σε μετάφραση Αναστασίας Δεληγιάννη, είναι το πρώτο της βιβλίο, αλλά έχει γίνει ήδη διεθνής επιτυχία, με κριτικές σε όλο τον αγγλοσαξονικό Τύπο, αλλά και με πολλές μεταφράσεις ανά τον κόσμο. Η συγγραφέας γεννήθηκε στο Λονδίνο, σπούδασε στην Οξφόρδη, στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο της Ν.Υόρκης, κέρδισε το Βραβείο Λογοτεχνίας Plimpton το 2018 με το διήγημα «Mr. Can’aan», ενώ είναι κάτω των 30 ετών. Στη συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στον Βαγγέλη Χατζηβασιλείου μιλάει για το βιβλίο της που τοποθετείται στην Παλαιστίνη κατά τη διάρκεια της βρετανικής διοίκησης, στις αρχές του 20ού αιώνα, για τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων της, αλλά και για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον κεντρικό πρωταγωνιστή της (ελεύθερο πορτρέτο του προπάππου της), έναν νεαρό Παλαιστίνιο ονειροπόλο που αγωνίζεται να ανακαλύψει τον εαυτό του.
• Το μυθιστόρημά σας τοποθετείται στην Παλαιστίνη, εν μέρει και στη Γαλλία, των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Τι ρόλο έπαιξε το οικογενειακό σας ιστορικό για να το γράψετε;
- Το μυθιστόρημά μου αποτελεί μια ελεύθερη, χαλαρή απόδοση της ζωής του προπάππου μου, που ονομαζόταν Μιντχάντ Καμάλ, μεγάλωσε στη Ναμπλούς της Βόρειας Δυτικής Όχθης και σπούδασε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο προπάππος μου επέστρεψε στη Ναμπλούς όταν ενεργοποιήθηκε η Βρετανική Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ) για την Παλαιστίνη, θέτοντας τα παλαιστινιακά εδάφη υπό βρετανική κυριαρχία. Είχα ακούσει πολλές ιστορίες όταν ήμουν παιδί για την εκκεντρική του συμπεριφορά και για τους έρωτές του στο Παρίσι. Κάποια στιγμή αυτό με έκανε να αποφασίσω να μάθω περισσότερα για τον βίο και την πολιτεία του και εντέλει να γράψω γι’ αυτήν.
• Το βιβλίο σας αποτέλεσε έναν τρόπο για να διερευνήσετε την εποχή κατά την οποία η Παλαιστίνη τελούσε υπό βρετανική διοίκηση, και αν ναι, βασιστήκατε σε κάποια αντίστοιχη προγενέστερη μυθιστορηματική παράδοση της Βρετανίας;
-Αποτέλεσε οπωσδήποτε έναν τρόπο για να διερευνήσω την περίοδο κατά την οποία η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό τον αποικιακό ζυγό της Βρετανίας, κάτι το οποίο ελπίζω να ενδιαφέρει εξίσου τους αναγνώστες. Δεν έχω διαβάσει κάποια αγγλικά μυθιστορήματα που να αναφέρονται στην ίδια περίοδο, έχω, όμως, διαβάσει μυθιστορήματα Παλαιστινίων που μιλούν γι’ αυτό το ζήτημα. Το μυθιστόρημα τού Αντόν Σαμάς «Αραμπέσκ» ήταν μια ανάγνωση που με επηρέασε καθοριστικά. Αναλόγως με επηρέασαν τα βιβλία της Sahar Khalifeh και της Fadwa Tuqan - αμφότερες από τον τόπο γέννησης του προπάππου μου, τη Ναμπλούς. Διάβασα επίσης απομνημονεύματα για την ίδια περίοδο κάποιων ανθρώπων πάλι από τη Ναμπλούς, κι αυτό με βοήθησε να επεξεργαστώ καλύτερα τις λεπτομέρειες του δικού μου βιβλίου. Περισσότερο, ωστόσο, βασίστηκα στην προφορική παράδοση και σε ιστοριογραφικές μελέτες.
• Ο κεντρικός σας ήρωας είναι Άραβας με μια πολύ ισχυρή αίσθηση του ανήκειν στην κοινότητά του. Είναι οπωσδήποτε άνθρωπος του καιρού του, ενώ από την άλλη μεριά είναι κι ένα πρόσωπο που στρέφεται στον εσωτερικό του κόσμο - είναι, επιτρέψτε μου τον χαρακτηρισμό, ένας ονειροπόλος. Γιατί τον παρουσιάζετε έτσι;
-Οι ιστορίες που άκουγα καθώς μεγάλωνα ήταν σαν να τις έλεγε κάποιος που από τη μια μεριά εκφραζόταν σαν καλλιτέχνης και από την άλλη σαν συγγραφέας της λογοτεχνίας του φανταστικού. Είχα ήδη συνδέσει τον Μιντχάντ με ένα είδος καλλιτεχνικού παιχνιδιού που ήταν η επίδειξη της γαλλοτραφούς αγωγής του, καθώς και με τον ερωτικό δεσμό του με μια Γαλλίδα, και μπορούσα εξαρχής να υποπτευτώ σε ποιον περίπλοκο συναισθηματικό και πολιτικό κόμπο μπορούσε να οδηγήσει κάτι τέτοιο, ιδίως την εποχή της επιβολής του ευρωπαϊκού αποικιοκρατικού κανόνα στη Μέση Ανατολή και της ανάδυσης του εκμεταλλευτικού του καθεστώτος. Το μυθιστόρημά μου καταλήγει επομένως να κάνει δύο ταυτοχρόνως πράγματα - αφενός εικονογραφεί και αποτυπώνει την Παλαιστίνη πριν την Παλαιστινιακή Καταστροφή, τη Νάκμπα, και τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, το 1948 (στοιχεία ριζωμένα στο σώμα της πολιτικής και της Ιστορίας) και αφετέρου σκιαγραφεί το ψυχολογικό πορτρέτο ενός ευαίσθητου νεαρού που υποφέρει από λύπη και δοκιμάζεται από ένα έντονο αίσθημα πατρικής εγκατάλειψης και πένθους. Πρόκειται για έναν νέο άνθρωπο που έχει παγιδευτεί ανάμεσα στα διασταυρούμενα πολιτισμικά πυρά του τόπου και της εποχής του.
• Εφόσον μιλάμε για το παρόν και το σήμερα, ποιο πιστεύετε πως είναι το αποτύπωμα που θα αφήσει στις ημέρες μας, αλλά και στην Ιστορία, η κρίση του κορονοϊού;
-Ελπίζω πως θα παρακινήσει τις χώρες με τα αναπτυγμένα νεοφιλελεύθερα συστήματα να ξανασκεφτούν και να αναθεωρήσουν το κοινωνικό τους συμβόλαιο προς όφελος των πολλών και όχι των λίγων. Τις μεγαλύτερες καταστροφές τις έχουν υποστεί μέχρι τώρα οι νεοφιλελεύθερες χώρες. Μου είναι πολύ δύσκολο να φανώ αισιόδοξη μια και σε όλη μου τη ζωή δεν είδα παρά ελάχιστες φορές να κερδίζεται η μάχη υπέρ της ισονομίας και της ισότητας. Παρ’ όλα αυτά, τουλάχιστον η σημερινή κατάσταση μπορεί να επιτρέψει να φανεί καθαρότερα το ανισότιμο πνεύμα του νεοφιλελευθερισμού. Σε ένα πιο πειραματικό επίπεδο, νομίζω πως η κρίση του κορονοϊού θα αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τις προτεραιότητές μας, για τη ζωή μας, καθώς και για τις σχέσεις μας με τους άλλους και με το περιβάλλον. Κι ελπίζω επίσης οι προσδοκώμενες αυτές αλλαγές να έλθουν και παραμείνουν, γιατί οι άνθρωποι έχουν έντονα την τάση να ξεχνούν - και επειδή το να θυμάσαι προϋποθέτει πραγματικό αγώνα για τη σύμπηξη συλλογικής βούλησης και φαντασίας.
• Μπορεί το ιστορικό μυθιστόρημα (γιατί σε αυτό το είδος ανήκει το βιβλίο σας), να μιλήσει για τα μεγάλα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα του καιρού μας;
- Δεν υπάρχει μυθιστόρημα που να είναι τοποθετημένο στο ιστορικό παρελθόν και να μη βλέπει με τους φακούς του παρόντος - κι αυτό ισχύει τόσο για τον συγγραφέα όσο και για τον αναγνώστη του. Ο αγώνας των Παλαιστινίων για την απελευθέρωσή τους δεν έχει σταματήσει και το μυθιστόρημά μου εξετάζει τις πρώτες αντιδράσεις τους εναντίον του σιωνισμού και της βρετανικής αποικιακής κυριαρχίας (και νωρίτερα εναντίον της οθωμανικής αποικιοκρατίας). Εδώ εντάσσονται και τα θέματα που προκύπτουν από τη δυναμική των ταξικών συγκρούσεων, όπως και όλα τα θέματα που παροτρύνουν σε ανάληψη πρωτοβουλιών για συλλογική δράση. Αυτά τα θέματα με απασχολούν ως μυθιστοριογράφο και τα ίδια θέματα απασχολούν και την κοινωνία της σύγχρονης Παλαιστίνης.
