ΤΥΡΝΑΒΟΣ (Γραφείο «Ε»)
Του Κώστα Τσόλα
Ήταν κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 και αρχές της δεκαετίας του ΄80 που και η επαρχία ακολουθούσε σιγά σιγά αλλά σταθερά τις προτιμήσεις των κατοίκων των μεγάλων πόλεων.
Μέχρι τότε κύριο καύσιμο θέρμανσης ήταν το ξύλο. Μάλιστα οι παλιές ξυλόσομπες και τα επικίνδυνα μαγκάλια, καθώς και τα τζάκια που ξεχάστηκαν, αντικαταστάθηκαν με σύγχρονες για την εποχή ξυλόσομπες οι οποίες δεν κάπνιζαν είχαν όμορφο ντιζάιν και μάλιστα οι γνωστές τότε «Κοζανίτικες» είχαν και φούρνο για το ψήσιμο ψωμιού, φαγητών, γλυκών κ.λπ. Δηλαδή όχι απλά δύο σε ένα αλλά πολλά σε ένα. Άλλωστε τότε στην ελληνική επαρχία ελάχιστοι είχαν ηλεκτρικές κουζίνες. Δεν την είχαν ανάγκη αφού η «Κοζανίτικη» έκανε τα πάντα, ζεστό νερό, θέρμανση και κουζίνα φαγητού.
Ποιοι όμως ήταν εκείνοι που προμήθευαν την πρώτη ύλη για όλα τα παραπάνω; Ήταν οι κυρατζήδες και ταυτόχρονα έμποροι ξυλείας που έπρεπε να μεταφέρουν ξύλα από τα βουνά για τις ανάγκες των κατοίκων της πόλης και των χωριών της υπαίθρου.
Μια από τις πλέον γνωστές και παλαιότερες οικογένειες στο χώρο του καυσόξυλου και της παραγωγής κάρβουνου είναι στον Τύρναβο η οικογένεια Δερπάνη.
Πρώτος, περίπου στα 1920 ο Βασίλης Δερπάνης με τα επτά – οκτώ μουλάρια που είχε, όπως και άλλοι κυρατζήδες την εποχή εκείνη, χειμώνα καλοκαίρι με τα μουλάρια τους ανέβαιναν στα κοντινά και πιο μακρινά βουνά, από τον Σμόλικα και τη Βασιλίτσα των Γρεβενών και από τον Όλυμπο, τον Κίσσαβο και αλλού και κατέβαζαν ξυλεία στον κάμπο. Το οδικό δίκτυο ανύπαρκτο, μόνον μονοπάτια, πολλές φορές απάτητα. Οι ποσότητες ξυλείας, τότε και μέχρι μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο, μικρές. Ωστόσο η οικογένεια Δερπάνη προμήθευε ξυλεία όχι μόνο για θέρμανση, αλλά και για τους φούρνους παραγωγής ψωμιού.
Σιγά – σιγά, στη δεκαετία του ΄50 εμφανίστηκαν τα πρώτα φορτηγά μεταφοράς και ξυλείας. Τα πράγματα βελτιώθηκαν και τα μεροκάματα κοπιαστικά μεν, αλλά ικανοποιητικά. Δύσκολη η διαδικασία και για τη παραγωγή κάρβουνου επίσης πάνω στα βουνά.
Από τον μπάρμπα Βασίλη της εποχής πριν τον πόλεμο, στη δουλειά, μετά, ρίχτηκαν τα παιδιά του, οι Νίκος, Αποστόλης και Θανάσης Δερπάνης. Το πρώτο φορτηγό αγοράστηκε το 1957 και ήταν από τα πρώτα στην περιοχή του Τυρνάβου – Λάρισας μεταφοράς ξυλείας.
Τα χρόνια πέρασαν και η σύγχρονη οικογένεια εγκατέλειψε το ξύλο ως καύσιμη ύλη για θέρμανση, ζεστό νερό και ψήσιμο φαγητού. Οι ηλεκτρικές κουζίνες οι θερμοσίφωνες, τα καλοριφέρ άφησαν πίσω το ξύλο. Ωσπου ήρθε η οικονομική κρίση, που οι πολίτες μη μπορώντας να αντέξουν τα οικονομικά βάρη «θυμήθηκαν» το τζάκι, εγκατέλειψαν το καλοριφέρ και επανήλθαν στη χρήση του ξύλου ως φθηνότερη λύση.
Σ’ αυτήν τη δύσκολη συγκυρία η οικογένεια του Θανάση Δερπάνη επέμενε να συνεχίζει την παράδοση που ξεκίνησε ο παππούς Βασίλης Δερπάνης το 1920. Σήμερα οι γιοί του Θανάση, Νίκος και Βασίλης Δερπάνης ο πρώτος γεννημένος κυριολεκτικά μέσα σ΄ αυτή τη δουλειά συνέχισε στα χνάρια των προγόνων του, για να συνεχίσει μαζί του και ο Βασίλης ο οποίος παράλληλα με την εργασία σπούδασε τεχνολόγος Δασοπονίας Περιβάλλοντος.
Μιλώντας στην «Ε» ο Βασίλης σημειώνει ότι τόσο ο ίδιος όσο και αδελφός του ανέλαβαν μια ιστορική επιχείρηση και συνεχίζει: «Μεγαλώσαμε σ’ αυτή τη δουλειά, την γνωρίζουμε. Είναι σκληρή δουλειά και με μικρές πλέον οικονομικές απολαβές. Προτιμήσαμε όμως να δουλεύουμε σκληρά, παρά να βιώνουμε την ανεργία όπως πολλοί συνομήλικοί μας.
Για τη σκληρή δουλειά και σήμερα μιλά ο Νίκος σημειώνοντας: «Σε σύγκριση με τον παππού σήμερα σίγουρα υπάρχουν διευκολύνσεις. Καλύτεροι δασικοί δρόμοι, σύγχρονα οχήματα και εργαλεία δουλειάς, αλλά παρόλα αυτά η δουλειά μας είναι δύσκολη». «Είναι το δεύτερο πιο επικίνδυνο επάγγελμα στον κόσμο».
Αναφορικά με τη σημερινή πραγματικότητα, φέτος ανεξάρτητα με τη τιμή του πετρελαίου θέρμανσης η τιμή του ξύλου σε σύγκριση με πέρυσι είναι χαμηλότερη 20% τουλάχιστον. Εκτός αυτού το άναμμα του τζακιού, πέρα από την οικονομία, έφερε πάλι κοντά στην οικογένεια τη θαλπωρή.
Οι συνεχιστές της παράδοσης των προγόνων τους του 1920 Νίκος και Βασίλης Δερπάνης παραμένουν να αγωνίζονται στη σκληρή δουλειά του ξύλου μένοντας μακριά από την ανεργία που μαστίζει άλλους συνομήλικούς τους.
