Η πλούσια προϊστορία του Βλοχού Παλαμά

Οπως έδειξαν οι αρχαιολογικές έρευνες

Για μία ακόμα συνεχή χρονιά πραγματοποιήθηκαν το φθινόπωρο του 2021 οι αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή του Παλαμά στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Προγράμματος Παλαμά (2020-2025). Το ερευνητικό Πρόγραμμα ΠΑΠ υλοποιείται σε συνεργασία του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καρδίτσας και αποτελεί συνέχεια του παλιότερου Ερευνητικού Προγράμματος Συνεργασίας που πραγματοποιήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο του Βλοχού κατά τα έτη 2016-2018.

Διευθυντές του νέου Προγράμματος Π.Α.Π. είναι η Μαρία Βαϊοπούλου της ΕΦ.Α. Καρδίτσας και ο δρ Robin Rοnnlund του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών. Στο Πρόγραμμα συμμετέχουν, επίσης, η Φωτεινή Τσιούκα, αρχαιολόγος της ΕΦ.Α. Καρδίτσας, ο dr Derek Pitman, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ, ο Johan Klange της Arkeologikonsult, ο Rich Potter του Πανεπιστημίου του Γκέτεμπουργκ, καθώς και αρκετοί άλλοι ερευνητές αρχαιολόγοι από την Ελλάδα, τη Σουηδία, τη Μ. Βρετανία και την Αμερική.
Κατά την περίοδο του 2021, όπως τονίζει στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καρδίτσας Φωτεινή Τσιούκα, οι έρευνες του Προγράμματος πραγματοποιήθηκαν καταρχάς στον χώρο της αρχαίας πόλης που εκτείνεται στον Βλοχό Παλαμά. Η αρχαία πόλη ήταν οχυρωμένη και είχε ακρόπολη, ενώ εκτεινόταν σε μια ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας θέση στο βόρειο τμήμα της αρχαίας Θεσσαλιώτιδας και κοντά στους ποταμούς Εννιπέα και Πηνειό. Η ζωή στην αρχαία αυτήν πόλη διήρκησε για αρκετούς αιώνες, από τον 4ο αι. π.Χ. έως και τον 8ο αι. μ.Χ. Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο του Βλοχού τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο των ερευνητικών προγραμμάτων, σύμφωνα με την ίδια, απέδωσαν πολύ σημαντικές πληροφορίες για την οχυρωματική και οικιστική οργάνωση της πόλης διαχρονικά. Με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας κατέστη δυνατό να αποτυπωθούν ψηφιακά σε τρισδιάστατη μορφή τα ισχυρά τείχη που προστάτευαν την πόλη, ενώ οι γεωφυσικές έρευνες αποκάλυψαν τα τμήματα των τειχών που δεν είναι πλέον ορατά και κυρίως ολόκληρη την πόλη με τους δρόμους της, τα οικοδομικά της τετράγωνα και τις κατοικίες.
Για πρώτη φορά στο πλαίσιο του προγράμματος, πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα εντός του πολεοδομικού ιστού της αρχαίας πόλης σε σημείο που επιλέξαμε λαμβάνοντας υπόψη την κάτοψη του οικισμού που μας απέδωσαν οι γεωφυσικές έρευνες των προηγούμενων ετών. Ερευνήθηκε τμήμα ορθογώνιου κτιρίου, ιδιαίτερα καλής κατασκευής, μέσα σε στρώμα κεραμικής του 6ου και 8ου αιώνα μ.Χ., που συνδέεται με τις τελευταίες φάσης κατοίκησης της πόλης. Δεν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για την αποκάλυψη του κτιρίου κατά τη φετινή περίοδο, ωστόσο μας έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για τις ύστερες φάσεις της πόλης και παράλληλα επιβεβαίωσαν την ακρίβεια της οικιστικής κάτοψης της πόλης, όπως αποτυπώθηκε με τις γεωφυσικές διασκοπήσεις. Ελπίζουμε, τονίζει επίσης η αρχαιολόγος, να συνεχιστεί η ανασκαφική έρευνα του κτιρίου την επόμενη χρονιά, σύμφωνα με τον προγραμματισμό, ενώ παράλληλα σχεδιάζουμε να ερευνηθούν ανασκαφικά και άλλα σημεία της αρχαίας πόλης.
Εκτός από τις πληροφορίες για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πόλης, οι εργασίες του προγράμματος συντέλεσαν στο να φωτιστεί και μία ακόμα πτυχή της ζωής σε αυτήν την αρχαία πόλη, αυτή της θρησκευτικής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εντοπισμός μαρμάρινων αγαλμάτων, που αποδίδουν τη θεά Εννοδία, μια ιδιαίτερα αγαπητή θεότητα στην αρχαία Θεσσαλία και υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός ιερού της στην πόλη αυτήν. Άλλα ευρήματα που συνδέονται με τη λατρευτική δραστηριότητα της πόλης είναι οι ανάγλυφες, αναθηματικές στήλες από μάρμαρο, καθώς και οι άφθονες γυναικείες προτομές από πηλό. Καταλήγοντας η αρχαιολόγος Φωτεινή Τσιούκα σημείωσε τα εξής:
«Τέλος, στο πλαίσιο του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε έρευνα στην κορυφή του λόφου Τιτάνιο ή Κουρτικιανό του χωριού της Μεταμόρφωσης, στον Παλαμά. Εκεί εντοπίζονται οχυρώσεις της κλασικής, της ελληνιστικής και της πρώιμης βυζαντινής περιόδου, οι οποίες καταγράφηκαν και τοπογραφήθηκαν. Τα οχυρωματικά τείχη εκτείνονται και πέραν της κορυφής του λόφου, καθώς συνεχίζουν στη νοτιοδυτική πλαγιά και στη νότια πεδινή έκταση. Οι εργασίες στον λόφο της Μεταμόρφωσης θα συνεχιστούν και τις επόμενες περιόδους, καθώς πρόκειται για μια σημαντική αρχαία πόλη που κατοικήθηκε για αρκετούς αιώνες».