Με χαμόγελα συγκατάβασης μάλλον και σύσταση να επισκεφτεί κάποιον γιατρό, νευρολογικής κατά προτίμηση ειδικότητας… Κι όμως, πριν βιαστείτε να τον κατατάξετε στους χρήζοντες ιατρικής βοήθειας, μία βόλτα στο «Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστας Κοτσανάς» θα σας έπειθε με τον πιο… βιωματικό τρόπο ότι όχι μόνο αυτές, αλλά και δεκάδες άλλες εφευρέσεις που θεωρούμε σύγχρονες τις είχαν κάνει οι Αρχαίοι Ελληνες, επηρεάζοντας σε τεράστιο βαθμό τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.
Η «Ε» περιηγήθηκε στους χώρους του Μουσείου που θα ανοίξει τις πύλες του μεθαύριο Τρίτη στον πολυχώρο «Θεσσαλία» (στα πρώην «Καρφούρ»), με τον αντιπρόεδρο του Επιμελητηρίου Λάρισας και πρόεδρο της Αναπτυξιακής Εταιρείας του Επιμελητηρίου κ. Δημήτρη Παπαλέξη να έχει τον ρόλο ξεναγού… Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας πριν έρθει στη Λάρισα, ήταν στη Νότια Κορέα -όπου γνώρισε τεράστια επιτυχία- και θα συνεχίσει το ταξίδι της μετά τη στάση στην πόλη μας στην τεχνολογική Μέκκα της εποχής μας, Ιαπωνία.
Μερικά από τα εκθέματα που θα έχουν την τύχη να δούνε και να διαδράσουν οι επισκέπτες του Μουσείου είναι η αιολόσφαιρα του Ήρωνος (η πρώτη ατμομηχανή της ανθρωπότητας), ο αστρολάβος του Πτολεμαίου, ο «αυτόματος πωλητής» του Ήρωνος (αυτόματο αγγείο με κερματοδέκτη, όπου οι πιστοί έριχναν τον οβολό τους για να πάρουν αγιασμό), οι φρυκτωρίες, ο πρώτος ηχητικός προειδοποιητικός μηχανισμός της ιστορίας, η πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή του πυθαγόρειου Αρχύτα του Ταραντίνου, η πρώτη αυτόματη ανθρωποειδής σερβιτόρα (ένα είδος ρομπότ) από τον Φίλωνα τον Βυζάντιο, το αυτόματο όχημα-κουκλοθέατρο του Ήρωνα, το αυτόματο υδραυλικό ρολόι του Κτησίβιου και, ασφαλώς, ένα αντίγραφο του μηχανισμού των Αντικυθήρων, του θεωρούμενου πρώτου υπολογιστή της ανθρωπότητας.
Κατά την ξενάγηση, ο ξεναγός μας Δημήτρης Παπαπέξης μας εξήγησε ενδεικτικά μόνο μερικά από τα εκθέματα. Πρώτα στάθηκε σ’ έναν αυτόματο πωλητή που ήταν τοποθετημένος μπροστά από τους ναούς. Κατά την Αλεξανδρινή περίοδο υπήρχε το αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη, όπως περιγράφει ο εφευρέτης του Ήρων, ένα αγγείο που οι πιστοί έριχναν τον οβολό τους για να παραλάβουν αγιασμό. Το νόμισμα πέφτοντας πάνω στον δίσκο ενός ζυγού μετέφερε την κίνηση, άνοιγε μια κωνική βαλβίδα και επέτρεπε τη διέλευση του νερού. Όσο φυσικά μεγαλύτερο ήταν το βάρος (άρα και η αξία) του νομίσματος, τόσο περισσότερος αγιασμός έρρεε.
Επόμενη στάση στο πρώτο λειτουργικό και αυτοματοποιημένο ανθρωποειδές. Το ρομπότ εμφανίστηκε με τη μορφή υπηρέτριας, στην αυλή της Αλεξάνδρειας –όπως περιγράφεται στην αρχαία γραμματεία. Ο Φίλων ο Βυζάντιος θέλοντας να εξελίξει ένα προηγούμενο σύστημα παροχής νερού και κρασιού (ευφυής οινοχόη του Φίλωνα) μέσω κανάτας, έφερε ένα νέο τρόπο αυτόματου σερβιρίσματος συνδυάζοντας δοχεία, υδραυλικές βαλβίδες, ελατήρια αντιστάθμισης και δοχεία σωληνώσεων. Το επίτευγμά του ήταν σε θέση να σερβίρει δεκάδες καλεσμένους με οίνο ή νερωμένο οίνο, ανάλογα με το πόση ώρα ο κάθε επισκέπτης άφηνε στα χέρια της το κύπελλό του!
Τελευταία στάση στον πρώτο υπολογιστή της ανθρωπότητας: στον μηχανισμό των Αντικυθήρων. Με τις έρευνες ακόμα να συνεχίζονται ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα από τα σημαντικότερα, πλέον γνωστά και επίκαιρα επιτεύγματα της αρχαίας Ελλάδας. Στοχεύοντας στην ακριβή μέτρηση και τον συγχρονισμό του ηλιακού ημερολογίου με το σεληνιακό και στην πρόβλεψη σημαντικών αστρονομικών γεγονότων, ο πολύπλοκος αυτός μηχανισμός ήταν ένα ακριβές ημερολόγιο!
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπεύθυνος για το Μουσείο και «ψυχή» της προσπάθειας είναι ο Πατρινός μηχανολόγος-μηχανικός Κώστας Κοτσανάς, ο οποίος για περισσότερες από τρεις δεκαετίες έχει μελετήσει και αναπαράξει τις εντυπωσιακές κατασκευές των αρχαίων Ελλήνων μηχανικών τόσο της κλασικής όσο και της ελληνιστικής εποχής, που καλύπτουν μια ευρεία γκάμα, από τους αυτοματισμούς και την καταγραφή του χρόνου, έως τη χαρτογράφηση, την αστρονομία και την κρυπτογράφηση, ενώ έχει αφιερώσει από το 1983 τη ζωή του στη μελέτη της αρχαιοελληνικής αλλά και λατινικής γραμματείας, ψάχνοντας για περιγραφές επιτευγμάτων της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου.
Του Θανάση Αραμπατζή
Φωτ.: Βασίλης Ντάμπλης
