Τα φώτα στραμμένα στη βασιλόπιτα

ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΣΠΕΥΔΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΤΡΟΠΑΡΑΔΟΤΗ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ *ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΕΡΣΙΝΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΙ ΤΙΜΕΣ, ΟΙ ΛΑΡΙΣΑΙΟΙ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΤΙΣ ΚΛΑΣΙΚΕΣ ΛΕΥΚΕΣ ΛΕΕΙ ΣΤΗΝ «Ε» Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΩΝ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΩΝ Δ. ΚΕΛΕΣΙΔΗΣ

Της Νατάσας Πολυγένη

Σήμερα και αύριο αναμένεται να κορυφωθεί η κίνηση στα ζαχαροπλαστεία και τους φούρνους της πόλης για την αγορά της πατροπαράδοτης βασιλόπιτας. Η πρωταγωνίστρια του πρωτοχρονιάτικου τραπεζιού έχει εδώ και μέρες κάνει την εμφάνισή της στις βιτρίνες. Ήδη από χθες η κίνηση είναι αυξημένη καθώς όσοι δεν θα μείνουν στην πόλη και θα αποδράσουν σε άλλα μέρη για την Πρωτοχρονιά έσπευσαν να την προμηθευτούν.

Κέικ, τσουρέκια γλασαρισμένα με λευκή ή μαύρη σοκολάτα, γεμιστές, με ξηρούς καρπούς με σχέδια παραμυθένια προσφέρονται στους καταναλωτές με τιμές που είναι στα ίδια με τα περσινά επίπεδα, όπως λέει στην «Ε» ο πρόεδρος των Ζαχαροπλαστών Λάρισας κ. Δημήτρης Κελεσίδης.
Η τιμή του κιλού στα ζαχαροπλαστεία δεν ξεπερνάει τα 15 ευρώ και αυτός είναι και ο λόγος που φέτος παρά το γεγονός ότι ο κόσμος έχει περιορίσει τις ποσότητες των γλυκών που αγοράζει, στη βασιλόπιτα δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο, αφού οι τιμές των υλικών που θα χρησιμοποιήσει μια νοικοκυρά για να τη φτιάξει σπίτι της, ο κόπος και η ενέργεια μπορεί να ξεπερνάει και την αγορά μιας έτοιμης.
Όσον αφορά το τι επιλέγουν οι Λαρισαίοι για το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι τους, ο κ. Κελεσίδης αναφέρει ότι τα σκήπτρα των πωλήσεων κρατούν οι κλασικές λευκές, ενώ οι πιο περίτεχνες και μοντέρνες με ζαχαρόπαστα δεν φαίνεται να προτιμώνται από τους καταναλωτές. Σε κάθε περίπτωση προτρέπει των κόσμο να αγοράζει μόνο από επαγγελματίες καθώς τα υλικά είναι πάντα πρώτης ποιότητας, ενώ φυσικά και το αποτέλεσμα είναι πάντα εγγυημένο. Κλεισμένοι στα εργαστήριά τους ήδη εδώ και καιρό οι ζαχαροπλάστες της πόλης έχουν επιστρατεύσει το μεράκι και τη φαντασία τους για να ξεκινήσει γλυκά το 2024.
Εν τω μεταξύ, παρότι η βασιλόπιτα για τα νοικοκυριά είναι το έθιμο που θα τηρήσουν την Πρωτοχρονιά για τους συλλόγους και φορείς της πόλης, οι εκδηλώσεις για την κοπή της βασιλόπιτας θα συνεχιστούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ
Tο έθιμο της βασιλόπιτας υπάρχει σε όλο τον ελληνικό χώρο. Οι εορταστικοί άρτοι παρασκευάζονταν κατά τις αρχαίες ελληνικές γιορτές. Το μοίρασμα της πίτας γίνεται για το καλό της χρονιάς, για την καλή τύχη του σπιτιού και για την ευλογία του Αγίου Βασιλείου. Υπάρχουν και ιδιαίτερες παραδόσεις, λόγιας προέλευσης, όπως η σχετική με τον Aγιο Βασίλειο. Όταν ο Aγιος Βασίλειος ήταν Επίσκοπος στην Καισάρεια, ο τότε Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε να εισπράξει φόρους. Οι φοβισμένοι κάτοικοι ακολουθώντας την προτροπή του Αγίου μάζεψαν ό,τι πολύτιμο είχαν και βγήκαν με τον δεσπότη τους να προϋπαντήσουν τον έπαρχο. Ο Aγιος Βασίλειος με την πειθώ του και την εμφάνισή του έπεισε τον έπαρχο να μην πάρει τα τιμαλφή τον κατοίκων. Έτσι ανέκυψε το πρόβλημα της επιστροφής των δώρων στους ιδιοκτήτες τους. Ο Aγιος σκέφτηκε και προέτρεψε τους κατοίκους να παρασκευάσουν μικρές πίτες και έβαλε μέσα σε κάθε μια ένα αντικείμενο. Με θαυματουργό τρόπο καθένας πήρε ό,τι είχε προσφέρει. Από τότε στη γιορτή του Αγίου φτιάχνουμε πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα. Η παράδοση αυτή αγαπήθηκε πολύ από τους πληθυσμούς της Μικράς Ασίας όπου ο Aγιος ήταν ιδιαίτερα οικείος.
Η βασιλόπιτα (κουλούρα) παρασκευαζόταν παραδοσιακά όπως και σήμερα σε όλη την Ελλάδα. Είτε έφτιαχναν χωριστά τη μαντική πίτα από τον εορταστικό άρτο είτε τα συνδύαζαν. Στη Θεσσαλία για παράδειγμα έφτιαχναν μια πίτα με φύλλα. Έβαζαν μέσα ένα κέρμα, κλήμα, τριφύλλι, καλαμπόκι, σιτάρι, φασόλι και άχυρο σύμβολα της κύριας ασχολίας των μελών της οικογένειας. Π.χ. ο αμπελουργός έβαζε μικρό κομμάτι από κλίμα, ο γεωργός σιτάρι ή άχυρο κ.λπ.
Το μεσημέρι ύστερα από το φαγητό ο πατέρας ή ο μεγαλύτερος της οικογένειας έκοβε την πίτα με τελετουργικό τρόπο. Μερίδιο είχαν όλα τα μέλη, κατά σειράν ηλικίας, καθώς και οι ξενιτεμένοι, οι φιλοξενούμενοι, το σπίτι. Σε πολλές περιοχές κόβεται πρώτο το κομμάτι του Χριστού, δεύτερο της Παναγίας, τρίτο του Αϊ Βασίλη και ακολουθούν τα μέλη της οικογένειας. Ο πατέρας γύριζε την πίτα πάνω στο τραπέζι, ώστε το τυχερό του καθενός να έρθει μπροστά του. Όταν έπαιρνε το κομμάτι του το παιδί φιλούσε το χέρι του γονέα. Το κέρμα έφερνε λεφτά, το κλήμα κρασιά, το τριφύλλι πρόβατα κ.ο.κ. Επίσης πίστευαν ότι ανάλογα με το είδος του φυτού που έβρισκε το κάθε μέλος της οικογένειας θα έπρεπε να μεριμνά ιδιαίτερα για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια κατά την διάρκεια της νέας χρονιάς.
Η βασιλόπιτα στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία κ.α. είναι τυρόπιτα ή κρεατόπιτα, ενώ στους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία γλύκισμα ή γλυκό ψωμί ζυμωμένο με διάφορα μυρωδικά. Οι Σαρακατσάνοι έφτιαχναν την πίτα το πρωί της παραμονής ανακατώνοντας μέσα στο ζυμάρι γάλα, βούτυρο και μέλι ή ζάχαρη και την έτρωγαν ανήμερα του Αγίου Βασιλείου για να πάει καλά η χρονιά.
Στο αστικό πλαίσιο η πίτα είναι γλύκισμα, ενώ εμφανίζεται και το κομμάτι του φτωχού.