Μάκης Λαχανάς, ο ψυχίατρος, ο διανοούμενος, ο πολίτης

Από τη Βιολέτα Π. Μπέη Φουντή, χειρουργό οδοντίατρο

«Το πορτρέτο του πατέρα» είναι έργο του Απόστολου Λαχανά

Ο Μάκης Λαχανάς. Από τους πρώτους ανθρώπους που γνώρισα όταν πρωτοήρθα στη Λάρισα στο μέσον της δεκαετίας του ’70. Μου έχει εντυπωθεί η πρώτη γνωριμία. Να τον ακούμε σε συναναστροφή ένα βράδυ να αναλύει με τρόπο συναρπαστικό συνάφειες και διαδρομές από τον Ρίτσο στον Σεφέρη. Έχουν περάσει δώδεκα χρόνια από την ημέρα που έφυγε. Ένας διανοούμενος, πράγματι, και πολίτης με αποτύπωμα δικό του.

Από οικογένεια προσφύγων ο Μάκης Λαχανάς. Ευφυής, εκλεκτικός, αντικομφορμιστής, με τη ματιά του προς το νέο και το ουσιώδες. Ο χαρισματικός συνομιλητής με το διεισδυτικό βλέμμα του ψυχιάτρου, τον γοητευτικό λόγο, την κομψότητα και το πνευματώδες χιούμορ. Με αυστηρότητα, αλλά και ευαισθησία. Με βαθιά καλλιέργεια και κοσμοπολιτισμό. Επικοινωνεί με την πόλη. Ανοίγει δρόμους. Εκδίδει τον ρηξικέλευθο σπαρμό. Το περιοδικό θα τυπωθεί στον συλλεκτικό αριθμό, κάθε φορά, των 250 αντιτύπων, από τον Δεκέμβριο του 1976 έως τον Μάρτιο του 1995. Άσκησε την επιστήμη του με καινοτόμες αρχές ψυχιατρικής αγωγής. Στην κλινική του, κτίριο Bauhaus, δεν είχε απομονωτήριο για τους ασθενείς. «Αγαπώ τους σχιζοφρενείς που υποφέρουν ταπεινά τη μεγαλοσύνη τους» θα γράψει.
Γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Νευρολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και Ψυχιατρική στο Πανεπιστήμιο του Tubingen με τον καθηγητή Ερνστ Κρέτσμερ. Διδάκτωρ Ψυχιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Δούλεψε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Κατόπιν ως ελεύθερος επαγγελματίας και μετά στο Αιγινήτειο στο Νοσοκομείο Ημέρας. Τελείωσε την καριέρα του ως διευθυντής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Κερκύρας.
Αυτό είναι το ιατρικό μου βιογραφικό, είπε, μία και τελευταία φορά θα διαβαστεί στη Λάρισα. Και είχα την τιμή, ως πρόεδρος της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας, να το παρουσιάσω σε μία από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του, τον Ιούνιο του 2008. Τον είχαμε προσκαλέσει ομιλητή για τη δεσπόζουσα προσωπικότητα του Τάκη Τλούπα, στην Ιατρική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο κτίριο «Κλινική Κατσίγρα». Ο συγκλονιστικός λόγος, η αποτύπωση μιας ολόκληρης εποχής, η στιγμή που απαριθμούσε τα ονόματα των πουλιών της Κάρλας ένα προς ένα, όπως του τα είχε μάθει ο επιστήθιος φίλος του Τλούπας. Απήγγειλε Giuseppe Ungaretti και σφράγισε την εκδήλωση με τη χροιά της φωνής του, πίσω από την πράσινη λάμπα στο γυμνό τραπέζι του αμφιθεάτρου.
Εκφράσθηκε μέσα από την τέχνη και εξέθεσε το έργο του. Μετέφρασε την «Καταιγίδα» του Strindberg, «Μονόπρακτα» του Samuel Beckett, μοντέρνους Αμερικανούς πεζογράφους και εργάσθηκε πάνω στον Pinter. Οι επιστημονικές του μελέτες, τα δοκίμια, το μυθιστόρημα, τα θεατρικά μονόπρακτα και οι μονόλογοι θεωρούνται σημαντικά. Τον Ιανουάριο του 2010 παρουσιάστηκε στο Stage «Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ» και ήταν μοναδική φορά, μέχρι σήμερα, που ανέβηκε έργο του σε θεατρική σκηνή στη Λάρισα. Στην Κέρκυρα σκηνοθέτησε και ανέβασε πρωτοπορία, τις «Δούλες» του Ζενέ, «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ, ενώ παράλληλα, παρουσίασε εργασίες του τόσο στην Ιόνιο Ακαδημία όσο και την Αναγνωστική. Παραμένει πολύ ζωντανή η παρουσία του στον «Νικόδημο». Το Θέατρο Αναλογίου, ο μοντερνισμός, αλλά μαζί και η παράδοση, όπως η λατέρνα του Γιάννου ή το κλαρίνο του Λαβίδα και του Βάιου του Μαλλιάρα.
Η σχέση μας μαζί του είχε ανεπιφύλακτα πολλή φιλία, την τρυφερότητα που αισθανόταν για τα παιδιά, ευγένεια και έμπνευση. Τη συζήτηση, τις συναντήσεις, την αλληλογραφία με γραμματόσημο και σφραγίδα ταχυδρομείου. Βιβλία, κάρτες, επιστολές, δοκίμια, προτάσεις για κείμενα, από τα πιο προωθημένα, με τον γραφικό χαρακτήρα στον φάκελο. Ήταν αυτός που εστίαζε στο βάθος των πραγμάτων. Και σκέπτομαι το ποίημα «ένα γράμμα» που γράφει το 1959, επίκαιρος πάντα, ο Τίτος Πατρίκιος:
«Σαν ένα γράμμα έγινε η ζωή μας
με κάποιο μήνυμα πολύ σπουδαίο
που χάθηκε στα κύματα τους πρόσφυγες
ο παραλήπτης τους και ο αποστολέας».Φεύγω, μ’ ακούς; Μου τηλεφώνησε να αποχαιρετήσει ο Μάκης Λαχανάς. Τελειώνοντας το σημείωμά μου για εκείνον, θέλω να αναφερθώ σε μια άλλη σπουδαία προσωπικότητα της Λάρισας, τη Λένα Γουργιώτη. Από παλιά η φιλία τους και η συνεργασία. Σε κείμενό της στη μνήμη του, που δημοσιεύθηκε λίγες μόνο μέρες μετά τον θάνατό του, επτά για την ακρίβεια -αν δεν γράψεις εσύ Λένα για τον Μάκη, τότε ποιος; Ψιθύρισα-, η ανεκτίμητη φίλη επέλεξε να κλείσει επιγραμματικά όλη τη συγκρότησή του σε μία φράση. «Ο Μάκης Λαχανάς διάβηκε αφήνοντας αξέχαστα βήματα, σβήνοντας τη λέξη μιζέρια από την επαρχία».