Murada: Η λέξη «Μουράντα» είναι ενετική. Προέρχεται από το «muro» που σημαίνει τoίxoς-τείχος και σημαίνει μέρος κλεισμένο σε τοίχους.
Το όνομα αυτό φέρει ένα φαράγγι στην Κρανιά Ελασσόνας. Οι ντόπιοι το ξέρουν ως «Χράπα», μια ηχοποίητη λέξη από το σύρσιμο των βημάτων πάνω στα χαλίκια του πετρώδους εδάφους (χραπ-χρουπ).
Στο πανέμορφο αυτό φαράγγι, μας ταξιδεύει ο δάσκαλος-ερευνητής Ευάγγελος Λάλος. Γέννημα-θρέμμα της περιοχής, τώρα ζει στη Ν. Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης, περπάτησε πρόσφατα σ΄αυτό, μαζί μια παρέα ακόμη περιπατητών, εκθέτοντας την εμπειρία του στον Πολιτιστικό Σύλλογο Κρανιάς, στις 27 του περασμένου Οκτωβρίου.
Η Μουράντα είναι ένα φαράγγι, με ποικίλη πανίδα και χλωρίδα όπως διαπιστώνει ο επισκέπτης, με μήκος 15 περίπου χλμ. και βρίσκεται στη ροή του Ξεριά ποταμού. Αρχίζει από τη γέφυρα που ενώνει την Κρανιά με τον Λουτρό και τελειώνει στην έξοδο του Ξεριά προς Βαλανίδα, όπου γίνεται το αντάμωμα των ρεμάτων του Τιταρίσιου, του Ξεριά και το Μάτι του Κεφαλόβρυσου.
ΕΝΑ ΠΑΙΔΙΚΟ ΟΝΕΙΡΟ
Ο Βαγγέλης Λάλος εξιστορεί: «Για μένα ήταν ένα μέρος ονείρων η Χράπα, να την ιδώ, να την πατήσω και να ολοκληρώσω τις παιδικές επιθυμίες. Παραδίπλα από τον Αϊ Γιάννη ήταν τα γρασίδια. Εκεί βρισκόταν το αμπέλι μας, το μόνο μέρος που μου επιτρεπόταν να επισκεφτώ και να φτάσω -χωρίς φόβο-, μέχρι και το χωράφι του μπάρμπα Αποστόλη.
Τα βράδια, είχα την πολυτέλεια να κοιμάμαι πολλές ώρες, γιατί η γκαζόλαμπα έκαιγε μέχρι το βραδινό φαγητό.
Αυτό που κυρίως επιτρεπόταν-γιατί βρισκόταν στη σκέψη μου- ήταν να ονειρεύομαι και να ακούω τη συναυλία των βατράχων. Έ, δεν θα μεγαλώσω, να πάω κάποτε στη Χράπα;
Πέρασαν χρόνια, άσπρισαν τα μαλλιά, κι εγώ στ' όνειρο! Και κάποια μέρα το αποφάσισα, να καλέσω όσους σαν εμένα σκέφτονταν, απ' τη Λάρισα, απ' την Κρανιά απ' τα Γιαννωτά, οι περισσότεροι Κρανιώτες και Κρανιώτισσες, κάθε ηλικίας, και γέμισε το φαράγγι με φωνές, και γέμισε η Μουράντα μ' ανθρώπους κάθε ηλικίας, έτοιμους να κατακτήσουν και να νικήσουν τον τόπο που τους ανήκε.
- 17 Αυγούστου 2013 λοιπόν: Έτσι ανοργάνωτα ξεκίνησαν να κατηφορίζουν από της Σάρας τα χωράφια, με κατεύθυνση για Βαλανίδα όπου ήταν και ο τελικός προορισμός. Τους πολλούς συνόδευαν ο πρόεδρος Κρανιωτών Λάρισας Γκουνέλας Λάμπρος και η γραμματέας του Δ.Δ. Κρανιάς Κατσιαβού Μαρία.
Οπισθοφυλακή ακολουθούσαμε οι: Νίκος Δημουλάς, Κώστας Κατσιούλης, Κώστας Μπουγάτσιας και εγώ. Η τετράδα έφερε μαζί της ορειβατικό υλικό, πλήρες φαρμακείο με αντιιοβόλους ορούς, ασύρματα τηλέφωνα, και φωτογραφικές μηχανές. Σε όλη την πορεία υπήρχε συνεχής τηλεφωνική επικοινωνία με το Α.Τ.Ελασσόνας
Αφανείς συνοδοί, έτοιμοι να παρέμβουν, οι ε.α. καταδρομείς Θυμιούλας Δημήτριος και γιος Ιωάννης.
Κατά τις απογευματινές ώρες και αφού έληξε η πορεία χωρίς κανένα απρόοπτο, πληροφόρησα το Α.Τ. για λήξη συναγερμού. Έτσι απλά τελείωσε η πορεία στο φαράγγι της Μουράντας. Τις επόμενες μέρες συγκέντρωσα τις φωτογραφίες…
Πλην της κύριας πορείας, ακολούθησαν άλλες τρεις, με σκοπό την φωτογράφηση όλου του φαραγγιού.
Ήταν μια μικρή περιήγηση στο φαράγγι, που θα χρειαστεί ακόμα πολύς κόπος και προσπάθειες για να μελετηθεί η πτυχή του και το κάθε μυστικό κρύβει στους αιώνες. Προσωπικά, για να ολοκληρώσω έναν κύκλο ερευνών, αναζήτησα πληροφορίες που αφορούν στην προέλευση του ονόματος:
Ρώτησα τους ηλικιωμένους του χωριού αλλά η απάντηση ήταν αφελής και μόνο άγνοια έδειχνε.
-Τι θα πει Μουράντα;- Να, Χράπα!
Αναζήτησα πληροφορίες στον υπολογιστή μου, αλλά ατύχησα, γιατί μόνο διαφημίσεις ξενοδοχείων βρήκα. Κατέφυγα στις πρεσβείες των γειτονικών χωρών, αφού δεν είναι η λέξη ελληνική, τίποτε. Η Τουρκία μόνο μου απάντησε ότι αυτή έχει μόνο το όνομα Μουράτ που είναι όνομα σουλτάνου. Σκέφθηκα ότι δεν είναι δυνατόν οι προγονοί μου να τίμησαν κάποιο Τούρκο σουλτάνο, δίνοντας το όνομα του στο φαράγγι.
Κατέφυγα τελικά στον μορφωτικό ακόλουθο της ιταλικής πρεσβείας στην Αθήνα και η έκπληξη ήρθε από κει: -Περιμένετε κ. Λάλο: Muro-murare = τοίχος-τείχος. Murada (Μουράντα) σημαίνει μέρος κλεισμένο με τοίχους.-Μήπως έχει εκεί ποτάμι; Μήπως είναι φαράγγι; Η λέξη είναι ενετική. Μήπως πέρασαν από τον τόπο σας, κατά την αρχαιότητα, Ενετοί; Κάπου εκεί κρύβεται η απάντηση που ζητάτε!
Ευχαρίστησα τον Ιταλό συνομιλητή μου, τον διδάκτορα ιστορίας της ιταλικής πρεσβείας. Όλα μέσα μου φωτίστηκαν. Οι απαντήσεις ήρθαν: Οι Ενετοί, που κατά τη διάρκεια του τρωικού πολέμου, πήραν μέρος σαν σύμμαχοι των Τρωών, όπως και πολλοί λαοί των βορείων παραλίων του Πόντου και με τη λήξη του Πολέμου το 1184 π.Χ., διώχθηκαν από τους νικητές Έλληνες, έφυγαν από τις εστίες τους και διασκορπίστηκαν σε άλλους τόπους.
Αν και πανάρχαιος λαός, ίσως πελασγικής φυλής (Παφλαγόνες), και πιθανόν ελληνικής καταγωγής (Στράβων-Τάκιτος), αναχώρησαν, για να διασωθούν από την μήνη των Ελλήνων με κατεύθυνση την Ελλάδα, Ιταλία (Βενετία), Γαλατία, Μ. Βρετανία και Κ. Ευρώπη. Οι Ενετοί λάτρευαν τους Ολύμπιους θεούς και ιδιαίτερα τον Απόλλωνα.
Στην εποχή τους, δεν υπήρχαν δρόμοι, και ο μόνος- εύκολος τρόπος- μετακίνησης τους ήταν οι ποτάμιοι δρόμοι. Πέρασαν λοιπόν και από τον Ξεριά ποταμό κατευθυνόμενοι στα δυτικά της Ελλάδας και έτσι σαν στίγμα τους άφησαν το όνομα που κρατούμε ως σήμερα: ΜΟΥΡΑΝΤΑ-ΜURADA! Μέρος κλεισμένο με τοίχους!
Ένα πανέμορφο φαράγγι, μήκους 15 χιλιομέτρων. Ένα φαράγγι καμωμένο από πέτρες και όμως πηγή ζωή για την Κρανιά επί αιώνες πολλούς”.
