Χθες το βράδυ οι Λαρισαίοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια άκρως ενδιαφέρουσα διάλεξη του ιστορικού ερευνητή κ. Νίκου Παπαθεοδώρου σχετικά με την ιστορία του μουσουλμανικού τεμένους και την αρχιτεκτονική του. Ο κ. Παπαθεοδώρου, παρουσίασε την εικόνα του Γενί Τζαμιού και των γύρω απ’ αυτό κτιρίων, κατάλοιπων της τουρκοκρατίας, βασισμένη σε ιστορικές πληροφορίες και εμπλουτισμένη από σπάνιο φωτογραφικό υλικό, που προήλθε από το πλούσιο αρχείο της Φωτοθήκης Λάρισας.
Το Γενί Τζαμί είναι, όπως τόνισε ο ομιλητής, ίσως το μοναδικό οθωμανικό κατάλοιπο της τουρκοκρατίας στη Λάρισα, αν και όπως όλα δείχνουν, κατασκευάσθηκε όταν πλέον η Λάρισα είχε απελευθερωθεί και πρόσθεσε «Αν εξαιρέσει κανείς κάποια υπολείμματα από το Μπαϊρακλί τζαμί που βρίσκονται στη γωνία των οδών Παπαφλέσσα και Όσσας στον λόφο της Ακροπόλεως, τα οποία αποκαλύφθηκαν το 1993 τυχαία έπειτα από μια πυρκαγιά, από τα 70 περίπου τζαμιά που εντοπίσθηκαν από τον Θεόδωρο Παλιούγκα ότι λειτούργησαν στη Λάρισα κατά τα 450 χρόνια τουρκοκρατίας της, νομίζω ότι δεν διασώθηκε κανένα. Απλώς από ορισμένα, όπως το τζαμί του Χασάν μπέη, του Ομέρ μπέη, και το Μπουρμαλί έχουμε απεικονίσεις σε χαρακτικά και φωτογραφίες».
Για την ονομασία του σημείωσε ότι σήμερα έχει επικρατήσει να ονομάζεται Γενί τζαμί, δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση «Νέο μουσουλμανικό τέμενος», προφανώς γιατί είναι το νεότερο της Λάρισας, μια που κατασκευάστηκε μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους. Πάντως, από την περίοδο της κατασκευής του μέχρι πρόσφατα σε καμιά γραπτή πηγή δεν αναφέρεται η ονομασία αυτή. Ο λόγιος μοναχός από τον Άγιο Λαυρέντιο του Πηλίου Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης το 1892 το αναφέρει ως τζαμί Σιάουλο, γιατί το άνοιγμα που υπάρχει νότια του τζαμιού, στη συμβολή των οδών Κύπρου-28ης Οκτωβρίου-23ης Οκτωβρίου (Βόλου)-Νικηταρά και Ογλ, ήταν γνωστή στους Λαρισαίους μέχρι τον τελευταίο πόλεμο ως Σιάουλο.
Επίσης, ανέφερε ο κ. Παπαθεοδώρου, το ίδιο τζαμί απαντάται και με άλλες ονομασίες, ανάλογα με το όνομα που έδιναν κατά καιρούς στην γειτονική πλατεία με την οποία συνορεύει. Ντερβίς τζαμί, όπως ονομαζόταν η πλατεία κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, τζαμί της πλατείας Ανακτόρων από τη γειτονία της πλατείας με τα βασιλικά ανάκτορα και τζαμί της Νέας Αγοράς όταν στην πλατεία αυτή κτίσθηκε από τον δήμαρχο Μιχαήλ Σάπκα η Δημοτική Αγορά.
Η ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Όσον αφορά στη χρονολογία κατασκευής επικρατούσε μέχρι πρόσφατα σύγχυση, γιατί δεν υπήρχαν γραπτές μαρτυρίες. Βέβαια η αρχιτεκτονική του παραπέμπει σε μια χρονολογία όπου είχε μεσουρανήσει ο νεοκλασικισμός στην Ελλάδα (1850-1920). Όμως στο πρώτο σχέδιο πόλεως του 1883-1884, δεν αναφέρεται το Γενί τζαμί, ενώ το 1892 το περιγράφει ο μοναχός Ζωσιμάς. Άρα θα πρέπει να κατασκευάσθηκε μεταξύ των ετών 1884 και 1892. Πριν λίγα χρόνια ο συλλέκτης και μέλος της Φωτοθήκης Λάρισας Θανάσης Μπετχαβές εντόπισε στην «Ομόνοια», παλιά εφημερίδα της Λάρισας, στο φύλλο της 4ης Οκτωβρίου του 1891, μια μικρή είδηση, με πολύ σπουδαίο όμως για το θέμα μας ενδιαφέρον. Η είδηση έχει ως εξής: «Την εσπέραν της χθες απαίσιον δυστύχημα έλαβε χώραν εις το απέναντι των Ανακτόρων ανεγειρόμενον τουρκικόν τέμενος. Ο αυτόθι εργαζόμενος νέος Χρήστος Χαρταλάμης ολισθήσας κατέπεσεν από αρκετού ύψους επί μαρμάρου, μείνας επί τινα λεπτά αναίσθητος. Κατόπιν μετεφέρθη εις το στρατιωτικόν νοσοκομείον κλπ.». Επομένως ως έτος ιδρύσεως του Γενί τζαμί πρέπει να θεωρηθείται χωρίς αμφιβολία το 1891.
Ακόμη, ο κ. Παπαθεοδώρου αναφέρθηκε στο θέμα της χρηματοδότησης της κατασκευής με πηγές προφορικές παραδόσεις, από όπου προκύπτει ότι η ανέγερση του Γενί τζαμί φαίνεται ότι έγινε με βασιλικά χρήματα, γι’ αυτό και από τα πρώτα χρόνια ανέγερσής του θεωρείτο ότι ήταν ιδιοκτησία του ελληνικού δημοσίου και όχι της Οθωμανικής κοινότητας της Λάρισας. Τέλος, στοιχεία παρουσίασε και για την αρχιτεκτονική μορφή του κτιρίου αλλά και για τις χρήσεις του στο πέρασμα των χρόνων.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με το Σύλλογο Πολιτισμολόγων Θεσσαλίας που πρόβαλε ταινίες από το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, με στόχο την ανάδειξη διαφόρων καλλιτεχνικών και πολιτισμικών διαστάσεων μέσα από την κινηματογραφική τέχνη Ελλήνων δημιουργών.
ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Το 3ο Open Nights συνεχίζεται αύριο Πέμπτη στις 9.30 το βράδυ με «Τα Μικρά του Παπαδιαμάντη» με τον Άρη Ρέτσο (Aθήνα), «Ο ξεπεσμένος Δερβίσης» και «Ο Αειπλάνητος». Ένα αφηγηματικό ταξίδι Λόγου και Ποίησης με ταυτόχρονη προβολή εικόνων και μουσική Νίκου Σκαλκώτα. Είσοδος ελεύθερη, με δελτίο προτεραιότητας, που διατίθεται την ίδια ημέρα απο τις 6 το απόγευμα στον χώρο του Τζαμιού.
ΝΑΤΑΣΑ ΠΟΛΥΓΕΝΗ
