Όπως επισημάνθηκε το Κάστρο της Βελίκας είναι ένας αρχαιολογικός χώρος που αναδείχθηκε την τελευταία επταετία και κατέστη επισκέψιμος χάρη στη σωτήρια ενίσχυση του ΕΣΠΑ Θεσσαλίας, την περίοδο 2011-2013, το οποίο στην κυριολεξία τον έσωσε. Στην περίπτωση αυτή το τείχος, που είχε αποκαλυφθεί πρόσφατα, βρισκόταν σε τόσο κακή κατάσταση, ώστε τμήματά του θα είχαν καταρρεύσει.
«Τα κάστρα αυτά, Βελίκα, Βόλος, Φάρσαλα, Τρίκαλα και Φανάρι, συνιστούν σήμερα μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική διαδρομή της Θεσσαλίας, η οποία μπορεί να προβληθεί περαιτέρω με πολλούς τρόπους» τόνισε η κ. Σδρόλια ενώ αποκάλυψε ότι είναι στις προθέσεις του μουσείου να ετοιμασθεί μια διαδραστική προβολή με αναπαραστάσεις γύρω από τα κάστρα αυτά, που θα μπορεί να λειτουργήσει μέσω ίντερνετ αρκεί να το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες.
Με τη συγκεκριμένη έκθεση για το Κάστρο της Βελίκας, που ήταν η Κενταυρόπολη του Ιουστινιανού, προβάλλεται η εποχή του 6ου αιώνα μ.Χ., μια από τις χαρακτηριστικότερες στην ιστορία της οχυρωματικής, οπότε εκατοντάδες αρχαία έργα επισκευάζονται και κτίζονται νέα, καθώς η αυτοκρατορία κινδύνευε καθημερινά. Στην περίπτωση της Βελίκας, επισκευάσθηκε η αρχαία οχύρωση, η οποία μάλλον ήταν η αρχαία Μελίβοια, γνωστή πόλη που ήκμασε τον 4ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται επομένως για τόπο με συνεχή κατοίκηση για πολλές εκατονταετίες, στοιχείο που αυξάνει τη σημασία του.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη στήριξη που έλαβε η Εφορεία Αρχαιοτήτων από την τοπική κοινωνία και τους κατοίκους της Μελιβοίας, οι οποίοι παρέδωσαν αντικείμενα την περίοδο που οργανώθηκε η αρχαιολογική συλλογή.
Καταλήγοντας, η κ. Σδρόλια τόνισε ότι είναι ακόμη πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν καθώς το Κάστρο της Βελίκας έχει προκαλέσει το ελληνικό και διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον.
Ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας κ. Κώστας Αγοραστός αλλά και ο δήμαρχος Αγιάς κ. Αντώνης Γκουντάρας, τόνισαν την αναγκαιότητα στήριξης και συνέχισης των ερευνών, ενώ αναφέρθηκαν και στη σημασία της προβολής και ανάδειξης του μνημείου που ούτως ή άλλως συγκεντρώνει το ενδιαφέρον εκατοντάδων επισκεπτών κάθε χρόνο.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Εν συνεχεία τόσο η κ. Σδρόλια όσο και ο κ. Βαραλής αναφέρθηκαν στην επιστημονική σημασία των ευρημάτων, που αναδείχθηκαν μετά από μακρόχρονη συντήρηση. Γι΄ αυτό άλλωστε ορισμένα εντάχθηκαν και στη μόνιμη έκθεση του μουσείου. Βέβαια και οι ίδιες οι οχυρωματικές κατασκευές και τα υπόλοιπα κτίρια που αποκαλύφθηκαν, κυρίως η εκκλησία, το σπίτι του διοικητή και οι αποθήκες, έχουν μεγάλη σημασία το καθένα για τον τομέα τους, αλλά τα κινητά ευρήματα δίνουν σημαντικές πληροφορίες για τους ανθρώπους της εποχής. Το πώς ζούσαν, τι έτρωγαν, αν είχαν κλεισθεί στο κάστρο μόνο για την επιβίωση ή μπορούσαν να ικανοποιήσουν και κάποιες ανάγκες παραπάνω, όλα βρίσκουν απαντήσεις μέσα από τα ευρήματα. Όσον αφορά στα χριστιανικά αντικείμενα λατρείας - στην έκθεση βρίσκονται σε περίοπτη θέση - ο σταυρός είναι πραγματικά κυρίαρχος σε πολλά από τα ευρήματα.
Η ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ Η ΕΚΘΕΣΗ
Μέχρι σήμερα ερευνήθηκε μόλις το ένα δέκατο του βυζαντινού οικισμού των 21 στρεμμάτων, στον οποίο κατοικούσε μια ολόκληρη πόλη αλλά κρίθηκε ότι υπήρχε επαρκές υλικό για να επιχειρηθεί μια πρώτη προσέγγιση. Η έκθεση αυτή οργανώθηκε με κέντρο την εκκλησία, που είναι και το πληρέστερα ανασκαμμένο κτίριο και αυτό χάρη στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας που συνεργάσθηκε με την Εφορεία για πέντε χρόνια, επιμορφώνοντας τους φοιτητές και με τη διαδικασία αυτή προέκυψαν πολλά από τα ευρήματα και πολύτιμα συμπεράσματα. Η συμβολή στην έρευνα του καθηγητή κ. Γιάννη Βαραλή, που επικεντρώθηκε γύρω από την εκκλησία υπήρξε τεράστια. Γύρω από την εκκλησία οργανώνονται αντικείμενα της αρχαίας λατρείας, από το κάστρο και την ευρύτερη περιοχή, με κυριότερο τη στήλη του Δία Κεραύνιου, που συνοψίζει όλη τη σημασία του Δωδεκάθεου, ενώ συγχρόνως υπάρχουν αναφορές και στην αρχαία πόλη, που δεν ερευνήθηκε ακόμη συστηματικά.
Στην έκθεση που φιλοξενείται στο Διαχρονικό Μουσείο παρουσιάζονται οι κυριότερες πτυχές της ζωής στον οικισμό, τα αντικείμενα από την κατοικία, τις αποθήκες και το νεκροταφείο. Ξεχωρίζει ιδιαίτερα η ενότητα με τους εμπορικούς αμφορείς και τα υπόλοιπα σκεύη που βρέθηκαν σε όλη την επιφάνεια του κάστρου και προσδιορίζουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του οικισμού, ως μια ανοιχτή κοινωνία, που επικοινωνούσε συχνά με τα άλλα κέντρα της εποχής στο Αιγαίο, τη Μαύρη Θάλασσα και ακόμη μακρύτερα. Καθόλου τυχαίο ότι αυτός ήταν ο χαρακτήρας και της αρχαίας Μελίβοιας, μια ιστορία κοινή για όλη τη θαλασσινή Ελλάδα.
Νατάσα Πολυγένη
