Πώς είναι να έχεις «πάτημα» για δημιουργία την ουτοπία που ευαγγελίστηκαν οι Ρώσοι εικαστικοί και καλλιτέχνες λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση; Η έκθεση «Η Μνήμη της Επανάστασης», που θα εγκαινιαστεί το Σάββατο στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα από τον υφυπουργό Πολιτισμού Κωνσταντίνο Στρατή, και τα έργα που τη συνθέτουν φιλοδοξούν να (συνο)μιλήσουν με -και για- τα έργα της ρωσικής πρωτοπορίας και να απαντήσουν στα παραπάνω ερωτήματα. Οι καλλιτέχνες που εκθέτουν δεν έρχονται ως αδέκαστοι κριτές και ιστορικοί, αλλά ως επίγονοι ανθρώπων που η τέχνη τους και η τεχνοτροπία τους αντανακλάται στα σύγχρονα έργα. Για την έκθεση μιλάει σήμερα στην «Ε» ο ιστορικός Τέχνης και επιμελητής -καταγόμενος εξ Ελασσόνας- Γιάννης Μπόλης εν ώρα... εργασίας, την ώρα δηλαδή του στησίματος των έργων των εβδομήντα οκτώ σύγχρονων εικαστικών καλλιτεχνών που θα εκτίθενται από το Σάββατο και μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
* Κύριε Μπόλη, μετά τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, «Η Μνήμη της Επανάστασης» εκτίθεται και στη Λάρισα. Μπορείτε να μας μιλήσετε γι’ αυτή;
- Πρόκειται για μία έκθεση η οποία ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη το 2017 με αφορμή τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ήμασταν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι να κάνουμε μία τέτοια έκθεση γιατί στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη φιλοξενείται -και ανήκει στο ελληνικό κράτος- η συλλογή Κωστάκη με έργα της ρωσικής πρωτοπορίας πάρα πολύ σημαντικά. Έργα Ρώσων καλλιτεχνών που πήραν μέρος στην Οκτωβριανή Επανάσταση και έθεσαν τον εαυτό τους στη διάθεση της επανάστασης, με τους εικαστικούς πειραματισμούς τους, συνομιλούν με έργα σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών με θέμα την επανάσταση. Ορμώμενοι απ’ αυτή τη λογική οργανώσαμε την έκθεση. Σε μία δεύτερη φάση η έκθεση πήγε σε μία διαφορετική μορφή στην Αθήνα και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών όπου εκεί δώσαμε περισσότερη έμφαση στους Έλληνες καλλιτέχνες.
Στην τρίτη εκδοχή της έκθεσης που είναι μία συμπαραγωγή της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας και του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης δίνουμε έμφαση μόνο στους Ελληνες καλλιτέχνες. Η έκθεση έχει τίτλο «Η Μνήμη της Επανάστασης» που είναι μία καινούρια εκδοχή της έκθεσης και στην οποία συμμετέχουν πάρα πολλοί Λαρισαίοι καλλιτέχνες-εικαστικοί που ζούνε και εργάζονται εδώ.
* Eμπνευση για την έκθεση ήταν μόνο η Οκτωβριανή Επανάσταση;
- Ξεκινήσαμε από την Οκτωβριανή Επανάσταση αλλά το θέμα μας ήταν πώς αντιλαμβάνεται ο σύγχρονος Ελληνας καλλιτέχνης την έννοια της επανάστασης και την έννοια της ουτοπίας. Η Οκτωβριανή Επανάσταση συγκλόνισε τον κόσμο και άλλαξε τον ρου της ιστορίας. Ξεκίνησε με τις καλύτερες προθέσεις, αλλά ξέρουμε και την άσχημη κατάληξή της. Σε καμιά περίπτωση δεν ερχόμαστε να δικαιολογήσουμε όσα έγιναν στη συνέχεια. Αναφερόμαστε κυρίως στην ηρωική περίοδο, στα πρώτα χρόνια όταν πραγματικά υπάρχει αίσθηση στη Σοβιετική Ενωση -μιλάμε για το 1917 και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’20- πώς αλλάζουνε τα πράγματα και διαμορφώνεται μία νέα πολιτική-οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα.
* Ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της έκθεσης;
- Εχει πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς προσεγγίζουν οι Ελληνες καλλιτέχνες την έννοια της επανάστασης. Πολλοί μένουν και πειραματίζονται πάνω στους αισθητικούς πειραματισμούς των Ρώσων πρωτοπόρων, δηλαδή πάνω στη γεωμετρία, πάνω στις καθαρές φόρμες, πάνω στην αφαίρεση, πάνω στην άμορφη τέχνη… Κάποιοι άλλοι μένουν στα σύμβολα, στις εικόνες, στα πρόσωπα της επανάστασης, βλέπουμε για παράδειγμα να επανέρχεται η μορφή του Λένιν, αλλά με μία διαφορετική εκδοχή πολλές φορές γίνεται και μία μορφή της ποπ κουλτούρας, μπορούμε να τον δούμε τυπωμένο σε μπλουζάκια και σε ό,τι μπορείτε να φανταστείτε, ή το σφυροδρέπανο σε μία διαφορετική προσέγγιση… Κάποια άλλα έργα κάνουν μία πολύ σκληρή κριτική στην έννοια της επανάστασης και σ’ όλα αυτά τα αρνητικά στοιχεία τα οποία ακολούθησαν την επανάσταση. Κάποιοι παίζουν με ακρωνύμια της πρώην Σοβιετικής Ενωσης...
* Εσείς σχηματοποιώντας την έκθεση τι σας ενδιέφερε να προτάξετε;
- Αυτό που ενδιέφερε ήταν σε μία εποχή που είναι κρίσιμη, μεταβατική, και ζούμε όλα αυτά που ζούμε, που υπάρχει μία ρήξη των ιδεολογιών, που είμαστε λίγο αποπροσανατολισμένοι για το πού βρισκόμαστε και πού πάμε, πώς ένας καλλιτέχνης παίρνει μία δυναμική θέση, δηλώνει το «παρών» του και έρχεται να αρθρώσει ένα λόγο σ’ αυτή την κρίσιμη σ’ όλα τα επίπεδα εποχή: ιδεολογικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ηθικά... Οπότε μας ενδιέφερε ποια είναι η θέση του καλλιτέχνη και πώς αντιλαμβάνεται σήμερα την έννοια της επανάστασης, αν είναι μία ιδέα δυναμική, σύγχρονη που μπορεί να δώσει διαφορετικά πράγματα και μία ελπίδα. Μιλάμε για την έννοια της ουτοπίας, αναφερόμαστε σε μία τέτοια πραγματικότητα και μία τέτοια κατάσταση. Το αίσθημα της επανάστασης και της ουτοπίας είναι αυτό που εμπνέει και καθοδηγεί τους δημιουργούς...
* Εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και οι Ρώσοι πρωτοπόροι της εποχής είναι ακόμη... πρωτοπόροι.
- Οι Ρώσοι πρωτοπόροι καθόρισαν την τέχνη του 20ού αιώνα ή ένα μεγάλο μέρος αυτής. Ο γραφιστικός σχεδιασμός, ο σχεδιασμός των καθημερινών αντικειμένων, όταν βλέπουμε ένα αντικείμενο που βγαίνει στη μαζική παραγωγή ξέρουμε πως η ρίζα του ήταν στους πειραματισμούς και στις προτάσεις των Ρώσων πρωτοπόρων και που επηρέασαν και μεγάλες σχολές όπως το Μπάουχάους στη Γερμανία. Τα μηνύματα αυτού του πειραματισμού στην τέχνη είναι ζωντανά μέχρι σήμερα.
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
