Μια άκρως αποκαρδιωτική εικόνα για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις της κεντρικής Ελλάδας αποκαλύπτει η έρευνα που διενήργησε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδας. Με βάση τα κύρια ευρήματα της έρευνας, πέντε ως και επτά στις δέκα επιχειρήσεις δηλώνουν ότι τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου εξελίχθηκαν χειρότερα απ΄ό,τι περίμεναν, με τη μείωση της ζήτησης να αγγίξει, σε ορισμένους κλάδους, μέχρι και το 96%. Παράλληλα, καταγράφονται σημαντικές απώλειες σε πωλήσεις και παραγωγή, κάτι που έχει αλλεπάλληλες συνέπειες και στο φάσμα των εργασιακών σχέσεων. Έλλειψη ρευστότητας και ακάλυπτες επιταγές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των προβληματισμών των επιχειρηματιών, οι οποίοι ζητούν την παροχή «ζεστού χρήματος» στις επιχειρήσεις, πληρωμή των κρατικών χρεών και τη δημιουργία ειδικού προγράμματος ενίσχυσης για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις.
Οι μισές επιχειρήσεις εμφανίζονται να δηλώνουν ότι δεν έχουν προβεί σε αλλαγές των εργασιακών τους σχέσεων. Ωστόσο, αξιοσημείωτο είναι ένα ποσοστό το οποίο προτείνει μέχρι και εφαρμογή εργάσιμης εβδομάδας τεσσάρων ημερών, ως διέξοδο από τη δύσκολη συγκυρία. Το πρόβλημα είναι ότι αν και σε ποσοστό, αυτές οι επιχειρήσεις είναι λίγες, ανήκουν κυρίως στις μεγάλες επιχειρήσεις, που απασχολούν από 51 εργαζόμενους και πάνω. Σύμφωνα με την ανάλυση ανά μέγεθος (απασχόληση), υπάρχει ένα 21% των μεγάλων επιχειρήσεων που προτείνει αυτή τη λύση –ποσοστό, όμως που αντιστοιχεί σε περίπου 1.300 θέσεις εργασίας, σχεδόν όσες είναι το σύνολο των θέσεων εργασίας στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις!
Ακόμη και οι μελετητές της έρευνας επισημαίνουν ότι το κυριότερο πρόβλημα είναι η δραστική σε πολλές περιπτώσεις μείωση της ζήτησης. Προφανώς, η εφαρμογή 4ημέρων εργασίας δεν είναι ένα μέτρο που μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση. Εξαιρετικά αξιοσημείωτο είναι πως ακόμη και τώρα που η κατάσταση έχει φτάσει σε αυτό το σημείο, δεν φαίνεται να υπάρχουν προτάσεις για συνενώσεις-οικονομίες κλίμακος-μεγαλύτερα επιχειρηματικά σχήματα -ή τουλάχιστον δεν εμφανίζονται στην παρούσα έρευνα, που σημαίνει ότι αν υπάρχουν τέτοιες «φωνές» είναι αμελητέες.
Σε ποσοστό από 50% έως και 70% των επιχειρήσεων όλων των κλάδων, δηλώνουν ότι τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου του 2009 ήταν χειρότερα από τις αρχικές τους προβλέψεις, στοιχείο που αναδεικνύει σοβαρή επιδείνωση του επιχειρηματικού έργου. Η μείωση της ζήτησης στο εσωτερικό αποτελεί το μείζον πρόβλημα των μονάδων του δείγματος, η οποία επίσης διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από την αρχική πρόβλεψη. Σημειώνεται ότι στην ομάδα του κλάδου των κεφαλαιουχικών αγαθών η μείωση έφτασε το 96%.
Η έκρηξη του όγκου των ακάλυπτων επιταγών διαμορφώνει ένα εξαιρετικά αρνητικό κλίμα στις συναλλαγές, που καταργεί σε μεγάλο βαθμό τον άρρητο αλλά πολύ σοβαρό κανόνα της πίστης. Η καταγεγραμμένη πιστωτική ασφυξία και η αύξηση του κόστους του χρήματος αποτυπώνεται και στα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου των επιχειρήσεων του δείγματος.
Μόνον ένα μικρό ποσοστό των επιχειρήσεων δεν δήλωσε μείωση της παραγωγής και των πωλήσεων. Από τις υπόλοιπες όμως επιχειρήσεις το 40% περίπου δηλώνει μείωση της τάξης του 10%-30%, ενώ περίπου μία στις πέντε έως και 40%.
ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Παρά το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις βιώνουν έντονα την οικονομική κρίση, εν τούτοις ένα 50% περίπου δεν έχει προβεί σε καμία αλλαγή των εργασιακών του σχέσεων. Από τις υπόλοιπες οι περισσότερες έχουν προχωρήσει σε ήπιες προσαρμογές, και κυρίως σε κείνες που επιβάλλονται άμεσα από την εξαιρετικά περιορισμένη ζήτηση. Ειδικότερα, ο μεγάλος όγκος των μονάδων του δείγματος έχει προβεί σε κατάργηση των υπερωριών, σε εφαρμογή του μέτρου των αναγκαστικών αδειών και της μείωσης ημερών εργασίας και αμοιβών, ενώ κατά βάση μόνον στα κεφαλαιουχικά αγαθά, όπου η ανελαστικότητα της λειτουργίας είναι δεδομένη, εμφανίζονται απολύσεις.
Χειρότερο το δεύτερο εξάμηνο του 2009
Το κλίμα που κυριαρχεί στις επιχειρήσεις είναι αυτό της έντονης απαισιοδοξίας και αυτό προκύπτει από τις εκτιμήσεις τους για το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Επτά στις δέκα μονάδες προβλέπουν ότι τα αποτελέσματα της επόμενης περιόδου πρόκειται να είναι από όμοια με αυτά του α΄ εξαμήνου – στην καλύτερη περίπτωση – έως και χειρότερα. Για δε την ελληνική οικονομία, οι μονάδες του δείγματος δεν πιστεύουν ότι θα αρχίσει να ανακάμπτει το 2010, εκτίμηση που αντιστρέφεται για την διεθνή οικονομία.
Το πρόβλημα της έκρηξης των ακάλυπτων επιταγών είναι το ίδιο έντονο σε όλες τις επιχειρήσεις των κλάδων. Σημειώνεται ότι στις ακάλυπτες επιταγές δεν περιλαμβάνονται οι επανεκδόσεις ληγμένων και επανεκδιδόμενων επιταγών, η αξία των οποίων υπολογίζεται στο ίδιο ύψος με τις ακάλυπτες. Οι σχέσεις των επιχειρήσεων με το τραπεζικό σύστημα, που εκφράζονται είτε με την μείωση της χρηματοδότησης είτε με την αύξηση του κόστους του χρήματος, ειδικά στα κεφαλαιουχικά και στα καταναλωτικά αγαθά αποτελούν μείζονα ανασχετικό παράγοντα. Συνακόλουθα, οι συνθήκες που επικρατούν στις αγορές φέρουν το στοιχείο των επισφαλών συναλλαγών, δεδομένου ότι όπως δηλώνουν οι επιχειρήσεις, από δύο έως τρεις στις δέκα επιχειρήσεις – πελάτες τους, δεν εξυπηρετούν ανειλημμένες οικονομικές υποχρεώσεις.
Η μείωση της ζήτησης πλήττει περισσότερο τις μικρές μονάδες, η έκρηξη των ακάλυπτων επιταγών είναι κοινό πρόβλημα, η μείωση της χρηματοδότησης δεν κάνει σχεδόν καμία διάκριση, οι πελάτες των μεγάλων μονάδων είναι περισσότερο ασυνεπείς, ενώ αυτές οι μονάδες που έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό, δηλώνουν ότι οι εξαγωγές τους έχουν περιοριστεί σε ποσοστό 40%.
Η μείωση των παραγγελιών και της παραγωγής φαίνεται ότι έχει αφήσει ανεπηρέαστο ένα μικρό μόνον ποσοστό, κυρίως των μεσαίων και λιγότερο των υπολοίπων μονάδων. Από τις άλλες, η μεγαλύτερη μείωση μέχρι 30% καταγράφεται στις μεγάλες επιχειρήσεις, εκ των οποίων το 17% περίπου αντιμετωπίζει μείωση των παραγγελιών και της παραγωγής του έως και 50%, ποσοστό το οποίο, ούτως ή άλλως είναι εξαιρετικά μεγάλο. Από τις μικρές, τρεις στις δέκα δηλώνει ότι έχει απώλειες της τάξης του 40%.
ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Ο μεγάλος όγκος των επιχειρήσεων όλων των κλάδων θεωρεί ότι η κατάσταση στο δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους θα εξελιχθεί γραμμικά, δηλαδή, οι επιδόσεις τους θα κινηθούν το ίδιο αρνητικά, όπως και κατά το α΄ εξάμηνο.
Ασφαλώς, και ένα δυναμικό το οποίο στα καταναλωτικά ξεπερνάει το 35% δηλώνει αισιοδοξία, όμως, ένα ποσοστό της τάξης του 27% των ενδιάμεσων δηλώνει ότι η κατάσταση θα εξελιχθεί ακόμη χειρότερα. 0ι επιχειρήσεις του δείγματος εκτιμούν, σε μεγάλο ποσοστό, ότι η διεθνής οικονομία, μέσα στο 2010 θα αρχίσει να αντιμετωπίζει τα προβλήματα από την κρίση και θα παρουσιάσει ανάκαμψη. Βέβαια, τρεις στις δέκα επιχειρήσεις δηλώνουν απαισιόδοξες, ως προς αυτή την εξέλιξη. Όμως, η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά στον βαθμό που να ανατρέπεται, όταν οι επιχειρήσεις επιχειρούν να εκτιμήσουν το κατά πόσο το 2010 μπορεί να είναι έτος -αφετηρία για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Σε ό,τι αφορά στις προοπτικές του επόμενου εξαμήνου, οι μεσαίες επιχειρήσεις περισσότερο από τις υπόλοιπες δηλώνουν αισιόδοξες για θετικότερα αποτελέσματα. Ο μεγάλος όγκος, όμως αδυνατεί να παρακολουθήσει αυτή την αισιοδοξία και είτε δηλώνει ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν χωρίς μεταβολές είτε θα γίνουν και χειρότερα. Αναγνωρίζοντας το μεγάλο πρόβλημα των διαρθρωτικών δυσπλασιών της οικονομίας μας, και τον αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης, οι επιχειρήσεις δηλώνουν απαισιόδοξες στην συντριπτική τους πλειοψηφία.
Ρευστότητα και ειδικό πρόγραμμα για τη μεταποίηση
Η παροχή ρευστότητας, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο, είναι από τα κύρια αιτήματα των επιχειρηματιών, προκειμένου να «βγάλουν» το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, αλλά και να προχωρήσουν με τις μικρότερες δυνατές απώλειες προς το 2010. Σημαντικό στοιχείο είναι και η πρόταση για δημιουργία ενός προγράμματος, όπως του ΤΕΜΠΜΕ, αλλά ειδικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες των μεταποιητικών επιχειρήσεων. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει και ένα κομμάτι επιχειρήσεων που ζητούν εφαρμογή εργάσιμης εβδομάδας τεσσάρων ημερών –καίτοι αναγνωρίζεται ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η δραστική μείωση της ζήτησης.
Το επιτακτικά ζητούμενο από τις επιχειρήσεις είναι η με κάθε δυνατό τρόπο απόκτηση ρευστότητας, τόσο για τις ίδιες όσο και για τις αγορές, γενικά. Οι προτάσεις, τις οποίες προκρίνουν, κατατείνουν όλες στο να εξασφαλίσουν πόρους για την εύρυθμη λειτουργία τους, μεσοπρόθεσμα, έστω και αν αντιλαμβάνονται απόλυτα, ότι από αυτές είτε ορισμένες είναι δύσκολο να εφαρμοστούν στην επιθυμητή έκταση, είτε είναι και ανέφικτες υπό τις τραγικές συνθήκες των δημοσιονομικών της χώρας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα αποτελέσματα της έρευνας, πρώτη πρόταση, είναι η απόκτηση άμεσης ρευστότητας με την παροχή εγγύησης εκ μέρους του ελληνικού Δημοσίου. Η πρόταση αυτή προέρχεται και από τις επιχειρήσεις νομών, όπως αυτοί των Τρικάλων και της Καρδίτσας, οι οποίες αν και έχουν υπαχθεί σε σχετική ρύθμιση του Υπουργείου Οικονομικών και έχουν ήδη την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου, καμία Τράπεζα δεν έχει αποδεχθεί αυτήν τη ρύθμιση, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να αδυνατούν να αξιοποιήσουν το περιεχόμενο της ρύθμισης.
Δεύτερη πρόταση, είναι η εξόφληση των χρεών του κράτους (επιστροφή ΦΠΑ, επιχορηγήσεις, κρατικές προμήθειες κλπ) προς τις επιχειρήσεις, ώστε να αποκτήσει ρευστότητα η αγορά. Όπως είναι γνωστό, το ύψος αυτών των χρεών ξεπερνάει τα 10 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο θεωρείται εξαιρετικά μεγάλο και κρίσιμο για την αγορά και την ανάπτυξη. Αν υπολογιστεί ότι το ποσόν αυτό είναι περίπου το μισό των πόρων του ΕΣΠΑ, στο οποίο στηρίζεται η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, γίνεται αντιληπτό το έλλειμμα ανάπτυξης και ρευστότητας, που εισπράττουν σήμερα οι επιχειρήσεις, λόγω της αναξιοπιστίας του κράτους.
Τρίτη πρόταση είναι η εφαρμογή ενός ειδικού προγράμματος ανάλογου με αυτό του ΤΕΜΠΜΕ, αποκλειστικά όμως, προορισμένο για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Οι όροι εφαρμογής του ΤΕΜΠΜΕ υπήρξαν τόσο ευρείς ώστε οι μεταποιητικές επιχειρήσεις ενισχύθηκαν σε πολύ μικρό βαθμό, έναντι άλλων δραστηριοτήτων, που απλώς και μόνον προσέφεραν το στοιχεία της απόλυτης φερεγγυότητας – όχι της παραγωγικής εμπλοκής.
Τέταρτη πρόταση είναι η αξιοποίηση των πόρων του ΛΑΕΚ, την περίοδο αυτή που δοκιμάζονται επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, είτε με την αύξηση της συμμετοχής του ΟΑΕΔ στο επίδομα της διαθεσιμότητας, είτε με την αύξηση του χρονικού διαστήματος, πάνω στο οποίο υπολογίζεται το ποσόν που διατίθεται για κατάρτιση των εργαζομένων.
Τέλος, ένα πολύ μικρό ποσοστό των επιχειρήσεων πιστεύει ότι αποτελεί λύση στα προβλήματά του η εφαρμογή εβδομάδας των τεσσάρων ημερών, παρά το γεγονός ότι η πίεση στη ζήτηση μοιάζει πλέον να είναι εξαντλητική.
ΤΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑ ΝΟΜΟ
«Γάγγραινα» οι ακάλυπτες επιταγές
Μόνο ένα ποσοστό ικανοποιητικό των επιχειρήσεων της Βοιωτίας δηλώνει θετικότερα από τις αρχικές του προβλέψεις αποτελέσματα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος, με επικεφαλής τις επιχειρήσεις του νομού Φθιώτιδας (81%) έχει καταγράψει χειρότερα. Έξι στις δέκα επιχειρήσεις της Καρδίτσας, σχεδόν έξι στις δέκα της Μαγνησίας και επτά στις δέκα των Τρικάλων δηλώνουν ότι τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου τους ήταν χειρότερα από αυτά που περίμεναν.
Οι ακάλυπτες επιταγές αποτελούν το πρώτο μεγάλο πρόβλημα των επιχειρήσεων. Εξαιρετικά εκτεθειμένες στις ακάλυπτες επιταγές δηλώνουν οι επιχειρήσεις της Βοιωτίας (9 στις 10) και των Τρικάλων (8 στις 10). Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το στοιχείο ότι στο νομό Μαγνησίας, ακάλυπτες επιταγές και μείωση της τραπεζικής χρηματοδότησης «ισοβαθμούν».
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Επικεφαλής στη μείωση της εσωτερικής ζήτησης, ως επόμενο κυριότερο πρόβλημα, εμφανίζονται οι επιχειρήσεις της Βοιωτίας και της Εύβοιας, ενώ η μείωση της τραπεζικής χρηματοδότησης, που είναι γενικό πρόβλημα, φαίνεται να πλήττει ιδιαίτερα τις μονάδες των Τρικάλων.
Τα άλλα προβλήματα όπως η αύξηση του κόστους του χρήματος, η μείωση των εξαγωγών και η ασυνέπεια των πελατών στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεών τους, παρουσιάζουν σχετική ένταση, ανάλογα με τη βιομηχανική συγκρότηση της κάθε περιοχής. Οι περισσότερες επιχειρήσεις όλων των νομών καταγράφουν απώλειες στις παραγγελίες και στην παραγωγή από 10% έως 30%. Όμως ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων της Μαγνησίας δηλώνει απώλεια έως και 40%, το 22% των επιχειρήσεων της Εύβοιας έως και 50%, ενώ το 16% των επιχειρήσεων των Τρικάλων είχε μειώσεις που έφτασαν και το 60%.
Σε ό,τι αφορά στις εργασιακές σχέσεις, στους νομούς που οι επιχειρήσεις προχώρησαν σε αλλαγές, έχουμε περιορισμένα ποσοστά εκείνων που προσέφυγαν στο έσχατο μέτρο της απόλυσης, ενώ στις άλλες περιπτώσεις οι μονάδες της Φθιώτιδας είναι επικεφαλής στην κατάργηση βάρδιας, της Εύβοιας στην κατάργηση υπερωριών, των αναγκαστικών αδειών, όπως και της εφαρμογής του μέτρου της μείωσης χρόνου εργασίας και αμοιβής, και της Βοιωτίας στο μέτρο της διαθεσιμότητας.
ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία-ευρήματα της έρευνας αποτελεί το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις των Τρικάλων και της Καρδίτσας, οι οποίες έχουν υπαχθεί σε ειδικό καθεστώς ρύθμισης υποχρεώσεών τους με την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου είναι επικεφαλής του αιτήματος παροχής ρευστότητας –αυτό συμβαίνει για τον απλούστατο λόγο ότι οι τράπεζες αρνούνται να αποδεχθούν και να εφαρμόσουν το περιεχόμενο αυτής της ρύθμισης!
ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ
Περισσότερο αισιόδοξες, αναφορικά με το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, εμφανίζονται οι επιχειρήσεις των νομών Φθιώτιδας-Φωκίδας. Ένα μεγάλο ποσοστό της Καρδίτσας και της Μαγνησίας δηλώνει όμοια αποτελέσματα με του α΄ εξαμήνου, ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων της Βοιωτίας και της Εύβοιας εμφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξες.
Τέλος, οι επιχειρήσεις των Νομών της Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδος κλήθηκαν να εκτιμήσουν τις προοπτικές ανάκαμψης τόσο της διεθνούς οικονομίας όσο και της ελληνικής. Ο μεγάλος όγκος των επιχειρήσεων όλων των νομών δηλώνει αισιοδοξία για ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας μέσα στο 2010. Βέβαια, δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο ότι το 42% της Μαγνησίας δεν ταυτίζεται με αυτή την αισιοδοξία. Αντίθετα, μεγάλη απαισιοδοξία δηλώνεται για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας κατά το επόμενο έτος, αν και ένα ποσοστό της τάξης του 45% των επιχειρήσεων της Βοιωτίας δηλώνει την δική του αισιοδοξία.
