την οικογένεια του Σεφέρη». Ο καθηγητής του ΑΠΘ σημείωσε τη μεγάλη δυσκολία στο έργο της περισυλλογής αρχαίων από την αχανή μικρασιατική ύπαιθρο που συγκεντρώνονταν σε αποθήκες στη Σμύρνη και στα Μουδανιά, με τα λιγοστά μέλη της Υπηρεσίας να πρέπει να διανύουν αχανείς αποστάσεις, πολλές φορές μάλιστα σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες.
Κλείνοντας δε ο κ. Τιβέριος ανέφερε ότι: «Οι τρεις ανασκαφές που διεξήγαγαν από το 1921 οι Ελληνες αρχαιολόγοι στην Ιωνία και πιο συγκεκριμένα στη Νύσα, στην Εφεσο, όπου αποκαλύφτηκαν τα ερείπια του μεγάλου ναού του Ιωάννου του Ευαγγελιστή, και στις Κλαζομενές, τερματίστηκαν λίγα εικοσιτετράωρα προτού μπουν οι Τούρκοι στη Σμύρνη! Και μέσα στον πανικό της επερχόμενης καταστροφής είχαν το κουράγιο να μεταφέρουν και κάποια από τα ευρήματά τους στην Αθήνα, όπως αρχαία μετέφεραν στις νέες τους πατρίδες και οι πρόσφυγες!».
Θανάσης Αραμπατζής