Η ΑΟΡΑΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ ΓΚΟΥΣΜΑΟ
(A Vida Invisivel)
Δραματική-Έγχρωμη-Διάρκεια: 139΄
Παραγωγή: Βραζιλία, Γερμανία, 2019
Σκηνοθεσία: Καρίμ Αϊνούζ- Σενάριο: Μάριο Χάουζερ, Ινέζ Μπορταγκαράι, Καρίμ Αϊνούζ
Πρωταγωνιστούν: Κάρολ Ντουάρτε, Τζούλια Στόκλερ, Γκρεγκόριο Ντουβιβέρ, Μπάρμπαρα Σάντος, Φλάβια Γκουσμάο, Μαρία Μανοέλα
Κατάλληλη για άνω των 15 ετών.
Ρίο ντε Τζανέιρο, 1950. Δύο αγαπημένες αδερφές, η Ευρυδίκη (Κάρολ Ντουάρτε) και Γκίντα (Τζούλια Στόκλερ), αποχωρίζονται, όταν η δεύτερη ερωτεύεται έναν Έλληνα και φεύγουν μαζί κρυφά στην πατρίδα του. Και ενώ ελπίζουν ότι κάποτε θα ξαναϊδωθούν, καταλήγουν προδομένες από την ίδια τους την οικογένεια.
Το βιβλίο «A Vida Invisível de Eurídice Gusmão» (2016) της Μάρτα Μπατάλα ευθύνεται για το σπαραξικάρδιο και τόσο αληθινό δράμα του Καρίμ Αϊνούζ. Η Ευρυδίκη εύχεται να είχε κλειδώσει την Γκίντα στο δωμάτιο εκείνη τη νύχτα και να είχε καταπιεί το κλειδί, για να μην φύγει με τον Γιώργο. Γιατί η μικρότερη Γκίντα το έσκασε μαζί του στην Ελλάδα και η Ευρυδίκη έμεινε πίσω, πιστεύοντας στα λόγια της αδερφής της ότι κάποτε θα επιστρέψει παντρεμένη. Έτσι, θεωρούσε πως η ζωή της κυλούσε όμορφα στην ξένη χώρα με τον Γιώργο της, ενώ και η ίδια παντρεύτηκε παραμένοντας στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, με μόνο της όνειρο κάποια μέρα να περάσει από οντισιόν στο ωδείο της Βιέννης.
Τα όνειρα, όμως, πληρώνονταν ακριβά για τις γυναίκες της Βραζιλίας τη δεκαετία του 1950. Ο φαλλοκράτης πατέρας των κοριτσιών κατάφερε να διακόψει τη μεταξύ τους επαφή. Η μητέρα τους «η σκιά» του, όπως την αποκάλεσε η Γκίντα, δεν αντέδρασε στις πράξεις του, όταν επέστρεψε έγκυος στο σπίτι τους στη Βραζιλία. Η συγκεκριμένη σκηνή είναι πραγματικά τρομακτική, καθώς το μίσος του πατέρα τους γιγαντώνεται σαν να βλέπει μπροστά του μια ξένη. Αδύναμη να αντιδράσει η μητέρα τους, αποδέχτηκε σιωπηλά ένα φρικτό έγκλημα.
Τα συναισθήματα είναι παρόντα, μεγάλα και ηχηρά. Χωρίς υπερδιόγκωση και ανώφελους μελοδραματισμούς, η ιστορία καλύπτει σχεδόν 70 χρόνια, ενώ η πλοκή σταματά το 1958 για να μεταφερθεί μονομιάς στο σήμερα. Ωστόσο, η αφήγηση κυλά απρόσκοπτη, επιτυγχάνοντας τη μέθεξη του θεατή στο δράμα των δύο γυναικών. Με πρωταγωνιστή τον ρεαλισμό ο σκηνοθέτης Καρίμ Αϊνούζ κινηματογραφεί την ζωή των δύο αδερφών. Η Ευρυδίκη περνά μια αδιάφορη ζωή, παντρεμένη με έναν άντρα που δεν αγάπησε ποτέ. Μόνη της παρηγοριά είναι να παίζει πιάνο, γιατί τότε αισθάνεται «αόρατη» και μάλλον μακριά από την καταπίεση που επέβαλε στις γυναίκες η ανδροκρατούμενη κοινωνία. Αντίθετα, η Γκίντα, και αυτό είναι το συνταρακτικό σημείο του βιβλίου και της ταινίας, καταποντίστηκε, εκδιώχθηκε, συντρίφτηκε από τις κοινωνικές προκαταλήψεις, αλλά σηκώθηκε, επιβίωσε και βγήκε πιο δυνατή. Ενώ, δηλαδή, η μεγαλύτερη κόρη ζούσε στο οικογενειακό περιβάλλον, που το δηλητηρίαζε το ψέμα, η Γκίντα είχε την τύχη να γνωρίσει τη Φιλομένα, που της στάθηκε σαν μητέρα. Σε ένα γράμμα της στην Ευρυδίκη αναφέρει ότι «οικογένεια δεν είναι το αίμα, είναι η αγάπη», κάτι που η αδερφή της απέτυχε να γνωρίσει από τους γονείς και τον άντρα της.
Τα απομεινάρια της πατριαρχικής κοινωνίας φτάνουν μέχρι τις μέρες μας στη ζωή τους. Το απαράδεκτο κοινωνικό στίγμα που βάρυνε την ανύπαντρη μητέρα, ισοπέδωσε ανθρώπους και συναισθήματα. Σε μια τέτοια κοινωνία που η γυναίκα ήταν ουσιαστικά ένα αμίλητο έπιπλο για το σπίτι, ο σκηνοθέτης φόρεσε ως στολίδι τα υπέροχα δάση και τα χρώματα που σκέπαζαν την πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο, αλλά και τον ωκεανό που καμιά από τις δύο δεν κατάφερε να περάσει.
Οι ηθοποιοί που τις υποδύονται βγάζουν από την «αόρατη ζωή» της ηρωίδες και ωριμάζουν τους χαρακτήρες έως και τη σκηνή που μας αποχαιρετούν, μαζί και το παρελθόν τους. Επιτυχία είναι όμως η παρουσία στην ταινία της Φερνάντα Μοντενέγρο. Πιθανόν να τη θυμάστε από τον ρόλο της Τράνσιτο Αρίσα, μητέρας του Φλορεντίνο Αρίσα, που ενσάρκωσε ο Χαβιέ Μπαρδέμ, στην ταινία «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας» (2007) του Μάικ Νιούελ. Φυσιογνωμία εύθραυστη και με μάτια γεμάτα αδημονία η Μοντενέγρο στέκεται με ελπίδα σε ό,τι αναπάντεχο της φέρνει η ζωή και με θλίψη στην απουσία που τίποτα δεν την αντικαθιστά.
Βραβευμένη στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Κανών, η ταινία ήταν η πρόταση της Βραζιλίας στην κατηγορία της Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας Μεγάλου Μήκους στα 92α Όσκαρ, αλλά δεν βρέθηκε στην τελική πεντάδα, άδικα κατά τη γνώμη μου. Προσωπικά συγκλονίστηκα από τα όσα μαρτυρά η ιστορία. Σκεφτείτε πόσες χιλιάδες γυναικών γεύτηκαν αυτό το ξερίζωμα από τη ζωή τους και από τη ζωή που επιθυμούσαν να ζήσουν. Η Ευρυδίκη και η Γκίντα είναι γυναίκες αληθινές που τις συναντάμε και σήμερα, όσο και αν ευχόμαστε να μην υπάρχουν γυναίκες που ελπίζουν να ήταν «αόρατες» για να καταφέρουν να επιβιώσουν.
*****/5
Από τη Δέσποινα Τριανταφυλλίδου,
Δρα Κινηματογράφου του Α.Π.Θ.
μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας
Κινηματογράφου και της Πανελλήνιας
Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου
