μεταμοντέρνας τέχνης που «υποδύεται» αυτήν την αρχαία, μαγική τελετή. Στη θέση των πνευμάτων από τον κάτω κόσμο βρίσκονται 15 σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες» λέει σήμερα στην «Ε» η ιστορικός Τέχνης/ επιμελήτρια/ εικαστικός Αντιγόνη Καψάλη μιλώντας για τη «Νέκυια», το εικαστικό concept που θα συνοδεύει το 10ο Πανθεσσαλικό Φεστιβάλ Ποίησης και στο οποίο συμμετέχουν με τα έργα τους 15 εικαστικοί. Η κ. Αντιγόνη Καψάλη παρουσιάζει και «συστήνει» τα έργα που θα εκτίθενται στον Μύλο του Παππά και αναφέρεται στο σκεπτικό που τα διατρέχει, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «...ξεκίνησα να επεξεργάζομαι τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να συνυπάρχουν (στα έργα της έκθεσης) αρμονικά τρεις λέξεις κλειδιά: περιβαλλοντική κρίση - ποίηση - έκθεση».
Αντιγόνη Καψάλη
H σύλληψη του εικαστικού concept «Νέκυια» γεννήθηκε μετά απο γόνιμες συζητήσεις με τον Θάνο Γώγο, εκδότη του λογοτεχνικού περιοδικού και των εκδόσεων Θράκα. Ο κ. Γώγος, ιδρυτής και διευθυντής του Πανθεσσαλικού Φεστιβάλ Ποίησης, μου ζήτησε στο πλαίσιο του φετινού - 10ου Φεστιβάλ να επιμεληθώ μια εικαστική έκθεση που θα αγκάλιαζε τη θεματική του: «περιβάλλον και φύση».
Βιώνοντας μια περίεργη πραγματικότητα, με φυσικές καταστροφές άνευ προηγουμένου, όπως οι φωτιές στην Εύβοια και οι σεισμοί στον τόπο μας, σκέφτηκα πως παρόλο που είναι αμέτρητοι οι τρόποι που θα μπορούσε ένας καλλιτέχνης να προσεγγίσει το περιβάλλον και τη φύση, για μένα ήταν μια ανάγκη να σχεδιάσω μια έκθεση με θέμα την κλιματική κρίση. Έτσι ξεκίνησα να επεξεργάζομαι τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να συνυπάρχουν αρμονικά τρεις λέξεις κλειδιά: περιβαλλοντική κρίση - ποίηση - έκθεση.
Όσο εστίαζα τη σκέψη μου στην κλιματική κρίση, κάπου ξεχασμένη στο βάθος της μνήμης μου ξεπήδησε η σύνδεση της περιβαλλοντικής τέχνης με το ρεύμα του μεταμοντερνισμού. Το μεταμοντέρνο στην τέχνη επιδιώκει να αναβιώσει έναν ρεαλισμό βασισμένο στη μελέτη της κοινωνίας και του πολιτισμού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο που παρουσιάζονται τα πράγματα. Αφομοιώνει τον ρόλο του πολιτισμικού κριτή και αντιδρά στην κοινωνία όπου βρίσκεται ενσωματωμένο. Βασικά χαρακτηριστικά της μεταμοντέρνας τέχνης είναι η παράθεση, η επανατοποθέτηση του συγκείμενου, η διαστρωμάτωση, ο υβριδισμός, η ατένιση, και η αναπαράσταση. Ο μεταμοντερνισμός είναι υπέρ της τέχνης που εξυπηρετεί κάποιο σκοπό ή παρουσιάζει μια κοινωνική χρησιμότητα. Στην ιστορία της τέχνης, βλέπουμε ότι η τάση του μεταμοντερνισμού συνδέεται με την περιβαλλοντική και φεμινιστική τέχνη.
Έτσι μέσα από έναν καταιγισμό ιδεών ήρθε η «Νέκυια». Ο τίτλος της μεταμοντέρνας έκθεσης συνδέει τον σύγχρονο κόσμο μας με την αρχαιότητα, τότε που γράφτηκε ένα από τα διασημότερα ποιητικά έργα της ανθρωπότητας, η Οδύσσεια. Στη μυθολογία η Νέκυια παραπέμπει σε μια τελετή που στοχεύει στην επίκληση των νεκρών που θα αποκαλύψουν τι πρόκειται να γίνει στο μέλλον. Η Νέκυια αποτελεί επίσης τον τίτλο που δόθηκε στη ραψωδία λ της Οδύσσειας του Ομήρου, η οποία περιγράφει την επίσκεψη του Οδυσσέα στον κάτω κόσμο για να συναντήσει τον μάντη Τειρεσία.
Στο Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων - «Μύλος του Παππά» στήθηκε μια έκθεση μεταμοντέρνας τέχνης που «υποδύεται» αυτή την αρχαία, μαγική τελετή. Στη θέση των πνευμάτων από τον κάτω κόσμο βρίσκονται 15 σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες. Η έκθεση χαρακτηρίζεται από μια ακανόνιστη αισθητική, από μια αλλόκοτη ένταση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, μεταξύ επιφάνειας και τρισδιαστικότητας. Δημιουργεί κάτι το εξωγήινο και απόκοσμο. Στο σύνολό τους τα έργα λειτουργούν ως προπομποί για να επικοινωνήσουν προβληματισμούς για τρέχουσες οικολογικές ανησυχίες, ενώ παράλληλα θέτουν ερωτήματα σχετικά με τη πολύκροτη σχέση φύσης και ανθρώπου.
Ρίχνοντας μια ματιά στις εκθέσεις που «τρέχουν» το τελευταίο διάστημα, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό, είναι προφανές ότι περιβαλλοντική κρίση και τέχνη «πάνε μαζί» και είναι κατά κάποιον τρόπο «τρεντ». Θεωρώ όμως πως ανεξάρτητα από τη μεταμοντέρνα προσέγγιση που διακρίνει τη Νέκυια, διαφοροποιείται από άλλες εκθέσεις αυτού του είδους, καθώς έργα που συνθέτουν την έκθεση προσθέτουν μια ακόμα διάσταση - εκείνη που συνδέει την τέχνη της κλιματικής κρίσης με τον θεσσαλικό κάμπο. Τα έργα τους αφηγούνται την περιβαλλοντική καταστροφή συνδυάζοντας στοιχεία από το τοπίο της μοντέρνας γεωργίας στο βωμό της αγροτικής ανάπτυξης του τόπου μας. Η «απόκοσμη Νέκυια» φωλιάζει σε ένα μουσείο που αποτελεί σπάνιο δείγμα βιομηχανικού συγκροτήματος και βρίσκεται στη Λάρισα. Τα εικαστικά έργα στέκουν προειδοποιητικά σαν κραυγές απόγνωσης ανάμεσα στα μόνιμα εκτεθειμένα μηχανήματα του παλιού αλευρόμυλου προσμένοντας τους επισκέπτες. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον κ. Θάνο Γώγο γι’ αυτήν την πρόκληση, καθώς και την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών για τη συνεργασία και τη διάθεση του ξεχωριστού αυτού μουσείου.
Θεοδώρα Τσιάτσιου
Μπροστά στη θέα του νεκρού δέντρου με τίτλο «Υβρίδιο» της Θεοδώρας Τσιάτσιου ξυπνά η ενσυναίσθηση για την ευθραυστότητα της ζωής. Εντείνεται η συνειδητοποίηση ότι η φύση υποφέρει και έχει την ανάγκη να μεταμορφωθεί για να φτάσει στην ισορροπία. Με την εσωτερική της δύναμη και την ευφυΐα της, θα μεταλλαχθεί σε κάτι νέο για να εκδικηθεί ή να συνυπάρξει με τον άνθρωπο.
Αθανασία Παπατζέλου
Η Αθανασία Παπατζέλου παρουσιάζει video art μιας εγκατάστασης από ένα νοητό, καμένο, χάρτινο δάσος. Το έργο συστήνεται σαν μια ψηφιακή εξιστόρηση, ως ένα μνημείο ανάμνησης που έπαψε να υπάρχει, χάρη στην ανθρώπινη απληστεία.
Μαρία Παπατζέλου
Η Μαρία Παπατζέλου δημιουργεί έναν αέναο κύκλο με πυρήνα ένα χαρακτικό του αποτυπώματός της. Μία διάφανη εγκατάσταση με κοκκινόχωμα αιωρείται στον χώρο.
Οι παράλληλοι κύκλοι του αποτυπώματος παραπέμπουν στη ροή του φθοροποιού χρόνου, του κύκλου της ζωής και της μνήμης, όπως τα στρώματα της γης που καλύπτουν το ένα το άλλο. Το χώμα αιωρείται, σε μια ποιητική επίκληση της αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι μας.
Νίκος Μάτας
Ο Νίκος Μάτας εστιάζει στη διαχρονική σχέση του ανθρώπου με τη φύση, και σχολιάζει τον τρόπο που η φύση αμύνεται στην ανθρώπινη βία.
Μαρία Παναγιώτου
Η Μαρία Παναγιώτου δημιουργεί θεόρατα γούρια, φυλακτήρια που παραπέμπουν στην αρχαιότητα, σε μια προσπάθεια να διαφυλάξει ότι σώζεται σε τούτο τον κόσμο από την ανθρώπινη λαίλαπα.
Αλεξάνδρα Δαλάκα
Η Αλεξάνδρα Δαλάκα εξερευνά τις ευαίσθητες και εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Μέσα από ψηφιακές συνθέσεις προβληματίζεται για την κληρονομιά των καταστροφικών συνεπειών. Τα έργα της κοσμούν το εξώφυλλο του καταλόγου και την αφίσα της έκθεσης.
Ελένη Σαρλή
Τα κεραμικά πνευμόνια της Ελένης Σαρλή, κάνουν αναφορά στον Αναξιμένη και στον ρόλο του αέρα. Συνδέει την έννοια του με την ψυχή και την πνοή, τονίζοντας τη σημαντικότητά του ως προς την επιβίωση.
Δήμητρας Εξάρχου
Η «Αλίκη» της Δήμητρας Εξάρχου, αποτελεί ενδεχομένως το μοναδικό έργο της έκθεσης που χαρακτηρίζεται από ελπίδα. Η κεντρική μορφή του έργου, είναι ένα νεαρό κορίτσι που περιπλανιέται στον πλανήτη γη, ανθισμένο αφελές και χαρούμενο. Ο θεατής καλείται να ερμηνεύσει το έργο, αποφασίζοντας ποια θα είναι η μοίρα του.
Karl Grumpe και Rene P.G.
Στην ασφάλεια ενός κουτιού, οι Κarl Grumpe και Rene P.G. διαφυλάσσουν ένα έντυπο, μια τελευταία πληροφορία πριν την καταστροφή. Ένα «μαύρο κουτί αεροπλάνου» με τις πληροφορίες των αιτίων που οδήγησαν στην τραγωδία.
Άρτεμις Διαμαντή και Κωνσταντίνος Δουλούδης
Ένα τοτέμ από κάρβουνα, χώμα, μπαλόνια και μια τούρτα χτίζουν οι Άρτεμις Διαμαντή και Κωνσταντίνος Δουλούδης για να γιορτάσουμε τα τελευταία γενέθλια της γης. Ας μαζευτούμε όλοι γύρω του, ας τραγουδήσουμε happy earth day και ας κατασπαράξουμε και το τελευταίο της κομμάτι.
Μαρία Λαγού
Με την εγκατάσταση «Νικοτιανή» η Μαρία Λαγού σχολιάζει την καλλιέργεια του καπνού, και το δίπολο που τη χαρακτηρίζει. Από τη μια η οικονομική άνθιση, από την άλλη οι βαριές αρρώστιες που συσχετίστηκαν με τη καλλιέργεια και τη χρήση της νικοτίνης. Γεωργία Μπλιάτσου
Η Γεωργία Μπλιάτσου κρατά ως σημείο αναφοράς τον θεσσαλικό κάμπο, και μέσα από το δικό του πρίσμα εξερευνά τον τρόπο που εξελίχθηκε η αγροτική παραγωγή. Λιτή ζωγραφική και γρήγορες, απότομες πινελιές συμβαδίζουν με την σταδιακή απογύμνωση του πεδινού τοπίου από τα στοιχεία της περιβαλλοντικής και πολιτισμικής του μνήμης.
Έλλη Κυριαζή
Η Έλλη Κυριαζή σχολιάζει δύο σοβαρά θέματα που πλήττουν τη γη. Το ένα αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη, και το δεύτερο την λανθασμένη διαχείριση αποβλήτων και την «ταφή τους» σε μη προνομιούχες χώρες. Στο τρίπτυχό της, δίνει τον τίτλο «Agbogbloshie» που επίσης είναι το όνομα της μεγαλύτερης χωματερής απορριμμάτων και βρίσκεται στην Γκάνα.*To Φεστιβάλ Ποίησης διοργανώνεται από την ΑΜΚΕ Θράκα και την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών Δήμου Λαρισαίων, με την υποστήριξη και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Το Φεστιβάλ επίσης υποστηρίζουν ο Δήμος Τρικκαίων, ο Κύκλος Ποιητών, το Ulysses Shelter (Creative Europe), η Μαγνήτων Κιβωτός, το Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας, το Διαχρονικό Μουσείο και το Μουσείο Σιτηρών και Αλεύρων - Μύλος του Παππά.
