κρεσέντο που είναι εμπνευσμένα από τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης έως συναισθήματα γαλήνης και ηρεμίας. Από τη δυστυχία, στην ευτυχία. Από το σκοτάδι, στο φως. Από το χτύπημα της μοίρας, στην αποθέωση» τονίζει στην «Ε» ο μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας Λάρισας Χρήστος Κτιστάκης με αφορμή τη συναυλία-αφιέρωμα στον μεγάλο Γερμανό συνθέτη που θα πραγματοποιηθεί αύριο Κυριακή στις 8.30 μ.μ. στην Αίθουσα Συναυλιών του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας. Στη συναυλία θα ακουστούν (στο α’ μέρος) το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε ντο ελάσσονα με σολίστ τον Απόστολο Παληό και (στο β’ μέρος) η θρυλική 5η Συμφωνία του συνθέτη σε μουσική διεύθυνση του Χρήστου Κτιστάκη. Ο κ. Κτιστάκης λίγες ώρες πριν τη μεγάλη συναυλία εξηγεί γιατί είναι τόσο διάσημη η 5η του Μπετόβεν, αναφέρεται στο πιο εμβληματικό μοτίβο στην ιστορία της κλασικής μουσικής, την απώλεια της ακοής του συνθέτη, κάτι που αυτομάτως τον αναγάγει ως τον σπουδαιότερο όλων, τις προκλήσεις που έχει η διεύθυνση της 5ης Συμφωνίας, αλλά και το τρίτο κονσέρτο για πιάνο με σολίστ τον Απόστολο Παληό. Ο Χρήστος Κτιστάκης απευθύνοντας μήνυμα στη νέα γενιά να παρακολουθήσει τη συναυλία θα τονίσει ότι «Θα έλεγα στη νέα γενιά πως οι προσλαμβάνουσες που θα αποκτήσει βιώνοντας μια ζωντανή συναυλία, με το πάθος και την ενέργεια που τη χαρακτηρίζει, δεν μπορεί να συγκριθεί με μια συναυλία που θα ακούσει στην τηλεόραση ή στο ράδιο».
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
• Κύριε Κτιστάκη, γιατί είναι τόσο διάσημη η 5η του Μπετόβεν;
- Μα φυσικά για το διάσημο εναρκτήριο μοτίβο που απαρτίζεται από τέσσερις φθόγγους. Είναι, ίσως, το πιο εμβληματικό και το πιο δραματικό μοτίβο στην ιστορία της κλασικής μουσικής. Όλοι το ξέρουν, όλοι το ψιθυρίζουν όταν θέλουν να εκφράσουν την κρισιμότητα μιας συγκεκριμένης στιγμής. Η Συμφωνία αρχίζει δραματικά με τα τρία σύντομα σολ και ένα μακρύ μι ύφεση και τελειώνει στη φωτεινή ντο μείζονα που αντιπροσωπεύει τη Νίκη, τον Θρίαμβο. «Έτσι χτυπά η μοίρα την πόρτα», φέρεται να είναι τα λόγια που είπε ο ίδιος ο συνθέτης στον γραμματέα του, Άντον Σίντλερ σχετικά με την 5η Συμφωνία. Βέβαια, να υπογραμμίσω στο σημείο αυτό ότι δεν σώζονται αυθεντικές δηλώσεις σε κείμενά του.
• Ονομάζεται και Συμφωνία της Μοίρας ή της Νίκης, γιατί; Συνδέεται με κάποιο τρόπο ίσως με τα προβλήματα ακοής που αρχίζουν την εποχή που τη γράφει;
- Πρέπει να φανταστούμε το εξής: Ο Μπετόβεν ήταν ένας εξαιρετικός πιανίστας και ένας σπουδαίος συνθέτης από πολύ νεαρή ηλικία. Όμως από τα τριάντα του, η μοίρα τού έπαιξε ένα πολύ άσχημο παιχνίδι. Άρχισε σταδιακά να χάνει την ακοή του. Το να είσαι μουσικός και να μην μπορείς να ακούσεις τη μουσική σου είναι εφιάλτης. Ο Μπετόβεν θεωρείται ένας από τους κορυφαίους συνθέτες κλασικής μουσικής. Το γεγονός όμως ότι έχασε εντελώς την ακοή του από ένα σημείο και μετά τον καθιστά τον μεγαλύτερο όλων. Δεν είχε την ευτυχία να ακούσει ποτέ τα σημαντικότερα έργα του με τα ίδια του τα αυτιά. Τη μουσική του την άκουγε μόνο μέσα του, εσωτερικά. Χωρίς λοιπόν να έχει πλέον ερεθίσματα από άλλους συνθέτες, από ένα σημείο και έπειτα, δημιούργησε το δικό του μουσικό προσωπικό ιδίωμα. Η μουσική του -με εκείνον να πρωτοστατεί-, ‘γεφύρωσε’ τον κλασικισμό με τον ρομαντισμό. Η απώλεια της ακοής του είχε ως αποτέλεσμα να τον απομακρύνει από τους ανθρώπους. Όταν δεν βλέπεις, απομακρύνεσαι από τις εικόνες, τα πράγματα, όταν δε έχεις χάσει την ακοή σου, χάνεις την επαφή με τους συνανθρώπους σου. Ο Μπετόβεν επικοινωνούσε με σημειώματα. Ήταν φυσικό να αλλάξει και η συμπεριφορά του. Έγινε απόμακρος και εσωστρεφής.
• Ποιες είναι οι προκλήσεις για τον μαέστρο που διευθύνει την 5η Συμφωνία;
- Όλες οι παράμετροι που έχουν να κάνουν με τη σωστή εκφορά της μουσικής (τέμπο, δυναμική, μπαλάνς, αγωγή, έκφραση κ.λπ.) είναι σημαντικές για κάθε συνθέτη. Για τον Μπετόβεν όμως είναι απαράβατος κανόνας. Αυτή η μουσική πρέπει να εκφραστεί ακριβώς όπως τη συνέλαβε ο ίδιος. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από τις οδηγίες του, χαλάει ολόκληρη τη δομή του έργου. Αν χαθεί η ενέργεια της σύνθεσης, αυτό δεν είναι πια Μπετόβεν. Γι’ αυτό η μουσική του θέλει πολλή μελέτη και αυτοσυγκέντρωση. Όταν η 5η Συμφωνία πρωτοπαρουσιάστηκε, όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε, δεν άφησε το αποτύπωμα που αφήνει σήμερα. Στην πρεμιέρα του έργου, το οποίο παρουσιάστηκε μαζί με άλλα πολλά και σημαντικά έργα του σε μία συναυλία διάρκειας 4 ωρών σε μια κρύα αίθουσα τον Δεκέμβρη, με την ορχήστρα που δεν είχε κάνει πολλές πρόβες, ήταν μια τεράστια αποτυχία. Ο Μπετόβεν ήταν πολύ καινοτόμος και πολύ μπροστά από την εποχή του. Για αυτό λοιπόν ο μαέστρος που θα ασχοληθεί με το έργο του, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Ας μου επιτραπεί η έκφραση: θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα δικτάτορας και ευαγγελιστής. Αυτή είναι η μουσική του Μπετόβεν. Συν τοις άλλοις, ο μουσικός της ορχήστρας χρειάζεται να συγκεντρώσει το ύψιστο των δυνατοτήτων του για να αντεπεξέλθει στη μεγάλη δοκιμασία, να ερμηνεύσει τη μουσική του. Να είστε σίγουροι ότι μετά την εκτέλεση της 5ης Συμφωνίας, οι μουσικοί μας θα είναι τρομερά εξουθενωμένοι. Ο Μπετόβεν έχει την εξής ιδιαιτερότητα: Μέχρι να φτάσει στο τελικό στάδιο του κάθε έργου του, δούλευε στο κάθε ένα για πάρα πολύ καιρό, ίσως και χρόνια. Καμιά νότα του δεν είναι τυχαία. Η αρχιτεκτονική της δομής τους είναι τέλεια με μια συμμετρία που συναρπάζει.
• Έχετε και το τρίτο κοντσέρτο για πιάνο στο πρόγραμμά σας, πείτε μας και γι’ αυτό.
- Έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε και να συμπράξουμε με έναν από τους σπουδαιότερους νέους πιανίστες της Ελλάδας. Ο Απόστολος Παληός σπούδασε στο Ωδείο μας ανώτερα θεωρητικά και πιάνο με τους αείμνηστους δασκάλους, Γιάννη Τσανακά και Τώνη Σακελλάριο. Συνέχισε τις σπουδές του στο Βερολίνο και στη Λειψία και είναι διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ. Πραγματοποίησε εμφανίσεις ως σολίστ με μεγάλες και σπουδαίες ορχήστρες παγκόσμιας εμβέλειας, Βερολίνο, Βιέννη, Νέα Υόρκη και πολλές άλλες. Έχω τη χαρά και την τιμή να έχω συμπράξει μαζί του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό στο παρελθόν και οφείλω να ομολογήσω ότι το να κάνεις μουσική μαζί του είναι ποίηση. Την Κυριακή λοιπόν, παρουσιάζουμε για πρώτη φορά με τον Απόστολο Παληό το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε ντο ελάσσονα του Μπετόβεν. Οι πιανίστες γνωρίζουν πόσο απαιτητικό είναι και πως θα πρέπει να εκτελεστεί σωστά. Πιστεύω ότι η ακρόαση του κοντσέρτου θα αποτελέσει έμπνευση για τους πιανίστες μας.
• Η νέα γενιά -στο μεγαλύτερο μέρος της- δεν έχει μάθει ν’ αγαπάει αυτού του είδους τη μουσική. Τι θα τους λέγατε ώστε να έρθουν στη συναυλία της Κυριακής, αλλά και να αναζητήσουν τον Μπετόβεν;
- Θα έλεγα στη νέα γενιά πως οι προσλαμβάνουσες που θα αποκτήσει βιώνοντας μια ζωντανή συναυλία, με το πάθος και την ενέργεια που τη χαρακτηρίζει, δεν μπορεί να συγκριθεί με μια συναυλία που θα ακούσει στην τηλεόραση ή στο ράδιο. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με τα δύο εμβληματικά έργα που πρόκειται να ερμηνεύσει η Συμφωνική Ορχήστρα Λάρισας, καθιστούν την ακρόαση -ας μου επιτραπεί να πω-μια πραγματική περιπέτεια. Στον Μπετόβεν θα βρουν όλα τα συναισθήματα που υπάρχουν: από τα επαναστατικά κρεσέντο που είναι εμπνευσμένα από τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης έως συναισθήματα γαλήνης και ηρεμίας. Από τη δυστυχία, στην ευτυχία. Από το σκοτάδι, στο φως. Από το χτύπημα της μοίρας, στην αποθέωση. Αυτά τα έργα δεν θα τα ακούσει κάποιος συχνά στην πόλη μας. Γι’ αυτό απευθυνόμαστε σε όλο το φιλόμουσο κοινό της πόλης μας (και όχι μόνο) και το προσκαλούμε να μοιραστεί μαζί μας τη χαρά αυτών των πολύ σημαντικών έργων που πρόκειται να ερμηνεύσουμε. Εμείς από την πλευρά μας υποσχόμαστε να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό και -δεν σας κρύβω-ανυπομονούμε τόσο πολύ να σας τα παρουσιάσουμε.
