Οι ενέσεις ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προς τις τράπεζες της Ευρωζώνης και τα προγράμματα ενίσχυσης της ρευστότητας που εφαρμόζουν οι Κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, δεν μπορούν να περάσουν στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, όπως είναι ο στόχος για να μπορέσει σταδιακά να ανακάμψει η ευρωπαϊκή οικονομία.
Τα στοιχεία για την εξέλιξη των βασικών νομισματικών μεγεθών, που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, είναι ενδεικτικά της δυσκολίας που υπάρχει στην αποκατάσταση των πιστωτικών γραμμών από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, το χρήμα που κυκλοφορεί με τη μορφή χαρτονομισμάτων στην Ευρωζώνη αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 13,4% τον Δεκέμβριο του 2008 και ακόμη περισσότερο -κατά 13,7% - τον Ιανουάριο του 2009.
Παρά τον υψηλό ρυθμό αύξησης των χαρτονομισμάτων που εκδίδει η ΕΚΤ, ο ρυθμός αύξησης των δανείων από τις τράπεζες στον ιδιωτικό τομέα επιβραδύνθηκε στο 5% τον Ιανουάριο από 5,8% τον Δεκέμβριο και 7,1% τον Νοέμβριο του 2008. Παρατηρείται, δηλαδή, η αντίστροφη τάση από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, όταν ο ρυθμός αύξησης των δανείων από τις τράπεζες ήταν πολύ υψηλότερος σε σχέση με την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας. Με άλλα λόγια, η ΕΚΤ δίνει στις τράπεζες τη δυνατότητα να αντλήσουν ρευστότητα, η οποία στη συνέχεια μένει καθηλωμένη σε μεγάλο βαθμό στις τράπεζες.
Όπως δήλωσε πρόσφατα ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Ζαν Κλοντ Τρισέ, η εξέλιξη αυτή εν μέρει μόνο εξηγείται από τη μείωση της ζήτησης επιχειρηματικών, στεγαστικών ή καταναλωτικών δανείων, ενώ σε σημαντικό βαθμό εξηγείται από την απροθυμία των ίδιων των τραπεζών να χορηγήσουν δάνεια. Επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης παρατηρήθηκε και στην Ελλάδα τον Ιανουάριο, με τον ετήσιο ρυθμό να υποχωρεί στο 15,1% από 18,2%. Σε σύγκριση, όμως, με τον Δεκέμβριο του 2008, το υπόλοιπο των δανείων προς τις επιχειρήσεις μειώθηκε κατά 262 εκατ. ευρώ, ενώ προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε κατά 93 εκατ. ευρώ.
Η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης από τις τράπεζες θεωρείται βασική προϋπόθεση για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία αντιμετωπίζει για το 2009 συνθήκες σημαντικής ύφεσης (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης 1,9%). Ένα άλλο θέμα που συνδέεται με την ισχυρή αύξηση της ρευστότητας από την ΕΚΤ είναι ο κίνδυνος να δημιουργηθεί πληθωριστική πίεση, όταν θα έχει τελειώσει η περίοδος της ύφεσης της οικονομίας. Ωστόσο, αυτό που προέχει σήμερα είναι να αποφευχθεί ο κίνδυνος μίας παρατεταμένης ύφεσης. Όταν θα έχει αντιμετωπισθεί αυτός ο κίνδυνος, τότε θα μπορούν οι κεντρικοί τραπεζίτες να χρησιμοποιήσουν μηχανισμούς για να απορροφήσουν ρευστότητα που θα απειλεί τη σταθερότητα των τιμών.
