«Το πιο αρνητικό, για μένα, σημείο, στην πορεία αποκάλυψης του Αρχαίου Θεάτρου της Λάρισας, το διάστημα που ήμουν υπεύθυνος, ήταν η μεγάλη πίεση που δέχτηκα από τους ιδιοκτήτες ακινήτων για απαλλοτριώσεις. Παράλληλα, υπήρχε το διακύβευμα, να μη βρεθούν τα αρχαία κάτω από τις οικοδομές και να είναι κατεστραμμένα. Μετά, θα μου έλεγαν από το υπουργείο ότι δόθηκαν τσάμπα τόσα χρήματα, για τις απαλλοτριώσεις. Τα ποσά ήταν μεγάλα... Ήμουν μόνος μου, αλλά με στήριξαν πολίτες και παράγοντες της πόλης, ακόμα και ψυχικά. Όμως, το κομβικό σημείο της αποκάλυψης του μνημείου, ήταν η απόφαση του υπουργείου, αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, να απαλλοτριωθεί η πρώτη οικοδομή, που είχε ανεγερθεί πάνω στα εδώλια...».
Ο πρώτος προϊστάμενος της ΙΕ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Λάρισας, μόλις ιδρύθηκε τη δεκαετία του ‘70, κ. Κώστας Γαλλής, συνταξιούχος σήμερα, είχε σειρά να μιλήσει στην «Ε». Ο κ. Κ. Γαλλής ανασκαλεύει τη μνήμη του και τα σημαντικά αρχεία του, για ένα από τα δύο ζητήματα που τον απασχόλησαν πρώτιστα, κατά τη διάρκεια της θητείας του, μέχρι το 1995: Το ένα ήταν φυσικά η αποκάλυψη του Αρχαίου Θεάτρου και το άλλο το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας, που κατασκευάστηκε τελικά στο Μεζούρλο. Θυμάται, έντονα, την τελευταία επίσκεψη της Μελίνας Μερκούρη ως υπουργού Πολιτισμού, τον Αύγουστο του 1993, λίγο καιρό πριν τον θάνατό της... Το θέατρο λοιπόν:
«Το ‘70 δημιουργήθηκε για πρώτη φορά Επιμελητεία Αρχαιοτήτων για τον ν. Λάρισας, που υπαγόταν στην Εφορεία του Βόλου. Από τότε ήρθα στη Λάρισα και από τον πρώτο χρόνο, άρχισα να ασχολούμαι με την οικοδομή, που ανεγέρθηκε πάνω στο Αρχαίο Θέατρο και απαλλοτριώθηκε μετά. Αρχικά η απόφαση ήταν να ανταλλαγεί το οικόπεδο με άλλο του δημοσίου. Δεν ευδοκίμησε. Ήλθε στη Λάρισα, κάπου στο ‘69-’70, ο γενικός διευθυντής Σπ. Μαρινάτος με τον Κων. Παπαδόπουλο, που ήταν γενικός γραμματέας του υπουργείου Προεδρίας. Τότε, ανακοίνωσε ο Μαρινάτος τη δημιουργία Επιμελητείας Αρχαιοτήτων στη Λάρισα και σε άλλα μέρη της χώρας και στη Λάρισα τοποθετήθηκα εγώ. Έγινε αυτοψία και ήρθε έγγραφο στην υπηρεσία στον Βόλο, ότι θα προχωρήσουμε σε απαλλοτρίωση. Μέσα στο ‘70, εντελώς ξαφνικά, ήρθε άδεια ανεγέρσεως ελαφράς διωρόφου οικοδομής. Μας εξέπληξε όλους, τους Θεοχάρη, Χουρμουζιάδη και μένα. Η οικοδομή έγινε τελικά, ενώ η υπηρεσία και γω βρισκόμασταν στον Βόλο...
Βρέθηκα εξ αρχής σε πολύ δύσκολη θέση. Ως αρχαιολόγος και υπηρεσία διακόπταμε έργα λόγω αρχαίων που βρίσκονταν στη Λάρισα και αλλού. Όλοι οι ιδιοκτήτες διαμαρτύρονταν και μας έλεγαν ότι «εσείς θάψατε το θέατρο και τώρα μας σταματάτε, για μισή κολώνα;» Εκείνη την εποχή υπήρξαν άνθρωποι που μας συμπαραστάθηκαν και μετά από τη μεταπολίτευση. Μετά τη δικτατορία ζητήθηκε από τους ιδιοκτήτες να προστεθεί ένας όροφος, αλλά ήρθε χαρτί από το υπουργείο που έλεγε ότι κακώς κατασκευάστηκε η οικοδομή και δεν έδωσε την άδεια. Ομοθυμαδόν το ΚΑΣ, το 1975, πήρε απόφαση να κατεδαφιστεί η οικοδομή. Στο υπουργείο Πολιτισμού πρώτος υπουργός ήταν ο Τσάτσος (σ. σ. μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας )και μετά ο Τρυπάνης και επί των ημερών του έγινε η απαλλοτρίωση. Αυτό ήταν κομβικό σημείο και από τότε άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη του θεάτρου. Είχα γράψει τότε και ένα άρθρο στην «Ε», που ζητούσα να μειωθεί ο συντελεστής δόμησης στο Φρούριο.
ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ
Εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, είχαν γίνει οι δύο πιο μεγάλες ζημιές σε αρχαία. Η μία ήταν η οικοδομή στο Αρχαίο Θέατρο της Λάρισα και η άλλη η κατεδάφιση του βενετσιάνικου Βαλιντέ Τζαμιού στο Ηράκλειο της Κρήτης. Μάλιστα, για τη ζημιά στο Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, είχε γράψει τότε και το γερμανικό «Spiegel!» Στη Λάρισα, ευτυχώς αυτό ήταν αντιστρεπτό, στο Ηράκλειο σήμερα στη θέση του τζαμιού υπάρχει πλατεία.
Στο αρχαιολογικό δελτίο του 1980 γράφτηκε η πρώτη αναφορά μου για το Αρχαίο Θέατρο, αν και οι εργασίες είχαν αρχίσει μετά το ‘76. Εκείνο το διάστημα έκανα και την πρώτη ανασκαφή σε άλλο οικόπεδο, σχεδόν στη γωνία, επί της Βενιζέλου. Έτσι, βρέθηκε τμήμα- η άκρη-της σκηνής και η πρώτη μαρμάρινη ασπίδα. Παράλληλα, έγιναν ενέργειες προς το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας με υπουργό τον Ε. Αβέρωφ, για παραχώρηση των αρτοποιείων και αυτό ήταν ανακούφιση για μας. Κάναμε πρόταση να απαλλοτριωθούν και άλλες οικοδομές, αλλά μόνο μία απαλλοτριώθηκε σε εκείνη τη φάση. Υπήρχαν μεγάλες κόντρες με κόσμο, που δεν ήθελε να προχωρήσουν οι απαλλοτριώσεις. Γράφτηκαν επιστολές στον τύπο, δεχτήκαμε απειλές κλπ., σήκωσα μεγάλο βάρος...
ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ
Ένα μεγάλο διακύβευμα για μένα ήταν ο φόβος να σκάψουμε και να βρούμε το μνημείο κατεστραμμένο. Μετά θα μου έλεγαν από το υπουργείο ότι δόθηκαν τσάμπα τόσα χρήματα για τις απαλλοτριώσεις. Τα ποσά ήταν μεγάλα. Επειδή το θέατρο είναι στο κέντρο της πόλης θα μπορούσε να είχε καταστραφεί.
Ανάμεσα σε αυτούς που ενδιαφέρθηκαν και βοήθησαν (βέβαια την περίοδο που ήμουν εγώ), να θυμηθώ μερικούς: Ο νομάρχης Γιαννόπουλος, οι δήμαρχοι Μπλάνας, μετά ο Αρ. Λαμπρούλης, ο τότε αντιδήμαρχος Χρήστος Χαλκιάς, ο δήμαρχος Χριστόδουλος Καφφές, ο Ντίνος Χουλιάρας ο ορθοπεδικός μεγάλος συμπαραστάτης, η Λένα Γουργιώτη του Λαογραφικού, που βοήθησε και με τον Αβέρωφ για να δοθούν τα αρτοποιεία, ο φωτογράφος Τάκης Τλούπας, ο Ζήσης Χασιώτης ο ασφαλιστής, ο Δημ. Αμπελακιώτης με το κοσμηματοπωλείο, ο δικηγόρος Γ. Δάρτζαλης (είχε γράψει το περίφημο άρθρο «έναν καφέ την ημέρα»), ο αρχιτέκτονας Ελευθ. Αμμανίτης, ο γλύπτης Στέλιος Παπανικολάου, ο Στέφανος Μιστάρας, ο οδοντίατρος Γιώργος Μπαρμπούτης, οι δημοσιογράφοι της «Ε» Μαρία Δημητρίου και Βάσος Καλογιάννης, ο Λάζαρος Αρσενίου, ο εκπαιδευτικός Γιώργος Καραγιάννης και πολλοί άλλοι δημοσιογράφοι εντύπων και τηλεοπτικών καναλιών και άλλοι πολίτες και παράγοντες, που τώρα μου διαφεύγουν. Ήμουν μόνος μου και με στήριξαν και ψυχικά.
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
‘Ένα άλλο θέμα που με απασχόλησε τότε και έτρεξα για αυτό, ήταν το Αρχαιολογικό Μουσείο της Λάρισας, που ανεγέρθηκε τελικά στο Μεζούρλο. Επρόκειτο να γίνει στο Φρούριο και μάλιστα έγιναν δύο απαλλοτριώσεις για αυτόν τον σκοπό. Πείσαμε τον υπουργό Τρυπάνη και τον διευθυντή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ιωάννη Κοντή, πήγαμε με τον Χουλιάρα στο Μεζούρλο και στη συνέχεια πρότεινα να γίνει εκεί το νέο μουσείο και τους πείσαμε, όπως και έγινε...
Η ΜΕΡΚΟΥΡΗ
Μάλιστα, ήρθε στο θέατρο και έκανε αυτοψία η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, στις 10 Αυγούστου του 1993. Ήταν η τελευταία επίσκεψή της, λίγους μήνες πριν αποβιώσει. ‘Ήταν καταβεβλημένη, φαινόταν. Κάθισε, της έδειξα το σχέδιο του θεάτρου. Η ανασκαφή συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του’90 που έφυγα, είχε μεταστραφεί η διάθεση του κόσμου. Μάλιστα είχαν προσέλθει στην υπηρεσία αυθορμήτως δύο ιδιοκτήτες, που πρόσφεραν τις ιδιοκτησίες τους για να απαλλοτριωθούν! Τον Αύγουστο του ‘95 έκανα ένα από τα τελευταία έγγραφά μου, που δείχνει τη μεταστροφή του κόσμου και μεταβιβάζω το αίτημα των ιδιοκτητών για απαλλοτρίωση. Ένα άλλο θέμα ήταν η κατεδάφιση του ρολογιού της πόλης. Δεν μπορούσε να διατηρηθεί, γιατί ήταν κοντά στο θέατρο, ήταν και θέμα αισθητικής, πέρα από τον κίνδυνο υποχώρησης. Τον Σεπτέμβριο έφυγα για το Πανεπιστήμιο Θράκης, αν και μπορούσα να κρατήσω τη θέση του εφόρου αρχαιοτήτων. Είχα προβληματιστεί σοβαρά τι να κάνω. Παράλληλα το υπουργείο μου ενέκρινε τη συνέχιση των ανασκαφών. Όμως από την Κομοτηνή, δεν ήταν εύκολο να έρχομαι. Παραιτήθηκα λοιπόν, βλέποντας ότι τα πράγματα είχαν πάρει τον δρόμο τους. Το ίδιο και με το μουσείο, όπου τότε μπήκε ο θεμέλιος λίθος.
Ε. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
