Ίσως αρκετοί να ‘χουν παρακολουθήσει την αρχαία τραγωδία και σε κάποια θεατρική παράσταση. Ίσως και στην Επίδαυρο. Μέχρι εκεί…
Όμως οι Βάκχες του Κώστα και του Θωμά, διεκδικούν κάτι περισσότερο. Είναι κάτι αλλιώτικο για τους περισσότερους σαν εμένα, τους μη μυημένους, που θα ‘χουν τη τύχη να το διαβάσουν. Εδώ πρόκειται για φιλότεχνη… «συνωμοσία». Ανάμεσα σε έναν ποιητή και έναν συγγραφέα. Που σχεδίασαν και πραγματοποίησαν με κοινό σχέδιο, να μπάσουν με «το έτσι θέλω» τις συνθήκες του αρχαίου κόσμου στο μυαλό μας. Να δείξουν ότι όταν η αρχαία ελληνική γραμματολογία προσφέρεται απλά και αληθινά- και με τη γλώσσα που μιλιέται στην εποχή της, τα μεγάλα νοήματα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας μπορούν να γίνουν κτήμα όλων των πολιτών. Και να επιβεβαιώσουν για μια ακόμη φορά ότι για να δώσεις κάτι απλά πρέπει να το ξέρεις καλά. Και δεν μένει καμιά αμφιβολία μετά την ανάγνωση των κειμένων ότι αυτοί οι δύο, ο Κώστας και ο Θωμάς ή ακόμη ο Θωμάς και ο Κώστας, πάσχισαν πολύ και από καιρό και με πολλά πράγματα για να προσφέρουν αυτό το «ταπεινό» και «μικρόσχημο» βιβλιαράκι. Που μπορεί να κάνει και τον πιο αμύητο αναγνώστη να επικοινωνήσει με το μεγαλείο της σκέψης της αρχαίας Ελλάδας. Να νιώσει τις προϋποθέσεις και τις διαδρομές που οδήγησαν στην αρχαία «τραγωδία». Και να μας δείξουν ότι ο Διόνυσος δεν είναι απλά ο θεός του κρασιού και της ευωχίας , ο Οινοβαρής και Αμπελοφύτωρ, ο Όργιος και Χοροτερπής, ο Ταυροφόνος και Γυναιμανής και με εκατοντάδες άλλες ονομασίες ο θεός Βάκχος και ο Ίακχος. Αλλά είναι «ο θεός που δεν περικλείεται σε κανένα προσδιορισμό, σε καμία από τις μορφές του, γιατί είναι όλες και καμία. Αλλάζει όψεις και δεν βολεύεται σε καμία σταθερή μορφή. Είναι αυτό και το αντίθετο του. Στη μορφή του χωνεύονται τα αντίθετα. Είναι αυτό και το «έτερον». Παρών και απών συγχρόνως.»
Και είναι ακριβώς αυτή η διαλεκτική κίνηση και μεταβολή , που περιγράφει συνολικά την από πολλές πλευρές και από διαφορετικές εποχές, αλλά ακόμη και από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, τροφοδοσία ενός μακρόχρονου ιστορικού αφηγήματος, που επιχειρούσε να ανατρέψει τις ισορροπίες που επέβαλε η κάθε φορά καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Η καταπληκτική μετάφραση του Κώστα σε καθομιλούμενη γλώσσα και η βαθυστόχαστη προλογική ανάλυση του Θωμά με συνεχείς βυθοσκοπήσεις σε ποικιλία ιστορικών πηγών, καταφέρνουν να μεταφράσουν όλες τις σημασιολογικές πλευρές της ταυτότητας των Βακχών-Μαινάδων του θεού Διόνυσου, σαν «όχημα» ανατροπών της αταραξίας και της στατικότητας μιας ιστορικής περιόδου που, όπως πάντα, πάσχιζε να ενσωματώσει τις αλλαγές που αναδείκνυε η εξέλιξη της ζωής. Στη διάσημη Θήβα του Κάδμου και του Πενθέα, μέσα από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη συσσωρεύονται και νομοτελειακά εκτονώνονται σε έναν αέναο μετασχηματισμό οι αναγκαίες αλλαγές, που η κάθε Πόλη με τους Πολίτες της πάντα θα διεκδικεί παρά τις «αντιρρήσεις» και τις «δεσμεύσεις» των αρχόντων της. Αλλαγές που όσο καθυστερούν ,τόσο περισσότερο ανυψώνουν το μένος των Μαινάδων.
Όλοι μας αισθανόμαστε «ανεβασμένοι» όταν έχουμε την τύχη να παρακολουθήσουμε μια αρχαία τραγωδία, ειδικά όταν αυτή «παίζεται» και σε ένα αρχαίο θέατρο. Όπως ευελπιστούμε ότι θα έχουμε την τύχη σύντομα να απολαύσουμε και στο αρχαίο θέατρο της πόλης μας, της Λάρισας. Και ίσως κάποιες φορές να μην μπορέσαμε, κάποιοι, να διεισδύσουμε στο βαθυστόχαστο μεγαλείο της σκέψης του Ευριπίδη, του Αισχύλου, του Σοφοκλή. Μας αρκούσε η αίσθηση ότι παρατηρούσαμε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που συνεγείρει την παγκόσμια σκέψη και αισθητική. Διαβάζοντας τις «Βάκχες» των Κ. Λάνταβου και Θ. Ψύρρα, νιώθω ότι ο καθένας θα αισθανθεί ότι είναι αρκετά έτοιμος να απολαύσει το μεγαλείο της σκέψης του Ευριπίδη (και όχι μόνο), σε κάθε θεατρική σκηνή.
Κώστας Δεληγιάννης
