Του Γιώργου Μακρή
«Όταν απευθύνθηκα πριν έναν μήνα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είχα υποσχεθεί ότι θα παρουσιάσω ένα φιλόδοξο Επενδυτικό Σχέδιο πριν τα Χριστούγεννα. Τα Χριστούγεννα ήλθαν φέτος... ένα μήνα νωρίτερα και είμαι εδώ για να τηρήσω την υπόσχεσή μου».
Μ’ αυτό το λογοπαίγνιο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζαν Κλοντ Γιούνκερ παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα νέο επενδυτικό σχέδιο ύψους 315 δισ. ευρώ, με στόχο την επανεκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης και τη μείωση της ανεργίας σε όλη την Ευρώπη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το επενδυτικό σχέδιο έχει τη δυνατότητα να προσθέσει 330 έως 410 δισεκατομμύρια ευρώ στο ΑΕΠ της Ε.Ε. και να δημιουργήσει 1 έως 1,3 εκατ. νέες θέσεις εργασίας από το 2015 έως το 2017.
Όμως, δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο σχέδιο. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι «να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται το δημόσιο χρήμα για να ενισχύει τις επενδύσεις στην ΕΕ».
Ποια είναι τα στοιχεία που διαφοροποιούν το νέο επενδυτικό σχέδιο από τα μέχρι τώρα ισχύοντα:
- Το Επενδυτικό Σχέδιο προβλέπει μια «έξυπνη» κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών πηγών χρηματοδότησης. Κάθε ευρώ δημοσίου χρήματος θα χρησιμοποιείται για να κινητοποιεί πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις, χωρίς να δημιουργεί νέο χρέος. «Οι δημόσιες δαπάνες πρέπει να κατευθύνονται στη χρηματοδότηση σχολείων και τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και όχι στην εξυπηρέτηση του χρέους», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Γιούνκερ.
- Ένα νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) θα συγκροτηθεί σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Θα στηρίζεται σε μια εγγύηση 16 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και ποσό 5 δισ. ευρώ που θα δεσμευθεί να διαθέσει η ΕΤΕπ. βάσει «συνετών» προβλέψεων που στηρίζονται στην πείρα του παρελθόντος, το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα του Ταμείου θα είναι 1:15. Με άλλα λόγια, για κάθε ευρώ δημοσίου χρήματος που κινητοποιείται μέσω του Ταμείου θα πραγματοποιούνται επενδύσεις περίπου 15 ευρώ, οι οποίες δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί διαφορετικά.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Το νέο Ταμείο θα στηρίζει στρατηγικές επενδύσεις σε υποδομές, ιδίως στα ευρυζωνικά και ενεργειακά δίκτυα, στις μεταφορές σε βιομηχανικά κέντρα, καθώς και στην εκπαίδευση, την έρευνα και την ανάπτυξη, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση.
Θα στηρίζει, επίσης, κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου για μικρομεσαίες (που απασχολούν έως 250 υπαλλήλους) και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης στην Ευρώπη (που απασχολούν μεταξύ 250-3.000 υπαλλήλους). Θα τις βοηθά να αντιμετωπίζουν τις ελλείψεις κεφαλαίων, παρέχοντας υψηλότερα ποσά για άμεσες επενδύσεις σε ίδια κεφάλαια και πρόσθετες εγγυήσεις για δάνεια σε ΜΜΕ.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Γιούνκερ:
- «Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις μας πρέπει να επωφεληθούν από τις τελευταίες τεχνολογίες και να γίνουν ενεργειακά αποδοτικότερα.
- Ο ενεργειακός τομέας μας πρέπει να αναβαθμίσει τα δίκτυά του με τις πλέον πρόσφατες τεχνολογίες, να ενσωματώσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού.
- Ο τομέας μεταφορών μας πρέπει να εκσυγχρονίσει τις υποδομές του, να μειώσει τη συμφόρηση και να βελτιώσει τις εμπορικές συναλλαγές.
- Το περιβάλλον μας χρειάζεται καλύτερες εγκαταστάσεις και δίκτυα αποβλήτων, ανακύκλωσης και ύδρευσης.
- Και χρειαζόμαστε εκτεταμένες και ταχύτερες ευρυζωνικές συνδέσεις και
εξυπνότερα κέντρα δεδομένων σε ολόκληρη την Ευρώπη».
«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ... ΑΤΜ»
«Το σχέδιο δεν είναι... ΑΤΜ, ούτε είναι δουλειά των πολιτικών να επιλέγουν ποιες επενδύσεις θα χρηματοδοτηθούν», ήταν το μήνυμα που εξέπεμψε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πώς λοιπόν θα επιλέγονται ποια σχέδια θα ενισχυθούν;
Τα κράτη μέλη παρέχουν ήδη στην κοινή ειδική ομάδα Επιτροπής-ΕΤΕπ, την «ομάδα δράσης για τις επενδύσεις», που συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2014, καταλόγους έργων τα οποία επιλέγονται με βάση τρία βασικά κριτήρια:
* Έργα με προστιθέμενη αξία ΕΕ για τη στήριξη των στόχων της ΕΕ
* Οικονομική βιωσιμότητα και αξία — προτεραιότητα σε έργα υψηλής κοινωνικοοικονομικής απόδοσης
* Έργα που μπορούν να ξεκινήσουν το αργότερο μέσα στην επόμενη τριετία, δηλαδή με εύλογη προσδοκία για κεφαλαιουχικές δαπάνες την περίοδο 2015-17.
Επιπλέον, τα έργα αυτά πρέπει να έχουν τη δυνατότητα μόχλευσης άλλων πόρων χρηματοδότησης. Θα πρέπει επίσης να έχουν εύλογο μέγεθος και κλιμάκωση (να διαφοροποιούνται ανά τομέα/υποτομέα).
Ο κατάλογος των έργων θα είναι δυναμικός και θα βασίζεται σε μια σειρά απλών και αναγνωρισμένων οικονομικών κριτηρίων. Θα προστίθενται και θα αφαιρούνται συνεχώς έργα με την πάροδο του χρόνου. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε έργο που περιλαμβάνεται στον ευρωπαϊκό δίαυλο έργων θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο του παρόντος σχεδίου, αλλά θα παρέχεται στους δημόσιους και ιδιωτικούς επενδυτές πρόσβαση σε χρήσιμες και διαφανείς πληροφορίες σχετικά με τα έργα. Ο κατάλογος των αξιολογημένων και μη έργων θα πρέπει να καθίσταται διαθέσιμος σε έναν δικτυακό τόπο, ο οποίος με τη σειρά του θα μπορούσε να συνδέεται με παρόμοιους καταλόγους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Θα προβλεφθεί επίσης διευρυμένη και βελτιωμένη τεχνική βοήθεια, μέσω ενός «κόμβου» επενδυτικών συμβουλών.
Η Επιτροπή και η ΕΤΕπ θα ξεκινήσουν επίσης ένα σημαντικό πρόγραμμα τεχνικής βοήθειας χάρη στο οποίο θα εντοπίζονται έργα και θα γίνονται πιο ελκυστικά για τους επενδυτές του ιδιωτικού τομέα.
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Το Επενδυτικό Σχέδιο θα περιλαμβάνει επίσης έναν χάρτη πορείας για την άρση τομεακών κανονισμών που εμποδίζουν τις επενδύσεις. Για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και των όρων χρηματοδότησης, το πρόγραμμα θα επικεντρωθεί σε μέτρα που διέπουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα, για παράδειγμα, τη δημιουργία μιας Ένωσης Κεφαλαιαγορών που θα εξασφαλίζει περισσότερα κεφάλαια σε ΜΜΕ και μακροπρόθεσμα έργα.
Θα δοθεί προτεραιότητα στην άρση των σημαντικών κανονιστικών και μη κανονιστικών φραγμών που εξακολουθούν να υφίστανται σε όλους τους βασικούς τομείς υποδομών, όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, τα ψηφιακά μέσα και οι μεταφορές, καθώς και των φραγμών στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Η Επιτροπή θα προτείνει, τον Δεκέμβριο, στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας της για το 2015, ένα κατάλογο πρωταρχικών πρωτοβουλιών που συνδέονται ειδικά με το επενδυτικό σχέδιο.
ΕΠΙΠΛΕΟΝ
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Τα κράτη θα μπορούν να συνεισφέρουν στο Ταμείο και να πολλαπλασιάσουν τον αναπτυξιακό του αντίκτυπο. Μάλιστα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει στα κράτη – μέλη το εξής κίνητρο: τα χρήματα που θα συνεισφέρουν στο Ταμείο δεν θα υπολογίζονται στην αξιολόγηση των δημοσίων οικονομικών στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, δεν θα επηρεάζουν δηλαδή το έλλειμμα. Κατά τον κ. Γιούνκερ το Ταμείο είναι πιο σημαντικό από τους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων (ΕΣΠΑ), άλλα προγράμματα της ΕΕ, αλλά και από τα εθνικά προγράμματα δημοσίων επενδύσεων.
Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η επένδυση αυτή θα συμπληρωθεί με τη μεγιστοποίηση της μόχλευσης των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για την περίοδο 2014-2020, μέσω δανείων, ίδιων κεφαλαίων και εγγυήσεων και όχι μέσω παραδοσιακών επιδοτήσεων. Αυτό θα αυξήσει τον δείκτη μόχλευσης από 1:3 μέχρι 1:4. Με τον διπλασιασμό του ποσού των καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων και την αξιοποίηση του αποτελέσματος της μόχλευσης που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν 20-35 δισ. ευρώ σε πρόσθετες επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, το διάστημα 2015-2017.
ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Σύμφωνα με την αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας που έχει κάνει η «ομάδα δράσης για τις επενδύσεις» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, «ο τομέας των υπηρεσιών – ιδίως τουρισμός και ναυτιλία - ήταν οι βασικοί «οδηγοί» της ανάπτυξης πριν την κρίση και αναμένεται να είναι οι βασικοί τομείς που θα «τραβήξουν» την Ελλάδα από την ύφεση. Οι επενδύσεις σ’ αυτούς τους τομείς έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν όπως προκύπτει από τις αυξημένες ροές επενδύσεων στα ξενοδοχεία και τους στόλους των εταιρειών ενοικίασης αυτοκινήτων (rent a car) όπως επίσης και στον στόλο της εμπορικής ναυτιλίας. Η αυξημένη δραστηριότητα στον τομέα των υπηρεσιών ενισχύει αυτήν την τάση.
Το χάσμα στις υποδομές είναι ένα υπολογίσιμο εμπόδιο, ιδίως σε αεροδρόμια, λιμάνια και σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι εξελισσόμενες ιδιωτικοποιήσεις και η υιοθέτηση καλύτερου ρυθμιστικού πλαισίου σ’ αυτούς τους τομείς μπορεί να κινητοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις.
Στον ενεργειακό τομέα μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου είναι απαραίτητες τόσο μέσα στην Ελλάδα όσο και στις γειτονικές της χώρες της ΕΕ.
Τέλος, η επένδυση στην οικοδομή και ιδιαίτερα στη βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας των κτιρίων, έχει δυναμική να αποφέρει οφέλη στην ελληνική οικονομία και τους πολίτες».
