Δημοτικό Αστεροσκοπείο Λάρισας «Αριστεύς»

Δημοτικό Αστεροσκοπείο Λάρισας «Αριστεύς»

Από τον Σπύρο Μπαρμπούτη, φυσικό

Με τον ερχομό της άνοιξης (ισημερία 20 Μαρτίου και ώρα 05:06), στο σημείωμά μας θα αναφερθούμε στη δραστηριότητα και λειτουργία του Αστεροσκοπείου μας.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως πολλοί Λαρισαίοι ίσως δεν γνωρίζουν ούτε πού βρίσκεται το Αστεροσκοπείο και το σημαντικότερο, ότι δεν γνωρίζουν το τεράστιο έργο που γίνεται σ’ αυτό. Επίσης, ότι ο Δήμος Λαρισαίων είναι ο μοναδικός στον ελλαδικό χώρο που διαθέτει Δημοτικό Αστεροσκοπείο.
Είναι ένας οργανισμός με τεράστιο ερευνητικό, εκπαιδευτικό και επιστημονικό έργο, αναγνωρισμένο και πιστοποιημένο διεθνώς, και με πολλές σημαντικές – τιμητικές διακρίσεις.
Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια συνοπτική αναφορά, σχετικά με τα εκπαιδευτικά, ερευνητικά και γεωφυσικά προγράμματα τα οποία υλοποιεί το Αστεροσκοπείο μας και τη συνεργασία τους με διεθνή αστρονομικά κέντρα, με τα οποία συνεργάζεται και είναι αποδέκτες των ερευνητικών εργασιών του.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ιδιαίτερα προβλέπεται η συνεργασία με τα σχολεία, αφού οι μαθητές κι οι μαθήτριες ευαισθητοποιούνται και ενδιαφέρονται για το έργο του Αστεροσκοπείου. Αποκτούν γνώσεις για το Σύμπαν, τη γενικότερη επιστήμη της Αστρονομίας και χρήσιμες γνώσεις για την αντισεισμική προστασία.
Κάθε σχολική περίοδο 1.500 μαθητές και μαθήτριες όλων των βαθμίδων της Εκπαίδευσης, με τους συνοδούς τους, επισκέπτονται το Αστεροσκοπείο.
Τους γίνεται ξενάγηση και εκλαϊκευμένες αστρονομικές και σεισμολογικές ομιλίες, προβάλλονται βίντεο συναφούς περιεχομένου και αν κατά την επίσκεψή τους επικρατεί ηλιοφάνεια, με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου μπορούν να δουν τις ηλιακές κηλίδες.
Πάγια είναι η τακτική του Αστεροσκοπείου μέσω των Μ.Μ.Ε. να ενημερώνει τους συμπολίτες με εκλαϊκευμένες δημοσιεύσεις για ερευνητικά προγράμματα, αστρονομικά ή γεωφυσικά φαινόμενα, εκλείψεις Ήλιου ή Σελήνης, διαβάσεις κομητών, διάττοντες αστέρες «περσίδες», «Λεοντίδες»… κ.ά.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το Αστεροσκοπείο συμμετέχει σε πολλά ηλιακά προγράμματα με τη συνεργασία διεθνώς αναγνωρισμένων επιστημονικών οργανισμών.
Ήλιος: Δύο σημαντικά ηλιακά προγράμματα πραγματοποιούνται από το Αστεροσκοπείο μας.
* Παρακολούθηση της φωτόσφαιρας που αποσκοπεί στην αποτύπωση των φαινομένων των ηλιακών κηλίδων και σε ειδικές περιπτώσεις πυρσών.
* Παρακολούθηση της χρωμόσφαιρας, φωτογράφηση των ηλιακών εκλείψεων.
ΑΣΤΡΙΚΗ ΦΩΤΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΦΩΤΟΜΕΤΡΙΑ
Μελέτη των μεταβλητών αστέρων βοηθάει στην περαιτέρω κατανόηση της αστρικής εξέλιξης. Ακόμη, μελέτη και έλεγχος πτυχών της θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein.
Σύμφωνα με τη θεωρία του καθηγητού Δημ. Νανόπουλου, η ταχύτητα του φωτός εξαρτάται από τη συχνότητά του, αντίθετα με την προσέγγιση του Einstein ότι η ταχύτητα του φωτός είναι ίδια ανεξάρτητη της συχνότητάς του (C=300.000 km/sec ή ακριβέστερα C=299.793 km/sec).
Αν από τις μετρήσεις στο μέλλον επαληθευθεί η θεωρία αυτή, τότε κλονίζονται σοβαρά όλα όσα γνωρίζουμε για τη θεωρία της Σχετικότητας. Η Φυσική πρέπει να ξαναγραφεί από την αρχή και οι φυσικοί ίσως πρέπει να ξανακαθίσουμε στα θρανία!!!
Σελήνη: Οι επιπροσθέσεις της Σελήνης είναι ένα σημαντικό αστρονομικό πρόγραμμα, που αποσκοπεί στη μελέτη των ιδιαίτερων κινήσεων της Σελήνης.
Σύμπαν: Το ηλιακό μας σύστημα περιλαμβάνει τον Ήλιο, τους πλανήτες με τους δορυφόρους τους, τους αστεροειδείς και τους κομήτες, τους μετεωρίτες, καθώς και τη μεσοπλαντική ύλη. Yπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες με ανάλογο αριθμό αστεριών.
Οι πιο μακρινοί μας απέχουν 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός (Μονάδα μήκους: έτος φωτός = 9.500 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα).
Και ένας τρομερός αριθμός: Ο αριθμός των άστρων που υπάρχουν στο Σύμπαν είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των κόκκων άμμου που υπάρχουν σ’ όλες τις παραλίες της Γης!!!
* Ένα σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο παρατηρήθηκε και φωτογραφήθηκε από το Αστεροσκοπείο μας. Η διάβαση της Αφροδίτης εμπρός από τον ηλιακό δίσκο στις 8 Ιουνίου 2004.
Η τελευταία φορά που είχε συμβεί κάτι ανάλογο ήταν πριν 122 χρόνια, στις 6 Δεκεμβρίου 1882, η επόμενη έγινε στις 6 Δεκεμβρίου 2012 και η μεθεπόμενη θα γίνει στις 11 Δεκεμβρίου 2117!!
* Μία ακόμα πρόσφατη (Δεκέμβριος 2023) συνεργασία του Αστεροσκοπείου μας με διεθνές αστρονομικό κέντρο, που έγινε αποδέκτης των ερευνητικών εργασιών του.
Σε εργασία του κ. Θεοδοσίου Χατζηστεργίου, αστροφυσικού στο MAXPLANK Institute for Solar System Research, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, και ψηφιακές φωτογραφίες της ηλιακής χρωμόσφαιρας, που ελήφθησαν με την CCD κάμερα του Αστεροσκοπείου μας και απεστάλησαν από τον υπεύθυνο, κ. Γιάννη Χουινάβα, το όνομα του οποίου, όπως και του Αστεροσκοπείου μας, μνημονεύεται στην παραπάνω εργασία του κ. Χατζηστεργίου.
* Και κάτι επίκαιρο για το δίσεκτό μας έτος που διανύουμε.
Δίσεκτη ημέρα 29η Φεβρουαρίου είναι μια εμβόλιμη ημερολογιακά ημέρα και ιστορία της ξεκινά πριν από 2.000 χρόνια περίπου (από το 45 π.Χ. σύμφωνα με ρύθμιση του Ιουλίου Καίσαρα). Η πρόσθεσή της κάθε 4 χρόνια είναι απαραίτητη για να γίνει η σύμπτωση του ηλιακού με το πολιτικό έτος. Δεν έχει ούτε μεταφυσικές προεκτάσεις ούτε δεισιδαιμονικές αντιλήψεις, όπως κάποιοι αφελώς της προσδίδουν.
ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
Το Αστεροσκοπείο διαθέτει ψηφιακό σεισμογράφο συνεχούς λειτουργίας που βρίσκεται στον αύλειο χώρο του, ο οποίος καταγράφει περίπου 50 σεισμούς κάθε χρόνο.
Επίσης, διαθέτει δίκτυο επιταχυνσιογράφων, που έχουν εγκατασταθεί στον πολεοδομικό ιστό της πόλης.
* Τα σεισμικά κύματα του φοβερού σεισμού των 9 βαθμών της Κλίμακας Richter στις 26-12-2004 στον Ινδικό Ωκεανό καταγράφηκαν και από τον σεισμογράφο του Αστεροσκοπείου μας.
Τα κύματα χρειάστηκαν να διατρέξουν την απόσταση των 6.000 χλμ. που μας χωρίζουν από το επίκεντρο του σεισμού, 11 λεπτά και 45,7 δευτερόλεπτα, η δε διάρκεια εγγραφής του σεισμογραφήματος είχε διάρκεια 650 δευτερόλεπτα!!
Ειδικότερα, η περιοχή μας συγκλονίστηκε από δύο ισχυρούς σεισμούς που έδωσαν τη δική τους «παράσταση» στο θέατρό μας.
Ένας το διάστημα 80 έως 30 π.Χ. (προξένησε μεγάλες καταστροφές) και ο δεύτερος σημειώθηκε τον 5ο με 6ο αιώνα μ.Χ. (επέφερε σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή).