Από τον περασμένο Ιανουάριο έως και τα τέλη Οκτωβρίου επιβλήθηκαν αναγκαστικά μέτρα είσπραξης σε 14.000 οφειλέτες, ενώ χιλιάδες άλλοι βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με το άγχος και εφιάλτη των επικείμενων κατασχέσεων περιουσιακών τους στοιχείων. Με δεδομένο ότι δύο στους τρεις φορολογούμενους της Λάρισας, και συγκεκριμένα οι 166.000, από τους 250.000 συνολικά του νομού βρίσκονται στο "κόκκινο", πρακτικά σημαίνει ότι μόνο στο φετινό 10μηνο περίπου ένας στους δέκα οφειλέτες, είδε τους τραπεζικούς λογαριασμούς να "αδειάζουν" και μισθοί, συντάξεις αλλά και… επιδόματα να εξαφανίζονται με συνοπτικές διαδικασίες και δίχως ενημέρωση… Και αυτό γιατί δεν υπάρχει υποχρέωση πρότερης ενημέρωσης του οφειλέτη. Οπότε, την κατάσχεση την καταλαβαίνει όταν επισκέπτεται ένα ATM και την επιβεβαιώνει όταν μπει στην τράπεζα… Οι κατασχέσεις μισθών, συντάξεων και καταθέσεων είναι το συνηθέστερο μέσο αναγκαστικής είσπραξης φόρων που έχουν πέσει "βουνό" στις πλάτες των φορολογουμένων και κυρίως γι’ αυτούς που δεν έχουν μεριμνήσει για να ενταχθούν σε ρύθμιση ή να αξιοποιήσουν όλα τα εργαλεία που αναστέλλουν τα μέτρα. Και βεβαίως δεν είναι όμως το μοναδικό. Ήδη η εφορία της Λάρισας έχει προχωρήσει στο ίδιο διάστημα σε 1.000 δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων, κινητών και ακινήτων για χρέη που δεν κατάφεραν να πληρώσουν φορολογούμενοι και επιχειρηματίες. Πρακτικά, τα νούμερα δείχνουν ότι οι κατασχέσεις προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς και πρόκειται να επιταχυνθούν το επόμενο χρονικό διάστημα. Στον απόηχο της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη, που συγκέντρωσε και κατέγραψε παρατυπίες, εσφαλμένη εφαρμογή των προστατευτικών διατάξεων γύρω από τη λειτουργία του ακατάσχετου λογαριασμού και τα επιδόματα που... εξαφανίζονται, τα στοιχεία της ΑΑΔΕ επιβεβαιώνουν την αίσθηση ότι ο "κλοιός σφίγγει". Με βάση την απολογιστική έκθεση της Ανεξάρτητης Αρχής για το 2017, οι κατασχέσεις εις χείρας τρίτων -ως επί το πλείστον σε τραπεζικούς λογαριασμούς- έφτασαν στο 1.721.911, σημειώνοντας αύξηση 12,6% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ αθροιστικά στην περίοδο 2015- 2018 σύμφωνα με τη δικηγόρο της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, τα πιστωτικά ιδρύματα υπολογίζεται ότι έχουν διεκπεραιώσει πάνω από 6.000.000 κατασχετήρια! Πάντως τα στοιχεία των τελευταίων μηνών δείχνουν ότι ο «πυρετός» των κατασχέσεων έχει υποχωρήσει. Αυτό όμως δεν οφείλεται στην... επιείκεια των ελεγκτικών υπηρεσιών αλλά στο γεγονός ότι οι χιλιάδες «τυφλές» κατασχέσεις, πολλές φορές έπεφταν πάνω σε άδειους τραπεζικούς λογαριασμούς. Με αυτό το δεδομένο, ήδη σημειώνεται αλλαγή πλεύσης προς στοχευμένες κατασχέσεις και ο κλοιός θα σφίξει ακόμη περισσότερο, όταν θα καταστεί πλήρως λειτουργικό το ηλεκτρονικό «δόκανο» της ΑΑΔΕ, για την αυτοματοποιημένη διαδικασία είσπραξης οφειλών.
ΤΟ ΝΕΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Συγκεκριμένα η ΑΑΔΕ προκειμένου να εισπράξει απλήρωτους φόρους που «λιμνάζουν» στις εφορίες πρόκειται να ενεργοποιήσει ένα ηλεκτρονικό σύστημα παρακολούθησης των οφειλετών και καθιερώνει αυτοματοποιημένες διαδικασίες εκούσιας και αναγκαστικής είσπραξης των οφειλών που συνοδεύονται με ηλεκτρονικές κοινοποιήσεις-ειδοποιήσεις και επιδόσεις για κατασχέσεις και δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού οι φορολογικές αρχές θα μπορούν να συγκεντρώνουν ανά πάσα στιγμή όλα τα στοιχεία των οφειλετών, από το TAXIS, τον ΕΦΚΑ, το Κτηματολόγιο, την ΕΡΓΑΝΗ, τις τράπεζες, το Χρηματιστήριο, το ΓΕΜΗ, τον Τειρεσία κ.ά., προκειμένου να είναι σε θέση να προχωρούν σε ταχύτερες και αυτοματοποιημένες κατασχέσεις και πλειστηριασμούς περιουσιακών στοιχείων.
ΤΑ «ΑΓΚΑΘΙΑ» ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΙΣ
Πάντως το αλαλούμ με τις κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών δεν λείπουν. Ακόμη και μικροποσά από ισχνά προνοιακά επιδόματα κατάσχονται ενώ φορολογούμενοι πιάστηκαν εξ απήνης με δεσμευμένους λογαριασμούς . Ο Συνήγορος του Πολίτη, στην έκθεση που κοινοποίησε προ ημερών, έχοντας εξετάσει εκατοντάδες αναφορές πολιτών από πολλές διαφορετικές περιπτώσεις διαπίστωσε πως αν και το Σύνταγμα δεν επιτρέπει την κατάσχεση "κάτω από το όριο στοιχειώδους επιβίωσης του οφειλέτη και της οικογένειάς του", "η προστασία των τραπεζικών λογαριασμών από κατάσχεση καταλήγει τελικά να είναι αναποτελεσματική". Μεγάλα "αγκάθια" στη λειτουργία του όλου συστήματος, όπου συμμετέχουν η ΑΑΔΕ, οι τοπικές ΔΟΥ και οι τράπεζες που καλούνται να υλοποιήσουν την κατάσχεση είναι η προστασία ενός και μοναδικού λογαριασμού που δηλώνεται ως ακατάσχετος μέσω του συστήματος TAXIS και η ύπαρξη κοινών λογαριασμών, συχνά μεταξύ ενηλίκων και ανήλικων τέκνων, όπου συχνά κατάσχεται η σύνταξη του παππού για χρέη του παιδιού ή του εγγονιού. Ενδεικτικά μερικές περιπτώσεις κατασχέσεων τραπεζικών λογαριασμών όπου παρατηρήθηκαν στρεβλώσεις είναι οι εξής: * Στα προνοιακά επιδόματα: Ένα από τα βασικά προβλήματα που προκύπτει είναι ότι υπάρχει μια τεράστια ποικιλία από επιδόματα, έκτακτα και τακτικά, που χορηγούνται σε αναπήρους, φοιτητές κ.ά. χωρίς να είναι ξεκάθαρο ποια εξ αυτών είναι ακατάσχετα και ποια όχι. * Στα επιδόματα μητρότητας: Καταγράφονται περιπτώσεις όπου οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, όπως ο ΟΑΕΔ, καταθέτουν επιδόματα μητρότητας σε λογαριασμό διαφορετικής τράπεζας από εκείνη στην οποία έχει δηλώσει η μητέρα τον ακατάσχετο λογαριασμό της. * Στα στεγαστικά επιδόματα των φοιτητών: Φορολογικές Αρχές έχουν υποστηρίξει ότι επιδόματα όπως εκείνο για τη στέγαση φοιτητών δεν ορίζεται εκ νόμου ρητά ως ακατάσχετο αν και υπάρχει νόμος που ορίζει ότι "δεν κατάσχεται, χορηγείται ολόκληρο, χωρίς κράτηση υπέρ του Δημοσίου ή τρίτου και δεν υπόκειται σε φορολογία. * Στις πολλαπλές κατασχέσεις: Παρατηρείται φαινόμενο "υπερείσπραξης" οφειλών καθώς αποστέλλονται εντολές κατάσχεσης σε όλους τους τραπεζικούς λογαριασμούς που έχει δηλώσει ο οφειλέτης. Όλες αυτές και πολλές ακόμη αποτελούν κραυγαλέες περιπτώσεις προβληματικής διαδικασίας κατάσχεσης που προκύπτουν εξαιτίας σφαλμάτων κατά τις ηλεκτρονικές συναλλαγές με τις Τράπεζες και τα οποία καθίστανται δυσεπίλυτα. Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, η υπέρμετρη χρήση καταδιωκτικών μέτρων, κυρίως σε βάρος των οικονομικά αλλά και κοινωνικά πλέον ευάλωτων ομάδων, δηλαδή των μισθοσυντήρητων, των συνταξιούχων, των αγροτών, των ΑμεΑ, των φοιτητών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των οποίων η οικονομική αντοχή έχει εξαντληθεί από τη μακρόχρονη οικονομική κρίση, δεν πρόκειται να επιλύσει ουσιαστικά τη χαμηλή εισπραξιμότητα των δημοσίων εσόδων. Η Πολιτεία οφείλει να διερευνήσει και να αναδείξει λύσεις που θα δώσουν στους φορολογούμενους τη δυνατότητα να αυξήσουν τα εισοδήματά τους, μέσα σε ένα κλίμα ανάπτυξης και οικονομικής ασφάλειας, ώστε να δύνανται εν τοις πράγμασι να αποπληρώσουν τις οφειλές τους. Και τότε θα το πράξουν...
* Πώς δηλώνεται ο ακατάσχετος λογαριασμός
Όσοι φορολογούμενοι δεν έχουν δηλώσει στο Taxisnet τον ακατάσχετο λογαριασμό θα πρέπει να το πράξουν άμεσα. Η διαδικασία είναι ιδιαίτερα απλή και γρήγορη. Αρχικά θα πρέπει να μεταβούν στην ειδική εφαρμογή του Taxisnet. Για να εισέλθουν στην ηλεκτρονική εφαρμογή θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους κωδικούς του λογαριασμού τους στο Τaxisnet. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία δήλωσης του ακατάσχετου λογαριασμού είναι τα εξής: 1. Να εισέλθουν στην σελίδα www.aade.gr και να επιλέξουν «Δήλωση Ακατάσχετου Λογαριασμού» στην κατηγορία «Υπηρεσίες προς πολίτες». 2. Να υποβάλουν ηλεκτρονικά αίτηση – υπεύθυνη δήλωση και να δηλώσουν τον αριθμό του τραπεζικού λογαριασμού (σε μορφή ΙΒΑΝ). Μετά την υποβολή της αίτησης από τον φορολογούμενο, ακολουθούν τρία στάδια έως ότου ενεργοποιηθεί το μέτρο του ακατάσχετου ορίου. Η Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΔΗΛΕΔ) της ΑΑΔΕ στέλνει αυθημερόν στις τράπεζες τα στοιχεία των ηλεκτρονικών αιτήσεων. Οι τράπεζες ελέγχουν κατά πόσο το ΑΦΜ της αίτησης ταιριάζει με το ΙΒΑΝ του τραπεζικού λογαριασμού που έχει δηλωθεί ως ακατάσχετος και απαντούν επίσης αυθημερόν στην ΔΗΛΕΔ για το αν εγκρίνεται ή απορρίπτεται το σχετικό αίτημα. Μόλις γίνει ενημερώνεται άμεσα ο φορολογούμενος για το αν εγκρίθηκε το αίτημά του ή όχι.
* Τι δεν μπορεί να κατασχεθεί
Αν και επικρατεί ένα αλαλούμ με τις κατασχέσεις λογαριασμών ωστόσο η εφορία γνωρίζει ότι δεν μπορεί να προχωρήσει στην κατάσχεση προνοιακών και κοινωνικών επιδομάτων για χρέη προς το Δημόσιο. Το ότι γίνονται κατασχέσεις ακόμη και σ’ αυτά είναι μείζον ζήτημα. Πάντως ακατάσχετα είναι τα εξής επιδόματα: Το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης (ΚΕΑ), το κοινωνικό μέρισμα, η εφάπαξ οικονομική ενίσχυση σε χαμηλοσυνταξιούχους, το επίδομα ανεργίας του ΟΑΕΔ, το επίδομα θέρμανσης, η διατροφή ανήλικου τέκνου, τα προνοιακά, η επιδότηση ενοικίου, τα κέρδη της φορολοταρίας, το επίδομα εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης που καταβάλλεται σε ανέργους, οι παροχές που χορηγούνται στους ασφαλισμένους από τον ΕΛΓΑ, τα χρηματικά βοηθήματα που δίνονται με απόφαση δημοτικού συμβουλίου σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η κατάθεση για εξόφληση οφειλής ασφαλιστικού ταμείου, η κρατική επιχορήγηση, η κατάθεση για πλειοδοσία σε πλειστηριασμό καθώς και άλλο επίδομα που έχει χαρακτηριστεί ρητώς ως «ακατάσχετο» από τη νομοθεσία που το προβλέπει.
* Τα ακατάσχετα χρηματικά όρια
Θυμίζουμε πως το ακατάσχετο όριο από μισθό ή σύνταξη είναι 1.000 ευρώ. Για το ποσό του μισθού ή της σύνταξης από 1.000 έως 1.500 ευρώ μπορεί να κατασχεθεί το 50%, ενώ για το τμήμα του ποσού του μισθού ή της σύνταξης πάνω από 1.500 ευρώ κατάσχεται το σύνολο. Για κάθε οφειλέτη του Δημοσίου οι καταθέσεις σε έναν και μοναδικό ατομικό ή κοινό λογαριασμό είναι ακατάσχετες μέχρι του ποσού των 1.250 ευρώ μηνιαίως για κάθε φυσικό πρόσωπο αλλά σε ένα μόνο πιστωτικό ίδρυμα. Οπότε καλό είναι κατά προτεραιότητα να δηλώνεται ως ακατάσχετος ο λογαριασμός της μισθοδοσίας. Στους κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς το υπόλοιπο διαιρείται ανάλογα με τον αριθμό των συνδικαιούχων. Τεκμαίρεται ότι στον συνδικαιούχο αναλογεί το υπάρχον χρηματικό ποσό διαιρεμένο με το σύνολο των συνδικαιούχων. Για παράδειγμα, σε λογαριασμό με υπόλοιπο 2.400 ευρώ, και δύο συνδικαιούχους, δεν μπορεί να επιβληθεί κατάσχεση (αν ο λογαριασμός έχει δηλωθεί ως ακατάσχετος), καθώς υπάρχει το όριο προστασίας των 1.250 ευρώ. Γενικώς σε κοινούς λογαριασμούς κατάσχεται το 1/2, αν οι δικαιούχοι είναι δύο και το 1/3 αν οι δικαιούχοι είναι τρεις.
Του Γιώργου Νούλη
